Lesbók Morgunblaðsins - 04.08.2001, Blaðsíða 6

Morgunblaðið/Sigurður Jökull
Eitt verka Max Cole sem nú er til sýnis í i8.
B
ANDARÍSKA listakonan Max
Cole hefur aldrei farið troðnar
slóðir í listsköpun sinni. Hún
hefur staðið bjargföst við þá
sannfæringu sína að hægt sé að
skila heimi tilfinninga og and-
legrar reynslu til umhverfisins
í gegnum myndlist. Í einni
þeirra fjölmörgu bóka sem gerðar hafa verið
um list Cole segir hún m.a.: „Leitin að merk-
ingu hefur verið til staðar í öllum menninga-
heimum allt frá því vitundin vaknaði sem lík-
lega ber vott um frumþörf mannsins til þess að
takast á við hið óþekkta og fá innsýn inn í óend-
anleikann. Á tímum tæknivæðingar er afar
mikilvægt að tjá sameiginleg gildi mannsand-
ans og listin er það einkenni sem skilgreinir
mennskuna.“
Max Cole reynir að nálgast merkingu tilver-
unnar í gegnum málverkin sín og efniviður
þeirra er huglægs eðlis, þar sem næsta ómögu-
legt er að skilgreina hann í orðum. Þó leiða
samræður við hana fljótt í ljós að rökhugsun er
ekki veigaminni þáttur í listsköpun hennar en
innsæi og andlegt viðhorf.
Cole er afar hógvær og hlýleg í viðmóti, en
hefur þó mjög eindregnar skoðanir á hlutun-
um. Hún tekur það t.d. fram í upphafi viðtals
að henni finnist skrif um myndlist alltof oft
forðast að takast á við þann innri veruleika
sem myndlistin snýst um og þess í stað snúast
um eintómar lýsingar á verkunum. Þær hafi þó
ekkert vægi í umfjöllun um list. Það sem máli
skipti sé að koma auga á þann veruleika sem
liggur handan verkanna því þar er hið raun-
verulega innihald þeirra. „Hinn efnislegi þátt-
ur verkanna er vissulega hluti þeirra, en hann
er þó einungis leið að innihaldinu. Listir eiga
mikið sameiginlegt með öðrum mikilvægum
sviðum mannlífsins hvað innihaldið varðar; svo
sem bókmenntum, eðlisfræði og stærðfræði,“
segir Cole. „Enda stefna allar framfarir á þess-
um sviðum í sömu átt – í áttina að því heim-
spekilega.“
Egóið bælir innsæi manns
Sjálf segist hún vera afskaplega mikill ein-
fari við vinnu sína og finni oft til feimni þegar
hún þarf að tjá sig um verkin, en henni finnist
það þó nauðsynlegt: „Ég veit ekki hvort það er
hægt að tjá innihald málverks í orðum,“ segir
hún, „en mér finnst maður þurfa að gera til-
raun til að nálgast það á grundvelli heimspeki-
legrar og vitsmunalegrar hugsunar, auk
innsæis. Sú hugmynd, sem oft heyrist meðal
listamanna, að það sé bara hægt að vinna að
listinni án þess að spyrja sjálfan sig hvað liggi
þar að baki, er afar takmarkandi því slíkt ferli
lýsir aðeins einum þætti mennsku okkar. Að
mínu mati skiptir heildin öllu máli, vitsmunir
okkar, andinn og innsæið – það er ekki hægt að
útiloka neinn þátt þegar maður leitar svara.
Slíkt bæri vott um hreina undanlátssemi sem
er til þess eins fallin að þjóna eigin hagsmun-
um. Við verðum að huga að mikilvægi sjálfsins
í sem víðustu samhengi, því í rauninni hefur
sjálf einstaklingsins afar litla þýðingu. Mér
hefur í það minnsta aldrei fundist eins og mín
augnabliksangist geti haft mikið vægi fyrir
mannkynið,“ segir Cole og hlær.
