Lesbók Morgunblaðsins - 03.11.2001, Blaðsíða 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 3. NÓVEMBER 2001
T
ÓNLIST fyrir alla er heiti á sam-
starfsverkefni ríkis og sveitarfé-
laga um kynningu á tónlist og
reglubundið tónleikahald í grunn-
skólum landsins. Í tæpan áratug
hafa tugþúsundir barna notið
þessa verkefnis með reglulegum
heimsóknum tónlistarmanna í
skólana. Tónlist fyrir alla hefur skipað sér fast-
an sess í starfi fjölmargra skóla, og orðið til
þess að lifandi tónlist hefur náð eyrum barna
sem mörg hver færu á mis við hana ella. Það er
stefna Tónlistar fyrir alla að kynna íslenskum
skólabörnum ólíkar tegundir tónlistar sem þau
fá að njóta í lifandi flutningi okkar bestu tón-
listarmanna. Margir af fremstu tónlistarmönn-
um landsins hafa verið í samstarfi við kennara
og skóla um tónleikana, og unnið að tónlistar-
fræðslu með þátttöku nemenda.
Með Hermesi yfir hafið bláa hafið
Þegar komið er inn í Árbæjarskóla á falleg-
um föstudagsmorgni fyrir skömmu berst fram
á ganga ómurinn af söng: „fyrir stafni er haf og
himinninn.“ Það er Hermes sem stendur fyrir
þessum söng; skrýtinn karl með græna húfu og
í flugskóm. Hann er með undirleikara sinn með
sér, sem hann kallar QX-103, og þegar búið er
að syngja Hafið bláa hafið tekur QX-103 völdin
og vill syngja lagið aftur; – ekki alveg að
syngja; – hann vill rappa; – og börnin taka und-
ir; – gaman að fá að rappa, og það lag sem þau
kunna. Hermes leggst í för með Sæmundi á
selnum, og leiðir börnin um heimsins höf, með
viðkomu á ýmsum stöðum. Á viðkomustöðum
Hermesar er tónlist sem krakkarnir fá að
kynnast og heyra. Eftir viðkomu í Kaupmanna-
höfn og kynnum af listaskáldinu góða, Jónasi,
er flogið heim yfir hafið, „með fjaðrabliki, háa
vegaleysu“. Börnin ljóma og einbeitingin er al-
gjör. Það er Guðni Franzson sem leiðir börnin í
gegnum þetta ævintýri í gervi Hermesar, en
Guðni er meðal þeirra listamanna sem oftast
hafa komið fram á tónleikum Tónlistar fyrir
alla. Guðni segir að þetta verkefni hafi sprottið
af lítilli hugmynd. „Hermes er reyndar orðinn
tíu ára gamall, og kom fyrst fram í Gerðubergi.
Hann er sendiboðinn sem ferðast með sálirnar,
og hann gerir mér kleift að fara í þessi ferðalög.
Hermes er auðvitað persóna úr grísku goðsög-
unum, en ég þarf ekki annað en hattinn og
skóna; – á Sinfóníutónleikum er ég í kjólfötum
en hérna er ég bara í mínum venjulegu fötum –
en alltaf með hattinn og skóna. Þetta pró-
gramm setti ég saman út frá hugmyndinni um
hafið og strendurnar, og það að þetta er allt
saman sami sjórinn, og að hvert sem hann ber
okkur þá sjáum við sama tunglið og sömu sól-
ina. Þetta er sameign okkar allra, hvar sem við
erum. Tónlistin er af ýmsum toga, og ég er líka
að nota efnivið fyrir börnin, sem ég nota fyrir
fullorðna; – bara í allt öðrum búningi, sem nær
vel til krakkanna.“ Guðni segir viðtökur
barnanna mjög góðar, þau gleymi sér alveg í
sögunni og ferðalaginu, þar til þau eru loksins
komin heim aftur. Þar sem þá Guðna og Her-
mes ber niður eru víða furðuleg hljóðfæri, kín-
verskar og írskar flautur, klarinettan er auðvit-
að með í för, afrískar trommur og svo hið
dularfulla didjeridú, sem er hljóðfæri frum-
byggja Ástralíu. „Sumt af þessu eru melódíur
skáldaðar af mér, en þarna eru líka verk eða
brot úr verkum eftir Þórólf Eiríksson, Atla
Heimi Sveinsson og fleiri auk þjóðlaga og stefja
sem ég bý til í þjóðlegum stíl.“
Engin hræðsla við skrattann
hans Sæmundar
Hrafnhildur Leósdóttir og Birgir Kjartans-
