Lesbók Morgunblaðsins - 10.03.2001, Qupperneq 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 10. MARS 2001 7
H
VER var Bilquis drottning í
rauninni? Óteljandi sagnir
hafa verið skráðar um hana
og hennar er getið bæði í
Gamla testamentinu og í
Kóraninum og þá hefur
jafnan verið gengið út frá
því að hún hafi verið jem-
ensk og ríkt í konungdæminu Saba í Vestur-
Jemen.
En var hún Jemeni eða var hún kannski
Eþíópíi? Stýrði hún Jemen eða Eþíópíu? Og
hvað um frásögnina um för hennar til Salómons
konungs í Jerúsalem og snöggsoðna giftingu
þeirra? Svo virðist sem áletranir í Jemen og
Eþíópíu, sem vísindamenn rannsaka nú, stang-
ist á og hvorir tveggja vilja eigna sér Bilquis
drottningu sem stjórnanda þeirra.
„Drottningin úr suðri“
Það vakti mikla athygli að dr. Abdulla al
Sheiba, sem er háskólarektor í Taiz einni helstu
borg Jemen, hefur staðhæft í nýrri bók „Rann-
sóknir á sögulegri fortíð Jemens“ að nokkrar
áletranir eða minjar og þess háttar sanni að
Bilquis drottning hafi verið jemensk. Hann seg-
ir frá eþíópískri goðsögn um fræga drottningu
þeirra Makidu sem hafi ríkt samtímis yfir Jem-
en og Eþíópíu. Makida þessi hafi ákveðið að
heimsækja Salómon konung sem var frægur
fyrir visku sína. Þau giftu sig og hún ól honum
sveinbarn sem síðar varð konungur af Eþíópíu.
Í bókinni er önnur saga um stúlku sem ekki
er nafngreind og kölluð var „drottningin í
suðri“. Þegnar hennar voru slöngudýrkendur
og hver fjölskylda varð að fórna elstu dóttur
sinni fyrir snákinn.
Þegar röðin kom að prinsessunni ónafn-
greindu, sem enn var ekki orðin drottning, að
fórna dóttur sinni tókst henni með hjálp sjö
dýrðlinga að drepa snákinn. Blóðdropi úr hon-
um féll á fót hennar og breytti honum í asnafót.
Þegar hún var gerð að drottningu fór hún á fund
Salómons til að biðja hann um að breyta fæt-
inum sem og hann gerði. Hún giftist Salómon og
hann sængaði einnig hjá þjónustustúlku hennar
og þegar þær komu aftur til Eþíópiu ólu þær
báðar börn Salómons.
Al Sheiba dregur í efa í bókinni að drottningin
af Saba hafi nokkru sinni heimsótt Salómon
hvað sem líður frásögnum í Gamla testamenti
og Kóraninum. Og hver var drottningin í suðri
og hver var drottningin sem Gamla testamentið
víkur að. Hver voru tengsl þeirra við Eþíópíu og
hver var niðurstaðan úr heimsóknunum til Sal-
ómons önnur en að skiptast á gjöfum og taka
upp ný trúarbrögð? Hann segir að svör sé ekki
að finna í neinum trúarlegum ritum en sögurnar
tvær komist að sömu niðurstöðu: að sonur Sal-
ómons hafi orðið konungur í Eþíópíu. Það liggur
í hlutarins eðli að margir jemenskir fræðimenn
og sérfræðingar eru ekki sáttir við fullyrðingar
Al Sheiba. Það er þekkt staðreynd að Saba var
hluti af Jemen og Bilquis eða Makida var hin
eina sanna drottning af Saba og segja þessir
fræðimenn að gömul landakort staðfesti þetta.
Þeir sem draga þetta í efa benda á að það hafi
verið staðfest að Jemen var stjórnað af drottn-
ingu á 10. öld f.Kr. og hún sat í Marib. Þó svo að
áletranir hafi ekki fundist með nafni hennar
þýði það ekki að Bilquis drottning sé tilbún-
ingur því enn sé margt órannsakað og má skjóta
því inn í að nú standa yfir miklar fornleifarann-
sóknir á því svæði sem súlur úr höllu drottn-
ingar fundust fyrir löngu.
Á hinn bóginn hafa verið deildar meiningar
um hversu forn Saba-siðmenningin er en áletr-
anir sem hafa fundist eru yngri en þær sem vís-
indamenn vonuðust til að finna. Alltjent er ljóst
að þessar rannsóknir muni leiða margt í ljós og
þeir sem eru fylgjendur þess að drottningin af
Saba hafi verið Jemeni vonast vitanlega til að
það fáist staðfest í þessum rannsóknum og vísa
til frásagnar í Kóraninum.
En hvað sem því líður benda enn aðrir á að
siðmenning Eþíópíu hafi komið fram á 5. öld en
heimsókn drottningar hafi verið í kringum 950,
þarna muni um 450 árum og geti rennt stoðum
undir að drottningin hafi verið jemensk. Fátt
benti til að það verði dregið í efa að Saba land
hafi verið í Jemen og áletranir í Marib bendi til
að þar hafi verið konungsríki þó svo að áletranir
sem tengjast Bilquis beinlínis hafi enn ekki
fundist.