Cole segist því reyna að útrýma eigin egói í
vinnuferli sínu. Ef það væri inni í myndinni þá
myndi hún ekki geta hafið sig yfir sjálfa sig
með tilliti til ólíkra þátta vinnunnar í langan
tíma. „Ég er þess líka fullviss að egóið hafi til-
hneigingu til þess að bæla innsæi manns og sé
Þrándur í götu andlegrar könnunar af flestu
tagi. Það vinnuferli sem ég hef tamið mér á
ýmislegt skylt við Zen-hugleiðslu og krefst
þess að ég haldi mikilli einbeitingu í langan
tíma við hverja einustu pensilstroku. Ég er
ekki viss um að það sé hægt ef maður lætur
stjórnast af tilfinningum sínum og þess vegna
ýti ég egóinu til hliðar. Enda veit ég manna
best að þegar mér tekst ekki að hverfa frá
sjálfri mér, þá mála ég ekki góðar myndir. Og
jafnvel þegar mér tekst að búa til verk sem eru
óskaplega fullkomin frá tæknilegu tilliti, þá
eyðilegg ég þau vegna þess að tæknin ein og
sér kemur í veg fyrir að ég nái þeim hughrifum
sem ég sækist eftir.“
Vill ekki bæta við meðal-
mennskuna í heiminum
Hér skýtur blaðamaður því inn í að flestir
myndlistarmenn telji sig skapa sín bestu verk
þegar þeir nái sambandi við sinn innri mann.
Cole hlær og hefur augljóslega heyrt þessa
fullyrðingu áður. „Ég þarf ekki að ná sambandi
við sjálfa mig, heldur við málverkið,“ svarar
hún ákveðin. Mælikvarðinn á það hvort mál-
verk er gott eða vont felst að mínu mati í því
hvort málverkið býr yfir sínu eigin lífi. Þegar
vinnunni við það er lokið verður verkið að búa
yfir eigin viðveru, ef hægt er að komast þannig
að orði um dauðan hlut. Allt frá því að ég byrj-
aði að mála hef ég vitað hvenær ég næ þessu
fram og hvenær mér mistekst. Ef málverk býr
ekki yfir þrótti og eigin lífi þá get ég ekki séð
að neitt réttlæti tilvist þess og eyðilegg það.
Því ef þróttinn skortir þá dregur verkið úr
áhrifum listarinnar sem heildar og gerir ekk-
ert annað en að bæta við meðalmennskuna í
heiminum. Listamenn eiga því hreint ekki að
leyfa verkum sem eru innantóm að lifa,“ segir
Max Cole yfirlætislaust, þrátt fyrir þungann í
þessari sannfæringu.
Aðspurð hvort hún hefði ef til vill jafn mik-
inn áhuga á sköpunarferlinu sjálfu eins og á
fullunnu verki, svarar hún neitandi. „Ferlið er
þegar allt kemur til alls ekkert nema leið að
ákveðnu markmiði. Þegar upp er staðið hlýtur
markmiðið að vera að komast í tengsl við ein-
hvers konar óendanleika eða takmarkaleysi,
eitt andartak. Sumir myndu halda því fram að
guðdómurinn felist í því andartaki. En þar er í
öllu falli fólgið eitthvað sem er handan við þau
mörk sem móta okkar daglega líf. Ferlið er því
einungis verkfæri og lítilvægt sem slíkt. Vegna
þess hve vinnan við verkin mín er tímafrek
spyr fólk mig alltaf um hugtök á borð við tím-
ann. Mér finnst þó ekki að sá tími sem fer í
sköpunina hafi neina þýðingu sem slíkur. Það
sem er skapað á augnabliki hefur ekki endilega
minna gildi en það sem búið er að liggja yfir í
langan tíma. Sem dæmi má nefna Sumie-mál-
verk sem sköpuð eru með einni pensilstroku en
fela þó í sér ótrúlega einbeitingu. Áhrif þess
LISTIN SKILGREINIR
MENNSKUNA
Max Cole, sem kom hing-
að til lands til að vera við-
stödd opnun sýningar
sinnar í i8 sl. fimmtudag,
hefur allt frá unga aldri
lagt stund á myndlist sem
kennd hefur verið við
minimalisma og hug-
myndalist. Í samtali við
FRÍÐU BJÖRK INGVARS-
DÓTTUR segist hún hafa
fundið sig knúna til að
véfengja öll viðurkennd
gildi málaralistar og
vinna aðeins með þau
sem þjónuðu hugmynda-
fræðinni að baki hennar
eigin verkum, burtséð
frá hefðinni. Morgunblaðið/Sigurður Jökull„Ég lærði strax á unga aldri að ég yrði að skoða minn innri mann til að takast á við umhverfið,“ segir Max Cole, en myndir hennar bera þeirri
hugsun glöggt vitni.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 4. ÁGÚST 2001