Lesbók Morgunblaðsins - 04.08.2001, Page 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 4. ÁGÚST 2001 11
Nú sögu vil ég segja,
er sagan forn og ný.
Að lifa – loks og deyja
Guðs lögmál ræður því.
Við margt þó megum stríða
í mótun samleiðar.
Heyr! – Ölvun ei skal líða
við akstur bifreiðar.
Á vegum slysin verða,
er varúð sljóvgast fer.
Oft deilur hnúta herða
síst hefndin lausnin er.
Að blóta Bakkus kallar
á böl og hremmingar.
Með afþökk forðumst allar
þær afleiðingarnar.
Ei alkóhól viðhöfum
í hvíld og önn við störf.
Af Drottins dýru gjöfum
er dómgreind öllum þörf.
Sem höggorms hart var bitið
er hópdrykkjunni lauk.
Að engu varð þá vitið,
er velsæmd burtu fauk.
Hvar vínið fagurt freyðir
er fíknin hættu mest.
Það siðferðinu eyðir
og afbrot gerast flest.
Vér skulum skera’ upp her-ör
þeim skaðvaldinum gegn.
Er Bakkus boðar hel-för
sig brynji mót hver þegn.
Því hugsi hver vel ráð sitt
með hug að fá í glas.
Eitt nei það nægir svar þitt
klár neitun – ekkert fjas.
Um líf og lán menn tefla
í litlum sopa skjótt.
Vér allsgáð munum efla
hér aðgát þjóðlífs fljótt.
PÉTUR SIGURGEIRSSON
Höfundur er biskup.
SKERUM UPP HERÖR
GEGN ÁFENGI
Æ, skinnið litla, skjarra, mjúka,
ég skelk lét þér í bringu fjúka!
Samt þarftu ei burt svo stygg að
strjúka,
mín stuttleggjaða!
Á eftir síst ég reyni að rjúka
með reiddan spaða!
Mig hryggir víst að veldi manna
ei virti sáttmál tegundanna,
hvað ryktið vonda virðist sanna
er vann þér snúa
gegn mér, í fátækt fæddum
granna
og félagsbúa!
Ég veit þig hendir hnupl og nart,
en hvað með það? Þinn mat þú
þarft!
Í heilu knippi eitt kornax vart
neitt kallast má:
Það bætist við minn bróðurpart
sem blessun smá!
Þitt hús ég nú hef niður brotið!
Það næða vindar gegnum kotið!
Þú getur ekki gert upp slotið,
því gróður þraut!
Og ýlis kjör vér höfum hlotið
svo hörð og blaut!
Í auðn þú sást að akur lá
og ógnir vetrar skollnar á.
Í holu lágt þú hugðist fá
að hafast við,
uns plógsins tönn þér tætti frá
þann trygga frið.
Svo léttur bingur blaða og stráa,
slík byrði fyrir munninn smáa!
Nú hímirðu eftir iðju knáa
án alls á jörð
að standast vetrarfjúkið fláa
og frostin hörð!
En, mýsla, fleiri finna samt
hve forsjálnin oft hrekkur
skammt:
Vel ætla mýs og menn sér jafnt,
svo misferst það.
Vér hreppum sorg og geðið
gramt
í gleði stað.
Þó sannlega ertu sælli mér!
því sífellt dvelstu nú og hér:
En, vei! um öxl mitt auglit fer,
sér eymd og beyg!
Og eins mig framtíð fyrir ber
og fyllir geig!
ROBERT BURNS
ÞÓRARINN ELDJÁRN ÞÝDDI
Er ég umturnaði henni í bæli sínu með plógnum
í nóvember 1785.
Robert Burns (1759–1796) var meðal dáðustu skálda Skota. Efniviður hans var jafnan venjulegt fólk
og hvunndagslífið, stundum í formi ádeilukvæða eins og Til Músar.
TIL MÚSAR
PENTTI Saarikoski (1937–1983) var eittaf kunnari skáldum Finna og læturnærri að nú sé litið á hann sem þjóð-skáld. Saarikoski kom til Íslands í ann-
að sinn sumarið 1968 og var hér í tvær vikur.
Frá dvöl sinni segir hann í ljóðabókinni Ég
horfi út yfir höfuð Stalíns (1969, sænsk útgáfa
1971).
Tvær bækur með dagbókarblöðum Saari-
koskis eru nú komnar út í Finnlandi í ritstjórn
Pekka Tarkka, eins kunnasta bókmenntagagn-
rýnanda Finna og vinar Saarikoskis. Þær heita
Dagbók drykkjumanns og Dagbók endurnýj-
aðrar heilsu (Otava 1999 og 2001). Brot úr þess-
um dagbókum birtast í enskri þýðingu í Books
from Finland 2/2001.
Brotin eru afar fróðleg og um margt lík Ís-
landsbálkinum fyrrnefnda, enda frá sama tíma-
bili. Ég þekki aðeins þessi brot úr dagbókunum
í tímaritinu (væntanlega dæmigerð), en í fyrra
hitti ég Pekka Tarkka sem kom hingað til lands
vegna útgáfunnar og reyndi að liðsinna honum
að hafa uppi á þeim sem Saarikoski hitti á Ís-
landi og skýrði honum frá hvers vegna ég átti
þess ekki kost að hitta skáldið. Ég var einfald-
lega ekki í réttri klíku.
Ekki veit ég fyllilega hvernig Tarkka gekk í
þessari könnunarferð sinni.
Ég horfi út yfir höfuð Stalíns er í þeim ljóð-
stíl sem setti svip á ljóðagerð Saarikoskis.
Þetta eru dagbókarljóð í opnum hversdagsstíl,
andstæður nykraðs skáldskapar, þ.e.a.s. tor-
skilins.
