Lesbók Morgunblaðsins - 09.06.2001, Blaðsíða 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 9. JÚNÍ 2001
N
ORRÆNA ívafið í Salis-
bury í ár má skýra með
því að þetta er fyrsta há-
tíðin, sem Trevor Davis
fyrrum framkvæmda-
stjóri menningarársins í
Kaupmannahöfn 1996
skipuleggur. Davis er
enskur en hefur búið í Danmörku um árabil og
stjórnað ýmsum menningarstofnunum þar.
Salisbury er eitt af kjarnakjördæmum
Íhaldsflokksins og hátíðin þar hefur einkennst
af klassískri tónlist og gömlum hefðum, en því
hefur Davis snúið rækilega við. Aðsóknin lofar
góðu um að Davis hafi tekist að vekja áhuga á
nýstárlegu efni og það var óneitanlega
skemmtilegt að sjá, að áheyrendur á tónleikum
með framúrstefnulegri samtímatónlist voru á
öllum aldri. Bæði grákollar og skallar innan um
unga kolla.
Innan um glæsilega fulltrúa bresks listalífs,
eins og London Philharmonic Orchestra og
The King’s Consort, sem sérhæfir sig í eldri
tónlist, voru svo hin íslensku Camerartica, Ís-
lenski dansflokkurinn, danski djasssnillingur-
inn Palle Mikkelborg og Odin leikhúsið danska,
sem hefur heimsótt Ísland. Hátíðin laðar að
bæjarbúa og fólk úr nágrenninu, en það koma
líka gestir lengra að og hátíðin er kynnt víða.
Mikið væri annars gaman að Listahátíð fengi fé
til að kynna sig svolítið erlendis í þeim löndum,
sem flestir ferðamenn til Íslands koma frá.
Listahátíðafrí eru alls staðar vaxandi grein og
ferðamannageirinn í Salisbury nýtur stórlega
góðs af hátíðinni og þeim, sem hana sækja.
Gamall bær, fallegur rammi
Veðrið átti sinn stóra þátt í velheppnaðri
upphafshelgi hátíðarinnar, því það var sumar-
veður eins og best verður í Englandi á þessum
árstíma, sól og hlýtt, en ekki neinn steikjandi
hiti. Dómkirkjan í Salisbury er frá 12. öld og
ein helsta miðaldakirkja Englands og þó víðar
væri leitað. Á listahátíðinni er hún rammi utan
um margvíslega tónleika og þar hófst hátíðin
25. maí á tónleikum með blönduðu norrænu
efni.
Hljómburður kirkju á stærð við dómkirkj-
una í Salisbury er ekki alltaf heppilegur fyrir
samtímatónlist þó hann sé himneskur fyrir
eldri tónlist. Það er ekki auðvelt að spila Jón
Leifs við þessar aðstæður, en hann var á dag-
skrá hjá Camerartica. Ýmsir listamenn aðrir
eins og Palle Mikkelborg og harmóníkuleikar-
inn finnski Kimmo Pohjonen, sem voru með
tónleika aðra daga komu þarna fram.
Það var þó norskur kór, Norski einsöngv-
arakórinn, sem lagði undir sig mestan hluta
kvöldsins, sem var reyndar alveg ótrúlega
langt. Það var eins og kórinn áliti sig vera einan
um hituna þetta kvöld og flutti ótrúlega langt
verk eftir norska tónskáldið Geir Johnson. Með
þessu verki fylgdu Englar á hjólum, sextán
skúlptúrar á hæð við mann og í englalíki á hjól-
um og höfðu inni í sér hljóðverk eftir Johnson.
Englunum var svo ekið um kirkjuna af ungu
fólki, meðan kórinn söng tónverk Johnsons og
unga fólkið flutti hreyfiverk í kringum englana.
Englarnir eru úr steinsteypu og því ógnar-
þungir, svo það var ekki heiglum hent að keyra
þá um kirkjuna, enda skrölti duglega í þeim á
ósléttu steingólfinu. Þetta verkefni er stutt af
Norrænu ráðherranefndinni og einhvern veg-
inn vaknaði sú hugsun hvort það væri kannski
ákveðin tegund af norrænni list, sem ekki ætti
sér viðreisnar von ef ekki væri fyrir norræna
styrki.
