Lesbók Morgunblaðsins - 21.07.2001, Blaðsíða 2

2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 21. JÚLÍ 2001
RITHÖFUNDURINN og fyrrum
stjórnmálamaðurinn Sergio
Ramírez frá Nígaragúa, sem get-
ið hefur sér
góðan orðstír
fyrir skrif sín
jafnt í Suður-
Ameríku sem
Evrópu, vinn-
ur nú að nýrri
skáldsögu
sem grípur
niður í sand-
ínistabylting-
unni 1979.
Ramírez, sem á vordögum sendi
frá sér bókina Adiós Muchachos
eða Bless strákar eins og hún
gæti heitið á íslensku, tilheyrði
sjálfur hópi sandínista í ein 20 ár
áður en hann hætti stjórn-
málaafskiptum og lagði rit-
störfin alfarið fyrir sig. Er það
þessi kafli í sögu Nígaragúa sem
Ramírez fjallar nú um og hefst
sagan með aftöku eins af ráð-
gjöfum einræðisherrans þáver-
andi. Sá hafði áður verið látinn
biðjast vægðar og áttu viðbrögð
almennings, sem urðu engin, að
ráða örlögum hans. „Ég geri mér
fulla grein fyrir að þetta kann að
hafa verið slæmur maður, en það
sem átti sér stað þennan dag var
hræðilegt. Þessi maður og örlög
hans hafa einskonar samhljóm í
okkar sögu,“ segir Ramírez um
söguna í viðtali við New York
Times, en honum var nýlega lýst
sem einum fremsta rithöfundi
Suður-Ameríku.
Gamalt morðmál
Hoffmanns
ÝKJUKENNDUR stíll einkennir
upphaf 14. skáldsögu rithöfund-
arins Alice Hoffmanns að mati
gagnrýnanda Publishers
Weekly. Bókin sem nefnist Blue
Diary, eða Bláa dagbókin, segir
frá flekklausu lífi fyrirmynd-
armannsins Ethans Fords, sem
einn daginn er snúið á hvolf þeg-
ar hann er handtekinn vegna 15
ára gamals morðs og nauðg-
unarmáls. Játning Fords og áhrif
hennar á líf hans, fjölskyldu og
vini er síðan viðfangsefni Bláu
dagbókarinnar og tekst Hoff-
mann þar að mati vikuritsins sér-
lega vel upp með persónusköpun
og athuganir sínar. Newsday er
enn jákvæðari og segir rithöf-
undinn sýna með skrifum sínum
fullan skilning á mannlegu eðli
og gagnrýnandi Time gengur svo
langt að segja verkið ógleym-
anlegt. Höfundurinn segi þar
sögu sem sé nógu sterk til að laða
fram tár hjá lesendum sínum.
Saga þrælanna
á Töru bönnuð?
SKÁLDSAGA Margaret Mitch-
ells, Á hverfanda hveli, telst án
efa meðal þekktari bandarískra
skáldverka og hefur rithöfund-
urinn Alice Randall nú ritað sögu
þrælanna sem plantekruna Töru
bjuggu. Útgáfa bókarinnar, sem
nefnist The Wind Done Gone,
hefur nú þegar verið bönnuð af
dómstólum í Atlanta en Suntrust
Bank-sjóðurinn, sem á útgáfu-
réttinn að skáldsögu Mitchells,
segir Randall brjóta á hug-
verkarétti með sögu sinni. The
Wind Done Gone segir sögu mú-
lattastúlkunnar Cynara – hálf-
systur Scarlett sem og annarra
svartra íbúa Töru. Randall tekst
að mati gagnrýnanda Library
Journal nokkuð vel upp við skrif-
in þar sem saga hennar sé
heillandi þótt hún sé einnig tíð-
um torskilinn. Búast má við enn
frekari málaferlum vegna máls-
ins, en Randall hefur fullan hug á
að berjast fyrir útgáfu sögunnar.