Saarikoski dregur upp mynd af því hvernig
hann eyddi dögunum í Reykjavík og víðar.
Honum gengur í fyrstu illa að komast í sam-
band við fólk en er fljótlega í sambandi við
skoðanabræður sína úr vinstrihreyfingum,
vinstrirróttæklinga, og er stjórnmálaástandið á
Íslandi og annars staðar upspretta skáldskap-
arins. Meðal annars er skýrt frá mótmælaað-
gerðum gegn Atlantshafsbandalaginu.
Ýmsir þeirra sem Saarikoski umgengst eru
kunnuglegir. Þar eru á ferðinni skáld, guðfræð-
ingar, ritstjórar og stjórnmálamenn.
Miklu skiptir að komast í Ríkið og eru
drykkjusiðir skáldsins tíundaðir. Í Books from
Finland vitna sýnishornin um það sama en lýs-
ingar á drykkjunni eru þó enn nákvæmari.
Dagbókarblöðin eru einkum í ljóðum en þó
prósa líka. Það kemur á óvart hve skáldið er ið-
ið við drykkjuna.
Í Ég horfi út yfir höfuð Stalíns tekst skáldinu
að draga upp mynd af mannlegri neyð og rugl-
ingslegum stjórnmálum og er ekki síður óvæg-
inn við sjálfan sig en aðra. Hann virðist stefna
markvisst að niðurbroti sínu.
Ljóðstíllinn er þó helsta nýjungin og það sem
eftir situr.
Í Books from Finland er grein eftir skáldið
Claes Andersson, fyrrverandi menntamálaráð-
herra Finnlands. Hann þekkti Saarikoski vel
og freistar þess að lýsa honum hreinskilnis-
lega.
Andersson skrifar að áfengið hafi verið Sa-
arikoski í senn flótti og frelsi. Það varð honum
prísund, kvöl og niðurbrot.
Saarikoski gat ekki tekið þátt í daglega lífinu
án áfengis. Þegar hann fór ekki eins geyst,
dvaldist hann úti á landi laus úr helsi höfuð-
borgarinnar og drakk minna, segir Andersson,
en þó heilmikið, nokkrar flöskur af víni og hálf-
flösku af sterku þegar hann vann við þýðingar.
Það var nauðsynlegt. Einnig sagðist hann ekki
njóta kynlífs án áfengis.
Það sem Andersson furðar sig á er að þrátt
fyrir stöðuga drykkju gat Saarikoski ort og
skrifað eins og hinir bestu. Andersson á ekki
við dagbækurnar heldur einkum þrjár síðustu
ljóðabækur skáldsins, svokallaðan Tjarnar-
flokk, að mati Anderssons meðal þess besta
sem skrifað hefur verið á finnsku.
Í flokknum má finna smáljóðið Íkonar:
Við sem erum kommúnistar
ættum að byggja klaustur
fyrir íkona hugsunarinnar
Frásagnir af láti Saarikoskis, hann lést á
ferðalagi í Finnlandi en hafði þá lengi búið á
Tjörn í Suður-Svíþjóð, voru á þann veg að hann
hafi hreinlega sprungið, líkaminn hafi ekki ver-
ið fær um að taka við meira áfengi.
Hann var aðeins 45 ára og á hátindi í skáld-
skap sínum.
Hann lýsti því yfir að þegar hann skrifaði
allsgáður væri árangurinn sjálfumglaður og
heimskulegur. Allsgáður væri hann ekki neitt.
Ekki er hægt að greina það að Saarikoski
hafi verið undir áhrifum þegar hann skrifaði
nema þegar hann beinlínis tjáir lesandanum að
svo hafi verið. Verk hans eru ekki einungis
vandaður skáldskapur heldur var hann að sögn
meðal fremstu þýðenda.
Sögur heyrast margar af því að Saarikoski
hafi jafnan verið fyllstur þar sem hann var og
oft kominn undir borð.
Það kemur fram í Ég horfi út yfir höfuð Stal-
íns og fleiri bókum að hann hefur lesið mikið
neðanjarðarhöfunda á borð við Burroughs og
verið upptekinn af brjálsemi Nijinskis. Hann
virðist hafa haft þörf fyrir lestrarefni sem er
utan við alfaraleið og einnig líf þeirra sigruðu
eða glötuðu. Um það er hann ekki einn meðal
skálda.
Claes Andersson bendir á að kynslóð Saari-
koskis í Finnlandi hafi verið mjög óreglusöm og
leyndi því ekki, en nú segir hann finnska rithöf-
unda, til dæmis á ráðstefnum og þingum, meira
fyrir að leggja eitthvað til mála, taka þátt í um-
ræðu í staðinn fyrir að láta ekki renna af sér.
Undir þetta geta fleiri tekið. En það vou
vissulega ekki bara finnskir rithöfundar sem
voru áberandi drukknir á blómatíma bóhemsk-
unnar, ég tala nú ekki um árið 1968.
SKÁLD OG
ÁFENGI
Á sjöunda áratugnum kom finnska skáldið Pentti
Saarikoski til Íslands og orti í framhaldi af dvöl
sinni kunnan ljóðaflokk sem birtist í bókinni Ég horfi
út yfir höfuð Stalíns. JÓHANN HJÁLMARSSON
rifjar þetta upp í tilefni tveggja bóka með
dagbókarefni Saarikoskis frá þessum tímum sem
nýlega eru komnar út í Finnlandi.
„Ekki er hægt að greina það að Saarikoski
hafi verið undir áhrifum þegar hann skrifaði
nema þegar hann beinlínis tjáir lesandanum
að svo hafi verið.“
johj@mbl.is