Þarna komu líka fram danski kórinn Ars
Nova, sem hefur getið sér gott orð fyrir flutn-
ing gamallar tónlistar og samtímatónlistar.
Stjórnandinn þarna var Paul Hillier, sem er
stórt nafn á sviði þessarar tónlistar, stofnaði
The Hilliard Festival of Voices og hefur unnið
mikið með eistneska tónskáldinu Arvo Pärt.
Grænlensk tónlist hefur líka gengið í end-
urnýjun lífdaga eins og þjóðlagatónlist svo víða
annars staðar. Northern Voices er átta manna
hópur danskra, sænskra og grænlenskra tón-
listarmanna, sem bæði spiluðu á opnunartón-
leikum og á sérstökum tónleikum, þar sem
einnig kom fram Sami kvennadúóið, sem sækir
sér ekki aðeins efni í Samatónlist, heldur einnig
keltneska tónlist og tónlist frá Balkanskagan-
um.
Eftir þessa maraþontónleika í kirkjunni,
sem stóðu frá 19.15 til rúmlega 23 með hléum
þó, og tóku um tíma ögn á tónlistarþolrifin, var
gengið í skrúðgöngu frá dómkirkjunni inn á
markaðstorg bæjarins, þar sem áfram var spil-
að og þar kom Camerartica aftur fram. Ýmsum
norrænu gestunum fannst hart að allar bjór-
krárnar við torgið lokuðu á slaginu miðnætti,
því einhvern veginn hefði það virst eðlilegt um-
hverfi fyrir torgtónlistina, að geta setið þar
með ölkrús, en því var ekki til að dreifa. Eng-
lendingar bregða ógjarnan út af lögum og
reglum og lokunarlöggjöf kráa er ströng í Eng-
landi.
Hrífandi norskt dúó
Danska trompetleikarann Palle Mikkelborg
þarf ekki að kynna fyrir djassáhugamönnum
og hann fékk síðast í vetur tónlistarverðlaun
Norðurlandaráðs. Palle og félagar hans,
hörpuleikarinn Helen Davies og norski bassa-
leikarinn Terje Rypedal skapa það sem útlend-
ingar vilja gjarnan kalla hinn norræna tón.
Þeir Terje og Palle hafa leikið saman í ald-
arfjórðung, en hörpuleikarinn bættist við 1989.
Tónleikarnir þeirra í Salisbury voru í lítill en
firna hljómfagurri kirkju, einni af mörgum
gömlum kirkjum bæjarins. Þegar Palle kynnti
hópinn sagði hann tónlist þeirra föggur, sem
hvert og eitt legði til og saman myndaði þessi
farangur þeirra tónlistina. Tónninn er leitandi
og reikandi, minnir mjög á tón hins norska Jan
Gabarek.
Þeir Mikkelborg og félagar voru seinni
helmingur tónleika, þar sem norska dúóið, gít-
arleikarinn Knut Reiersud og orgelleikarinn
Kleive riðu á vaðið. Kleive er með klassískan
bakgrunn, er orgelleikari hjá fílharmóníunni í
Osló, en bregður á leik með Knut þegar tæki-
færi er til og það gerðu þeir til dæmis við opn-
unarhátíð Vetrarólympíuleikanna í Lilleham-
mer á sínum tíma.
Í tónlist sinni leiða þeir saman klassíska org-
elhefð og gítartóna úr þjóðlagahefð. Árangur-
inn er vægast sagt heillandi og það rísa eig-
inlega á manni hárin við að hlusta á tónlist
þeirra félaga. Þar við bætist innileiki Knuts og
einbeiting, sem gaman er að fylgjast með.
Kleive var auðvitað ekki sjáanlegur þar sem
hann sat bak við orgelið, en hann spilar af mikl-
um innblæstri. Tónlist þeirra er í einu orði sagt
fullkomlega hrífandi og tónleikar þeirra meiri-
háttar upplifun. Það var því ekki auðvelt fyrir
Palle og félaga að koma á eftir þeim.