Vísað hefur verið til þess að Forn-Grikkir og
sagnfræðingar Rómverja hafi vitað um þennan
stað í Jemen og fært það í letur á sínum tíma.
Marib hafi verið frægasti staður þessa svæðis
enda frjósamast land þar og svæðið frægt fyrir
reykelsi og myrru eða þær gjafir sem sagt er að
drottningin af Saba hafi fært Salómon konungi.
Hvað hét drottningin af Saba?
Fræðimenn, fornleifafræðingar og vísinda-
menn segja að langur tími muni líða þar til úr
þessu fæst skorið hvort drottningin af Saba hafi
verið jemensk eða ættuð frá Eþíópíu. Nafna-
rannsóknir sýni að Bilquis sé næst lagi og óeðli-
legt annað en líta svo á að það hafi verið nafn
konunnar sem ríkti í Saba-konungdæminu,
heimsótti Salómon og heillaði hann. Sérfræð-
ingur um Miðausturlandamál og söguna,
Montgomery Watt, segir að Bilquis megi rekja
til gríska orðsins pallakis sem þýðir fögur
stúlka. Aðrar þýðingar á nafninu gætu verið
hunangsstúlkan, ein skýring enn að hluti
Bilquis þýði sólarguð. Og Jemenar eru nú farnir
að leita til hebresku til að geta fullyrt að Bilquis
hafi verið jemensk en ekki ættuð frá Eþíópíu.
Belgesh í hebresku þýðir fallega konan og nú sé
það eitt og hið sama að tala um fallega stúlku og
drottninguna af Saba.
Kannski ekki mjög vísindaleg niðurstaða hjá
Jemenum en það er þeim mikið viðkvæmnismál
ef sönnur eru færðar á eþíópískan uppruna
Bilquis og að hún sé þar með ættmóðir hinnar
týndu ættkvíslar gyðinga og nokkur réttlæting
á flutningi eþíópískra gyðinga til Ísraels fyrir
tveimur áratugum.
Hvað sem hver segir, staðhæfa Jemenar.
Bilquis ríkti yfir Sabalandi. Það geta verið deild-
ar meiningar um hvort hún hét Bilquis eða eitt-
hvað annað. Hún var Jemeni og verður aldrei
annað hvað sem hver segir.
VAR DROTTNINGIN AF SABA
AF EÞÍÓPÍSKUM UPPRUNA?
Fræðimenn í arabaheiminum deila nú ákaft um það
hvort hin fræga drottning af Saba, sem alltaf hefur
verið sögð jemensk, kunni að hafa verið af eþíópísku
bergi brotin, skrifar JÓHANNA KRISTJÓNSDÓTTIR
og fjallar í þessari grein um rök með og á móti.
Bilquis drottning og Salómon konungur. Hvað um snöggsoðna giftingu þeirra?
GUÐBJÖRG R. Tryggvadóttir sópran og
Iwona Jagla píanóleikari verða með tónleika í
Hafnarborg, Menningarmiðstöð Hafnarfjarðar,
á morgun, sunnudag, kl. 17. Á efnisskránni er ís-
lensk, frönsk, rússnesk og ítölsk tónlist.
Íslensku tónskáldin eru tvö, Páll Ísólfsson og
Sigfús Einarsson. Franski hluti efnisskrárinnar
er tónlist eftir Poulenc og rússneski hlutinn eftir
Rachmaninov. Ítölsku tónskáldin eru Puccini,
Cilea og Verdi.
Guðbjörg R. Tryggvadóttir stundaði söng-
nám í Söngskólanum í Reykjavík. Þaðan lauk
hún burtfararprófi (AC) 1997 og Söngkenn-
araprófi (LRSM) 1999. Aðalkennarar hennar
hafa verið Magnús Jónsson og Þuríður Páls-
dóttir auk undirleikaranna Soffíu Guðmunds-
dóttur, Hólmfríðar Sigurðardóttur og Iwonu
Jagla.
Guðbjörg hefur einnig sótt námskeið og
einkatíma hjá André Orlowitz og próf. Alicja
Legiec Matosiur. Tvö síðastliðin ár hefur hún
sótt söngtíma hjá Alinu Dubik. Hún hefur víða
komið fram sem einsöngvari og er félagi í Kór
Íslensku óperunnar.
Iwona Jagla er fædd í Póllandi og lauk mast-
ers- og einleikaraprófi í píanóleik frá Tónlistar-
akademíunni í Gdansk árið 1983. Þá hafði hún
þegar hafið störf við söng- og kammermúsík-
deild akademíunnar.
Hún kom til Íslands í september 1990 og hef-
ur starfað hjá Íslensku óperunni undanfarin ár.
Hún kennir nú við Söngskólann í Reykjavík.
EINSÖNGSTÓNLEIKAR
Í HAFNARBORG
Morgunblaðið/Ásdís
Iwona Jagla píanóleikari og Guðbjörg R. Tryggvadóttir sópransöngkona.