ERLENDAR
BÆKUR
Ramírez og
sandínista-
byltingin
Sergio
Ramírez
HÚS hafa táknrænt gildi, stundum langt umfram
hversdagslegt notagildi sitt.
Þetta var áréttað í fjölmiðlum nýlega þegar
þess var minnst í skólahúsi MR við Lækjargötu
að 150 ár voru liðin frá Þjóðfundinum sæla, sem
þar var haldinn, þar sem þjóðin mælti, táknrænt,
einum rómi. Þetta er sá viðburður í þjóðarsög-
unni sem situr fastar í mínum sálarsessi en margt
annað úr þeirri sögu. Það sama gæti fjöldi ann-
arra Íslendinga sagt. Samt er þetta hús að grotna
niður. Af skorti okkar á art við gildi sögunnar.
Okkur hefur ekki enn skilist að góður húseigandi
sinnir viðhaldi síns húss jafnt og þétt, leggur eitt-
hvað af mörkum á hverju ári og leitast við að vera
á undan ásókn veðra og tímans með fyrirbyggj-
andi aðgerðum. Íslensk þjóð lendir hinsvegar í
því hvað eftir annað að húsin sem tilheyra henni
og þó einkum þessi fáu hús, sem skilgreina hana
táknrænt, eru orðin svo illa farin af vanrækslu að
til mikils vansa er.
Sorgarfréttir seinustu daga tengdar Þjóðleik-
húsbyggingunni, öðru táknrænu þjóðarhúsi og
stórmannlegri sjálfstæðisyfirlýsingu, hafa minnt
á að tímabær viðhaldsaðgerð og endurbygging
sem ráðist var í fyrir áratug var bara fyrsti áfangi
af mörgum óhjákvæmilegum. Það er kannski tím-
anna tákn að fyrsti áfangi tók aðeins á þeim vanda
sem var sýnilegur öllum áhorfendum.
Allt baksviðs er ógert enn, ástand bakhússins
reyndar orðið ægilegt, en með öllu er óvíst hvort
samstaða getur nokkurn tíma orðið um að ráðast í
kostnaðarsama aðgerð sem almenningur sér
ekki. Og hin sögufræga múrklæðning er löngu
orðin háskaleg þeim sem leið eiga meðfram hús-
inu. Á seinustu tíu árum hefur húsið auðvitað
haldið áfram að grotna líkt og þjóðar- og söguvit-
und okkar hefur veikst. Má segja að ástand húss-
ins sé í sjálfu sér tákn um hvar við erum á vegi
stödd sem þjóð.
Byggingarsaga Þjóðleikhússins er fróðleg um
margt. Og nýjar fréttir herma að hún sé sífellt
dæmd til að endurtaka sig. Að minnsta kosti má
ætla svo þegar fréttist að Reykjavíkurborg ætli
enn einu sinni að draga lappirnar gagnvart fram-
kvæmdum við þetta hús. Það var meðvitaður
seinagangur af þeirri sort sem olli því á sínum
tíma að húsið hlaut ekki verðuga staðsetningu.
Deiliskipulag Þjóðleikhúsreitsins stendur nú
meðvitað í þeim sem sinna borgarskipulagi. Emb-
ætti húsameistara ríkisins, sem eitt sinn var,
gerði þó mikla úttekt á reitnum og lagði mat á
húseignir þar fyrir um tuttugu árum, m.a. til að
flýta fyrir deiliskipulagi. Og enn ætlar húsfrið-
unarnefnd að skáka í skjóli hinna hægfara emb-
ættismanna borgarinnar. Samt liggur verk-og
kostnaðaráætlun menntamálaráðherra fyrir (sbr.
Mbl. 19. júlí).
