Lesbók Morgunblaðsins - 13.10.2001, Page 8

8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 13. OKTÓBER 2001
okkur fyrir sjónir. Sem er eitt helsta einkennið
á framúrskarandi hönnun.
Stálmaðurinn
Þeir sem komist hafa á snoðir um feiknarleg
afköst Erik Magnussen hafa sennilega á til-
finningunni að hann hljóti að vera maður fjör-
gamall. Raunar er hann ekki fæddur fyrr en
1940, í Kaupmannahöfn. Þegar fréttist að
hann hygðist skenkja Hönnunarsafni Íslands í
Garðabæ fjölda hluta frá gjörvöllum ferli sín-
um, flökraði að þeim sem þetta skrifar að mað-
urinn væri af íslenskum ættum. Undirrótin er
hins vegar hrein og klár artarsemi; Erik
Magnussen er ekki vitund íslenskur.
Af skiljanlegum ástæðum eru fá dæmi um
undrabörn í hönnun, því töluverða verklags-
og tækniþekkingu þarf til að hanna góða
hluti. Magnussen verður samt að teljast
meðal slíkra undrabarna. Hann var ekki
nema sextán ára þegar hann hannaði borð-
búnað og seldi Bing & Gröndahl til fram-
leiðslu. Þá lá auðvitað beinast við fyrir
hann að fara í Skolen for Brugskunst, sem
margir Íslendingar þekkja. Þaðan út-
skrifaðist Magnussen árið 1960 með silf-
urmedalíu skólans. Þá beið hönnuðarins
unga starf hjá Bing & Gröndahl, þar sem
hann vann um nokkurra ára skeið við
hönnun postulínsvöru. Fyrstu stóru við-
urkenningu sína fyrir hönnun hlaut
Magnussen árið 1967, þegar Lunning-
verðlaunin féllu honum í skaut.
Um það leyti var hann orðinn laus við
hjá Bing & Gröndahl, og árið 1971 hófst
nýtt skeið á hönnunarferli hans. Stelton
hét fyrirtæki í Hellerup sem stofnsett
hafði verið árið 1960 í því augnamiði
að framleiða hágæða brúkshluti úr ryðfríu
stáli. Stál hafði verið töluvert notað til fram-
leiðslu húsgagna á árunum milli stríða, en eftir
stríð tóku menn að nota það í auknum mæli við
hönnun smærri hversdagshluta. Árið 1957
sýndi Arne Jacobsen af sér mikilsvert frum-
kvæði er hann hannaði og lét framleiða stíl-
hrein hnífapör úr stáli, en þau eru nú löngu
,,sígild“ í hönnunarsögunni. Stelton efndi þeg-
ar til samstarfs við Jacobsen, og er afrakstur
þess m.a. ,,Cylinda-settið“, könnur af ýmsum
stærðum og gerðum, frá 1967, sem iðulega eru
taldar meðal úrvalsverka danskrar hönnunar.
Árið 1971 lést Jacobsen, og var Magnussen
þá gerður að aðalhönnuði Stelton. Þetta var
upphafið að farsælu og umfangsmiklu sam-
starfi sem varað hefur allt til þessa dags.
Hitakannan:
hámódernískt snilldarverk
Fyrir Stelton hefur Magnussen hannað
kaffi- og tekönnur, könnur fyrir mjólk og syk-
ur, salatskálar, bakka, lampa, hnífapör og ann-
an borðbúnað, og er þá fátt eitt nefnt. Helsta
einkenni á þessum hlutum Magnussens, a.m.k.
ílátunum, er að þau eru yfirleitt staflanleg og
fjölnota. Tæknileg fullkomnun þeirra vekur
einnig athygli, en Magnussen notaði sér út í
æsar háþróaðan tæknibúnað Stelton sem lengi
vel var einhver sá fullkomnasti í Evrópu. Enn í
dag fínburstar Stelton ryðfría stálsívalninga
af meiri kunnáttu en flest önnur fyrirtæki.
Samkvæmt vörulista Stelton eru um 60
hlutir eftir Magnussen enn í stöðugri fram-
leiðslu. Nokkrir þeirra hafa fengið dönsku iðn-
hönnunarverðlaunin (ID), auk þess sem öll
helstu hönnunarsöfn heims, m.a. MOMA í
New York, Victoria & Albert í Lundúnum og
listiðnaðarsafnið í München, hafa sóst eftir
þeim.
Fyrsti hluturinn sem Magnussen hannaði
fyrir Stelton, hitakannan frá 1977 (frumgerð
frá 1975), hefur hins vegar öðlast almennari
vinsældir en nokkurt annað sem hann hefur
gert. Til dæmis eru þeir fáir, kaffifíklarnir á
Íslandi, sem ekki hafa notað könnuna eftir
Magnussen eða einhverja þeirra mörgu eft-
irlíkinga hennar sem framleiddar voru í fram-
haldinu.
