Lesbók Morgunblaðsins - 03.11.2001, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 3. NÓVEMBER 2001 9
deilum á sínum tíma, en raska nú ekki lengur
ró manna. Af útsýnisplani við veginn er fallegt
að horfa yfir skóg og vatn. Ekki sá ég marga
leggja leið sína eftir göngustígunum niður að
vatninu. Þar má því næsta víst vera einn með
sjálfum sér, sem er, ef út í það er farið, hrein og
bein nauðsyn, þegar komið er úr ferðamanna-
mergðinni í Keswick eða Windermere.
Það var einmitt við suðurenda Thirlmere,
sem Woodworths-systkinin og Coleridge hitt-
ust títt, en staðurinn er nokkurn veginn miðja
vegu milli Keswick og Grasmere þar sem Will-
iam og Dorothy bjuggu. Sögur eru af fundum
þeirra þar sem þeir skáldbræður lásu ljóð en
Dorothy hressti sig á koníaki með vatnstári.
Coleridge hjó upphafsstafi þeirra í stein þarna
hjá og síðan bættust við upphafsstafir bróður
þeirra, John Wordsworth, og þeirra Hutchin-
sonsystra, Mary og Söru. Þegar dalurinn var
stíflaður lenti nafnasteinninn í veginum fyrir
nýjum vegi. Þrátt fyrir tilraunir manns að nafni
Canon Rawnsley til þess að bjarga steininum,
var hann á endanum sprengdur. Rawnsley
hirti brotin með stöfunum á og hlóð þeim í
vörðu ofan við veginn. Þar voru þau til 1984, að
þau voru flutt til heimilis Wordsworth í Gras-
mere og sett saman.
Suður úr Thirlmeredal til Grasmere er farið
um Dunmail Raise. Þar er varða sem segir
nafnið dregið af orrustu sem þarna var háð 945,
en hún varð ósigur Dunmail, síðasta konungs
Kumbaralands, fyrir Játvarði Norðymbra-
landskonungi.
Í andrúmi liðinnar tíðar
Grasmere og umhverfi skipuðu öndvegið í
hjarta Williams Wordworths; „yndislegasti
staður sem nokkur maður hefur gist“. Reyndar
rignir þar ekki síður en í Keswick. E. M. Fost-
er, sem dvaldi í Grasmere sumarið 1907, var
sammála Wordsworth um fegurðina, en bætti
við: „það rignir nótt sem dag, en þó ekki alltaf
allan daginn“.
William og Dorothy Wordsworth fluttu inn í
Dove Cottage í Grasmere 1799 og bjuggu þar
til 1808. Stundum bjó John, bróðir þeirra, hjá
þeim og eftir 1802 var þarna líka heimili Mary
Huchinson, eiginkonu skáldsins. Þarna skrifaði
Dorothy sínar hugmyndaríku hversdags- og
náttúrulýsingar sem höfðu áhrif á bæði William
bróður hennar og Samuel Coleridge og halda
nú skáldnafni hennar á lofti. Og þarna orti
William mörg af sínum beztu ljóðum.
Árið 1890 eignaðist Wordsworth-sjóðurinn
húsið og það hefur síðan verið opið almenningi,
sem og safn í hlöðunni norður af. Þar í milli er
svo nafnasteinninn góði. Í annarri hlöðu er
Wordsworth-bókasafnið, þar sem fræðimenn
og aðrir geta grúskað í handritum systkinanna
og einnig handritum Coleridge og fleiri.
Því fylgir alltaf sérstök tilfinning að ganga
um hús sem Dove Cottage. Það er eins og and-
rúm löngu liðins tíma hafi tekið sér þar bólfesti
til eilífðar og í hugann koma alls kyns myndir af
þeim sem þarna bjuggu. Það er auðvelt að sjá
Dorothy fyrir sér þar sem hún lýsir viðburðum
daganna af frábærri elju og skáldlegu innsæi.
Og William bróðir hennar gengur um gólf,
hvarflar út í garðinn og yrkir sín ódauðlegu
ljóð. Það er svo heldur betur kátt í kotinu þegar
Coleridge kemur í heimsókn og skáldin láta
gamminn geisa.
Þetta var hvorki staðurinn né stundin, sem
þeir félagar unnu saman lýrísku ballöðurnar
(Lyrical Ballads 1798), sem mörkuðu upphaf
rómantísku stefnunnar í enskum bókmenntum.
Þær orktu þeir fyrr, áður en þeir fluttu í Vatna-
héraðið, á árum þeirra í Somerset.
Hin náttúrulega þrenning
Þegar fjölskyldan stækkaði varð þröngt um
hana í Dove Cottage, svo hún flutti sig um set.
1813 flutti svo fjölskyldan frá Grasmere, en þó
ekki langt, aðeins steinsnar í næsta þorp við
næsta vatn. Þar, í Rydal Mount sat William
Wordsworth í skáldaöndvegi.
En skáldið gat notað hendurnar til fleiri
hluta en að skrifa ljóð. Hann var líka með
græna fingur og á sínum efri árum lagði hann
gjörva hönd að garðinum við húsið. Hann sagði
oftar en einu sinni að hefði hann ekki orðið
skáld hefði hugur hans staðið til þess að vera
götusali eða garðyrkjumaður.
William Wordsworth lézt 1850. Hann og
Mary eiginkona hans og Dorothy Wordsworth
hvíla öll í kirkjugarðinum í Grasmere sem og
Dóra, dóttir Williams og Mary og tvö börn önn-
ur, sem þau misstu í Grasmere.