Á meðan menn bíða með hendur í skauti heldur
tíminn áfram að vinna á húsinu og rándýrar smá-
skammtalækningar verða hlutskipti þess. Það er
við þessar aðstæður sem krónunni er hent en aur-
inn sparaður. Það er við þessar aðstæður sem
menn flikka frekar upp á ónýtar útitröppur en að
endurnýja múrhúðun sem er að hrynja fyrir ofan
þær. Er hin viðburðaríka byggingarsaga dæmi-
gerð fyrir okkur? Er hún kannski táknræn fyrir
þjóðarsöguna?
FJÖLMIÐLAR
HÚS SEM TÁKN
Íslensk þjóð lendir hinsvegar í
því hvað eftir annað að húsin
sem tilheyra henni og þó eink-
um þessi fáu hús, sem skilgreina
hana táknrænt, eru orðin svo
illa farin af vanrækslu að til
mikils vansa er.
Á R N I I B S E N
Við trúum því að það sem á annað
borð er hægt að hugsa og segja, megi
hugsa og segja skýrt. Við teljum að
klárt fólk geti miðlað jafnvel flóknum
viðfangsefnum á skiljanlegan hátt, án
þess að rýra gildi þeirra og inntak.
Fyrirmyndir okkar í því efni á listræna
sviðinu eru ekki síst sögur Dickens, tón-
list Mozarts, styttur Rodins, ljóð Tóm-
asar og Steins, já og Íslendingasög-
urnar, sem hafa heillað okkur öll, óháð
flestum þeim þáttum sem annars að-
greina okkur. En listin sjálf verður ekki
skilin og skýrð með sama hætti og
önnur mannanna verk. Yfirleitt er það
líka ónauðsynlegt. Maður upplifir
hana. Til þess er hún.
Fálkinn er hrifnæmt blað. Við hjá
Fálkanum teljum að það felist umtals-
verðir hæfileikar í því að koma auga á
það sem vel er gert. Hvað þá snilld-
arlega gert. Við viljum örva fegurð-
arskynið með því að benda á það sem
er fallegt og fagurfræðilega athygl-
isvert, með hjálp fólks sem hefur næmt
auga fyrir slíku. [...]
Við ætlum að byggja á hyggjuviti
og innsæi ekki síður en sérfræðiþekk-
ingu. Við viljum tala beint til fólks og
að framsetning efnisins sé tilgerð-
arlaus og afslöppuð en samt glæsileg.
[...]
Vonandi getur Fálkinn sýnt fram á
að það er ekki einungis innihaldsrýrt
aðhlátursefni sem markaðsþjóðfélagið
dýrkar heldur veiti frelsið frjórri hugs-
un líka brautargengi.
Ragnar Halldórsson
Fálkinn
Félag yngri borgara
Mér hefur lengi verið umhugsunar-
efni þau nýmæli síðustu áratuga í sam-
félagsmunstrinu að líta á eldri borgara
sem eitthvert þjóðfélagsfyrirbæri sem
halda þarf út af fyrir sig. Þeir eru svo á
skjön við aðrar kynslóðir að nauðsyn
hefur þótt að stofna Félag eldri borg-
ara til að forða þeim frá fásinni. Allt er
gert til að drífa þá sem mest saman, á
böll og á skemmtidagskrár og gagn-
kvæmar heimsóknir milli byggð-
arlaga. Aldraðir eiga endilega að
hitta sem flesta aðra aldraða. [...] Ég
vil að það komist aftur í tísku að vera
aldraður. Og hvernig verður því best
komið í kring? Með því að stofna Félag
yngri borgara. Stefnuskrá? Að minnka
kynslóðabilið, að allar kynslóðir þekk-
ist sem best og geti unnið saman, að
hafa vilja og búa til tækifæri til að
kynnast í gefandi samskiptum.
Vigdís Finnbogadóttir.
Fálkinn.
HRIFNÆMUR
FÁLKI
Morgunblaðið/Sverrir
Beðið.