son eru sex ára. Þau voru sammála um að heim-
sókn Hermesar hefði verið skemmtileg. „Við
vorum að hlusta á hann. Hann var að syngja
einhver lög,“ segir Hrafnhildur. „Við kunnum
eitt lagið,“ segir Birgir, „það var Hafið bláa haf-
ið.“ Hrafnhildur segist líka hafa þekkt söguna
um Sæmund og selinn, en var ekki vitund
hrædd þegar skrattinn kom. „Mamma mín er
fyrir löngu búin að segja mér þessa sögu.“
Tónlistarmenn leggja til hugmyndir
Áætlanir fyrir starf Tónlistar fyrir alla í vet-
ur gera ráð fyrir að alls sæki 43.475 börn 373
tónleika í 73 sveitarfélögum. Fjöldi tónleika og
tónleikagesta hefur meira en tvöfaldast frá því
á síðasta ári. Áshildur Haraldsdóttir flautuleik-
ari er framkvæmdastjóri verkefnisins. „Ríkið
og sveitarfélögin hafa samvinnu um verkefnið.
Menntamálaráðuneytið skipar starfshóp, eða
baknefnd, sem í eru fulltrúar frá Félagi ís-
lenskra hljómlistarmanna, Sambandi íslenskra
sveitarfélaga, Tónmenntakennarafélaginu og
Félagi íslenskra tónlistarmanna. Ég er ráðin
verkefnisstjóri í hálfu starfi, og fylgi þeim
reglum sem um starfsemina hafa verið settar,
og í samráði við baknefndina vel ég þau verk-
efni sem sett eru á dagskrá.“ Áshildur segir að
verkefnin skapist með tvennum hætti, annars
vegar fái Tónlist fyrir alla tilboð frá tónlist-
armönnum sem séu þá með hugmyndir að
ákveðnum verkefnum, en hins vegar sé hún
sjálf með augun opin fyrir því sem er að gerast í
tónlistarlífinu, með það fyrir augum að þar
leynist ýmislegt sem geti orðið að hentugum
verkefnum í Tónlist fyrir alla.
Þeir sem slást í hópinn vilja ekki hætta
Áshildur segir að það hafi gengið blessunar-
lega vel að skipuleggja dagskrána. „Þetta hefur
gengið undantekningarlaust mjög vel. Það sem
er erfiðast er auðvitað fjáröflunin. Við höfum
ekki nægilegt fjármagn til að fara um allt land-
ið, núna erum við bundin við höfuðborgarsvæð-
ið, Suðurland, Austurland og Vestfirði. Við höf-
um verið gagnrýnd fyrir að fara ekki um allt
landið; – að við ættum að fara sjaldnar, en víð-
ar. Við höfum hins vegar kosið að bíða með það
og reyna að þrýsta á að fá hærri fjárveitingar
til þess. Við fengum núna einnar milljónar
króna styrk frá Íslandsbanka sem gerði okkur
kleift að komast austur og á Vestfirðina, en á þá
staði hafði ekki verið farið í mörg ár. Við höfum
kosið að rjúfa ekki það uppeldisstarf og sam-
starf við sveitarfélögin sem þegar er komið á til
að geta komist á fleiri svæði, því við viljum ekki
að þetta verði eins og flugeldasýning sem kem-
ur annað slagið, heldur viljum við að það sé
samfella í þessu og að dagskráin sé fastur liður
í skólastarfinu þar sem á annað borð er búið að
koma þessu á. Við vonumst til að komast á
Norðurland með auknum fjárveitingum á
næsta ári, þannig að við verðum alls staðar á
landinu. Hins vegar vantar enn á það að við get-
um komið á hvern stað tvisvar á ári, sem er
okkar draumur.“ Áshildur segir að starfsemi
Tónlistar fyrir alla sé í mikilli sókn, og hafi tvö-
faldast frá síðasta ári með hækkuðum styrk frá
ríkinu og framlagi Íslandsbanka. Skólarnir og
sveitarfélögin á landsbyggðinni taka líka þátt í
kostnaðinum með því að greiða ákveðið gjald
fyrir hvern nemanda sem nýtur góðs af verk-
efninu. Sú upphæð er um 155 krónur á hvert
barn. Skólarnir sem vilja vera með geta þó sótt
um styrki í sjóð sem heitir Listkynning í skól-
um til að standa straum af þeim kostnaði. Ás-
hildur segir að skólarnir séu yfirleitt mjög
ánægðir með samstarfið við Tónlist fyrir alla.