Sunnan við Grasmere og Rydal er þorpið
Ambleside sem er enn einn staður þessarar
náttúrulegu þrenningar Vatnahéraðsins; þar
sem tré, vatn og land falla hvert að öðru svo
enginn listamaður fær slegið þeim við. Mað-
urinn getur aðeins reynt að líkja eftir nátt-
úrunni af veikum mætti.
Hér í Ambleside hafði William Wordsworth
skrifstofu þau árin sem hann gegndi embætti
innheimtustjóra stimpilgjalda, 1813 til 1843, en
það ár var hann útnefndur lárviðarskáld. En
hann sótti fleira til Ambleside en skrifstofu-
vinnu því staðurinn gaf skáldgáfu hans byr
undir báða vængi.
Eflaust hefur hann stundum horft suður um
Windermere-vatn og látið hugann reika til
framhaldsskólaáranna í Hawkshead. Staðurinn
sá og Esthwaite-dalurinn og Esthwaite-vatn
voru honum alla tíð hugstæð og hann geymdi í
hjarta sínu náttúruna, fólkið og hina einföldu
gleði, sem allt var honum lífsnauðsyn og veitti
honum líka skáldlegan innblástur. Það var svo
frá Hawkshead, sem hann í fyllingu tímans fór
burt úr Vatnahéraðinu og út í hinn stóra heim.
Frægasta hús í Ambleside er þó ekki kontór
skáldsins, heldur Brúarhúsið. Það er tveggja
hæða bygging sem skemmtilegasta sagan segir
að Skoti einn hafi byggt yfir lækinn til að kom-
ast hjá því að greiða lóðargjald!
Náttúrunnar fegurst form
Windermere/Bowness var eitt sólskinsbros í
framan daginn þann, sem ég var þar. Þetta er
ferðamannabær innst sem yzt og fjörugt á
bryggjunum í Bowness þar sem vatnabátarnir
koma og fara.
Nyrðri hlutinn, Windermere, er endapunkt-
ur járnbrautarinnar. Þangað kom hún í smá-
þorpið Birthwaite 1844 en ráðamenn járnbraut-
anna kusu heldur að kenna stöðina við vatnið og
það nafn færðist svo yfir á byggðina sem reis
umhverfis járnbrautarstöðina. Mikil andstaða
reis upp gegn frekari járnbrautarlagningu og
var William Wordsworth þar fremstur í flokki.
Hann gat ekki hugsað sér að járnbrautin myndi
rista sig norður um hans ástkæra Grasmere og
fara flautandi áfram um Vatnahéraðið. Hann
skar upp herör gegn járnbrautinni og kvaddi til
liðs við sig vinda, ár og landið sjálft og lagði
fjöllunum í munn, hversu mjög þeim var brugð-
ið, þegar lestarflautan rauf kyrrð þeirra. Ham-
ingjan varð Wordsworth hliðholl í þessu máli
því menn gáfu lengri járnbraut upp á bátinn.
Windermere er vatna stærst í Vatnahéraðinu
og fátt er eins friðsælt og að sigla um sléttan
vatnsflötinn, láta lágvært duggu duggið vagga
sálinni og landið líða hjá. Satt að segja varð mér
þó friðurinn lítill fyrir linnulausum túristasjó-
gangi og hugsaði ég með mér að ég hefði betur
borið mig eftir siglingu á Ullswater.
Orrest Head er útsýnisstaður norðofan við
Windermere. Þar horfði William Wordsworth
út yfir vatnið, sem lá sem stórfljót strekkt í sól-
arljóma, með grænar eyjar, nes og geislavoga,
náttúrunnar fegurst form í einum heimi.
...í blund við rökkur-skóg
Bowness er eldri bæjarhlutinn. Þar eru mörg
falleg og forn hús og auðvitað er kirkja í þeim
hópi. Bowness er gamall ferjustaður. Þarna er
vatnið mjóst og eina ferjan, sem enn gengur
þvert á vatnið, fer þarna yfir á vír upp á gamla
mátan. Hún tekur aðeins um tug bíla í ferð, sem
tekur stundarfjórðung, svo þegar margir eru á
ferli myndast jafnan biðraðir báðum megin.
Í Windermere/Bowness er bátasafn þar sem
skoða má alls kyns fley; m.a. gömul gufuskip,
og þarna er Dolly, sem talin er elzti vélbátur í
heimi. Annað safn í bænum skal nefnt hér. Það
er sýning á söguheimi Beatrix Potter (1866–
1943), sem samdi dýrasögur fyrir börn og
myndskreytti sjálf. Meðal bóka hennar eru sög-
urnar um Pétur kanínu og Tuma kettling.
Það kom að leiðarlokum mínum í Vatnahér-
aðinu undir kvöld. Sem ég tók strikið upp úr
Bowness og leit um öxl til Windermere-vatns,
lifnuðu mér ljóðlínur Wordsworth, sem Helgi
Hálfdanarson hefur gefið okkur á gullbakka:
Kvöldið er fagurt, hjúpað helgri ró;
hæglát er stundin líkt og nunna blíð
sem drúpir höfði hljóð á bænatíð,
er hnígur sól í blund við rökkur-skóg.
m nokkur maður hefur gist.“
H UM VATNAHÉRAÐIÐ
m Wordsworth
Markaðs-
torgið í
Keswick.
Stillfagur
dagur við
Derwent
Water.
ge – heimili Words-
í Grasmere.