I Sá tími er nú runninn upp er löngun lands-manna til að leggja land undir fót er í há-
marki. Margir kjósa að ferðast innanlands frek-
ar en að fara til útlanda og fjárfesta í óþægilega
dýrum gjaldeyri. Menning er einn þeirra þátta
sem margir leitast við að njóta á ferðalögum og
ljóst er að ekki er nauðsynlegt að leita langt yfir
skammt í þeim efnum yfir sumartímann á Ís-
landi. Listunnendum og fróðleiksfúsum ferða-
löngum stendur til boða að skoða söfn, myndlist-
arsýningar og fara á tónleika vítt og breitt um
landið í allt sumar.
IIFyrir margt löngu var lítið framúrstefnulegtsafn í Reykjavík þar sem gestir gátu m.a.
skoðað ýmis afbrigðileg eintök dýra úr náttúru
Íslands. Mörgum er minnisstætt sýningarhólf
með tvíhöfða lambi sem baðað var í útfjólubláu
ljósi, en sú sýn var með svo miklum ólíkindum
að sögusagnir um að í miðasölunni væri mið-
stöð hjónamiðlunar virtust ekki svo fráleitar. Í
dag er safnaflóran á Íslandi orðin svo fjölbreytt
að í hverjum einasta landsfjórðungi má finna
forvitnileg söfn tileinkuð margvíslegustu efnum.
Fyrir þá sem telja sig þekkja innviði hefðbund-
inna byggðasafna nægilega vel er ef til vill þess
virði að gera lykkju á leið sína til að skoða þau
sem eru óhefðbundnari. Meðal þeirra má nefna
Galdrasafnið á Hólmavík, Minjasafnið Ósvör
þar sem búið er að endurgera gamla sjóbúð,
Heimilisiðnaðarsafnið á Blönduósi sem til-
einkað er ýmiss konar tóvinnu, Síldarminjasafn-
ið á Siglufirði þar sem engu er líkara en síld-
arstúlkurnar hafi rétt brugðið sér frá,
Stríðsminjasafnið á Reyðarfirði sem endurvekur
anda stríðsáranna, Tækniminjasafn Austur-
lands á Seyðisfirði sem hefur aðsetur í gömlu
símstöðinni í bænum, Steinasafn Petru á Stöðv-
arfirði – og þannig mætti lengi telja.
IIITónlistarunnendur eru ekki sviknir af þvísem í boði er víða um land. Á þessu sumri
hafa þegar verið tónlistahátíðir á Siglufirði, í
Mývatnssveit og í Hveragerði, en enn er hægt að
skipuleggja ferðalag með tónlistarlegu ívafi í
tengslum við Reykholt, Skálholt og Kirkjubæj-
arklaustur, auk þess sem listahátíðir á Seyð-
isfirði og á Akureyri bjóða upp á fjölbreytt efni á
ýmsum sviðum lista. Myndlist er eitt þeirra auk
þess sem myndlistaráhugafólk sem ferðast á Ísa-
fjörð ætti skilyrðislaust að leggja leið sína í
Slunkaríki, þar sem oft eru merkilegar sýningar.
IVÞeir sem ekki nenna að bera sig eftir sér-stökum viðburðum á landsbyggðinni og
leita þangað fyrst og fremst til að komast í burtu
frá menningunni ættu að grípa með sér síðasta
tölublað TMM þar sem birtar eru samræður
sem varpa athyglisverðu ljósi á náttúrusýn Ís-
lendinga undir fyrirsögninni „... alveg yndislegt
eldgos“. Nú þegar flestir búa á mölinni er þver-
stæðan í þessari fyrirsögn ekki eins áberandi og
áður enda er nánast öllum orðið tamt að líkja
náttúrunni við póstkort. Í þeirri líkingu felst
firring þess sem hreykir sér á hæsta tindi og
finnur ekki til neinna tengsla við landið eða
náttúruna nema þeirra sem birtast honum í
„myndunum“ sem hann sér umhverfis sig. Sú
samsömun sem felst í því að renna saman við
landið, jarðargróðurinn og veðrið er horfin og
þá er allt eins gott að skoða náttúruna bara í
gegnum bílrúðu.
NEÐANMÁLS