„Það er mjög sjaldgæft að skólar sem taka þátt
í þessu vilji hætta að vera með. Það gerist ekki
nema að skólarnir ráði engan veginn við þetta
fjárhagslega. Þegar fólk sér hvernig undirbún-
ingnum er háttað, hvernig að þessu er staðið og
sér dagskrána sem í boði er, þá verða menn
hissa á því hvað þetta er mikið og merkilegt.“
Klassík, djass, vísur og brúður
Á árinu 2001 er áætlað að 29 listamenn auk
Sinfóníuhljómsveitar Íslands komi fram á tón-
leikum Tónlistar fyrir alla. Meðal þeirra eru
Djasskvartett Reykjavíkur, Hljóm-
skálakvintettinn, Diddú og Anna Guðný Guð-
mundsdóttir píanóleikari, Margrét Örnólfs-
dóttir og Hákon Bjarnason ungpíanisti,
Sigurður Flosason og norska ásláttardúóið
Rubbel og Beat, Margrét Bóasdóttir sópran og
Miklos Dalmay píanóleikari, Anna Pálína
Árnadóttir og félagar Bernd Ogrodmik brúðu-,
flautu- og píanóleikari, KK og Guðmundur Pét-
ursson gítarleikarar, Egill Ólafsson og Tríó
Björns Thoroddsens auk Guðna Franzsonar í
gervi Hermesar.
Tónlist fyrir alla á aðild að Norrænu Neti
fyrir skólatónleika, NNS. Meðlimir NNS deila
með sér reynslu, svo sem um skipulag tónleika,
efni dagskráa og kynningarstarf. Þeir hafa
samvinnu um ákveðin verkefni, halda ráðstefn-
ur og fagnámskeið, skiptast á hugmyndum, efni
og flytjendum. Samtök sambærileg við Tónlist
fyrir alla starfa víða um heim. Nægir að nefna
fjölþjóðlegu samtökin Jeunesse Musicales sem
stofnuð voru árið 1945. Í þeim eru fulltrúar frá
47 löndum og er þau stærstu menningarsamtök
innan UNESCO. Þessi mikla þátttaka fjölda
þjóða er til marks um það hve tónlistaruppeldi í
skólum er víða litið mikilvægum augum.
VERKEFNINU TÓNLIST FYRIR ALLA FRAMHALDIÐ Í GRUNNSKÓLUM LANDSINS Í VETUR
STARFSEMIN HEF-
UR TVÖFALDAST
FRÁ FYRRA ÁRI
Tónlist fyrir alla er verkefni sem unnið hefur verið að í
grunnskólum landsins í tæpan áratug. BERGÞÓRA JÓNS-
DÓTTIR ræddi við Áshildi Haraldsdóttur verkefnisstjóra,
Guðna Franzson tónlistarmann og nemendur í Árbæjar-
skóla sem lögðust í ferðalag um heimsins höf með Hermesi.
„Ekkert hrædd þegar skrattinn kom.“ Hrafnhildur Leósdóttir og Birgir Kjartansson. Börnin fylgjast einbeitt með.
Morgunblaðið/Kristinn
Áshildur Haraldsdóttir, verkefnisstjóri Tónlistar fyrir alla.
Hermes fer með börnin um heimsins höf. Guðni Franzson og börnin í Árbæjarskóla.
begga@mbl.is