Hitakannan úr stáli er hvorttveggja í senn
hámódernískt snilldarverk – er til áhrifameira
tákn fyrir módernismann en stálsívalningur-
inn? – og
gildisins. A
ans, hvort
tilbrigða ú
Þénugt
réttum sta
endurteku
könnuna
tappa með
henni er h
innihaldin
síðan hring
ir á þegar
henni. Þes
dönsku ið
1977.
Hitakan
deild, því ý
tappinn v
heitu, söm
gusaðist ó
komin á m
sem komis
Magnus
hönnuðum
staðaldri. T
útgáfur af
hann hann
ýmis önnu
Örskov &
rörum og
hann leyst
leg vanda
menn á bo
Poul Kjæ
stóll Mag
sem hann
hann er g
þannig að
er stálþyn
ir setu.
Magnus
saman stá
báru eftir
þegar hels
sign Zen
honum æ
punktinn“
aður var f
Er þetta í
þessa eftir
Hvernig
sen í hnot
teknókrat
K818 framleiddur
fyrir Thonet. Verð-
launahönnun eftir
Magnussen.
Fræ
E F T I R A Ð A L S T E I N I N G Ó L F S S O N
Hönnunarsafn Íslands í Garðabæ hefur eignast úrval
verka eftir danska hönnuðinn Erik Magnussen. Sýn-
ing á verkunum verður opnuð í safninu í dag kl. 14.
Kaffisett úr Stelton-línunni.
Stálhnífapör úr Stelton-línunni.
ar í verkum sínum alla þessa
þætti danskrar úrvalshönnunar
og gott betur, hugsa ég að æði
margir Danir mundu minnast á
Erik Magnussen.
Hvaða Magnussen? munu ein-
hverjir hvá, í það minnsta hér
uppi á Íslandi. Því þótt þessi
hönnuður hafi verið að störfum í
rúmlega fjörutíu ár, og hannað
hluti sem komist hafa í úrvalds-
deild alþjóðlegrar hönnunar, eru
orðnir það sem Bandaríkjamenn
nefna ,,design classics“, hefur
hann sjálfur farið með veggjum.
Magnussen er fremur viðtals-
fælinn, vill lítið koma nálægt
markaðssetningu hluta sinna og
sést sjaldan á hönnunarsýningum og öðrum
samkundum af því tagi. Þetta viðhorf stafar
ekki af heilberri sérvisku, heldur helgast það
af bjargfastri trú hans á það að þegar hönn-
unarvinnu er lokið – og Magnussen er ein-
stakur vinnuþjarkur – þá eigi resúltatið að
geta spjarað sig sjálft, án áframhaldandi íhlut-
unar höfundarins.
Það eru því líkur á því að margir hafi notað
stálborðbúnað Magnussen, kaffikönnuna,
klukkuna, lampana og stólana, svo fátt
eitt sé nefnt af þeim hundruðum
hluta sem hann hefur hannað
um dagana, án þess að vita
hvort höfundur þeirra er
lífs eða liðinn. Það kæmi
mér heldur ekki á óvart
þótt einhverjir þessara
notenda hefðu beinlínis
gleymt því að þessir hlutir
væru yfirleitt ,,hannaðir“,
svo eðlilega sem þeir koma
Þ
EGAR menn vilja
árétta sérstak-
lega lofsverða eig-
inleika nútíma-
hönnunar, vísa
þeir gjarnan til
danskrar hönnun-
ar. Hugtakið
,,dönsk hönnun“ er því fyrir
löngu orðið annað og meira en
hlutlaust flokkunarhugtak á
borð við ,,sauðfjárrækt á Suður-
landi“, það er orðið gæðastimp-
ill, jafnvel það sem auglýsinga-
fræðin kallar ,,brand“: sérstakt
vörumerki. Það er einkenni á
slíkum stimplum/merkjum, að
þótt við þykjumst skynja hvað
þau eiga að fyrirstilla, er nánast ómögulegt að
gera grein fyrir þeim svo öllum líki.
Ef við þrengjum eilítið það svið sem við
hyggjumst skilgreina, tölum um ,,danska úr-
valshönnun“, þá hugsa ég að flestir mundu
fallast á að hún einkenndist framar öðru af
ýkjulausri og þokkafullri formgerð, háþróaðri
efniskennd og virðingu fyrir frumþörfum
mannsins. Hið síðastnefnda má eflaust rekja
til þeirra lýðræðislegu og mannúðlegu við-
horfa sem voru ofar á baugi á Norð-
urlöndum en víðast annars stað-
ar á árunum eftir seinna
stríð. Ágætir fulltrúar
þessara hönnunardyggða
voru t.a.m. snillingar á
borð við Arne Jacobsen,
PH, Georg Jensen og
Grethe Meyer.
Ef nefna ætti einn dansk-
an hönnuð sem í dag samein-
TEKNÓKRATI Á
HÖNNUNAR-
VÆNGNUM
Erik Magnussen