Þessa fyrstu helgi spilaði sænski Kjötkvart-
ettinn, Fläsk Kvartetten. Þó nafnið bendi til
annars er þetta reyndar hópur fimm hljóðfæra-
leikara, sem allir hafa klassíska tónlistar-
menntun að baki, voru skólafélagar í konung-
legu sænsku tónlistarakademíunni og byrjuðu
að spila saman 1985.
Þarna lögðu þrír aðrir hljóðfæraleikarar
þeim lið. Nú tíu geisladiskum síðar er kvartett-
inn orðinn afar vel þekktur fyrir að spila eigin
tónlist og fyrir samvinnu við marga aðra
þekkta tónlistarmenn, auk þess sem þeir hafa
gert tónlist fyrir frönsku óperuna.
Rafvædd tónlist þeirra dansar á egg klass-
ískrar hefðar, teknó og annarra samtíma-
strauma. Það var eiginlega synd að þurfa að
sitja bara og hlusta á þá, því tónlist þeirra er
einkar dansvæn, enda iðuðu margir á stólunum
undir flutningi hennar. Þeir spiluðu textalausa
tónlist í þetta skipti, en eru annars þekktir fyr-
ir sniðuga texta líka. Á eftir þeim fylgdi harm-
ónikkufyrirbærið Kimmo Pohjonen, sem á al-
veg sérstakan hátt semur og flytur tónlist, sem
hann tekur upp og meðhöndlar meðan hann
spilar, svo úr verður sérstakur tónheimur nikk-
unnar, hljóðeffekta og sönglanda hans.
Evrópskt og afrískt, gamalt og nýtt
Það er af mörgu að taka þegar gripið er nið-
ur í dagskrá hátíðarinnar.
Philip Glass, Foday Musa Suso, sem túlkar
og endurnýjar afríska tónlist og Alexander
Balenescu, stofnandi samnefnds kvartetts
flytja saman tónlist. Tríó Abdullah Ibrahim sér
fyrir meiru af afrískri tónlist, spunninni saman
við jazz og klassíska tónlist. Gítarleikarinn
John Williams er einnig á kafi í afrískri tónlist
um þessar mundir og eys af henni í Salisbury.
Í klassíkinni er einnig af nógu að taka. Nik-
olaik Demidenko er einn af yngri mönnunum í
úrvalsliði píanóleikara og þarna flytur hann
sónötur eftir Scarlatti og Diabelli tilbrigði
Beethovens. Undanfarin ár hefur það gerst æ
oftar að gamlar þöglar myndir séu fluttar með
lifandi tónlist og þannig verður einnig í Sal-
isbury, þegar sígildar myndir eins og Metro-
polis og Nosferatu þeirra Fritz Lang og F.W.
Murnau eru fluttar undir berum himni með
tónlist, sem franska hljómsveitin Art Zoyd hef-
ur samið við myndirnar og flytur.
Og það er sumsé í þessu skemmtilega sam-
hengi, sem Camerartica og Íslenski dansflokk-
urinn koma fram. Þeir sem vilja glugga frekar í
dagskrá hátíðarinnar geta auðvitað gert það á
Netinu: www.salisburyfestival.co.uk.
NÝSKÖPUN
OG HEFÐIR
Salisbury er fallegur, enskur miðaldabær sem á
hverju vori heldur myndarlega listahátíð. Í ár er
þemað norrænt og þar á meðal íslenskir gestir.
SIGRÚN DAVÍÐSDÓTTIR heimsótti hátíðina.
Morgunblaðið/Sigrún Davíðsdóttir
Dreamspace – marglituð upplifun Maurice Agis og hljóð með eftir Stephen Montague.
Ivar Keive orgelleikari t.v., og Knut Reierskud
gítarleikari taka við dúndrandi lófaklappi.
Norskir englar við dómkirkjuna í Salisbury.
sd@uti.is