Lesbók Morgunblaðsins - 17.11.2001, Blaðsíða 10

10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 17. NÓVEMBER 2001
E
IRÍKUR Þorláksson, forstöðu-
maður Listasafns Reykjavíkur,
var í vor endurráðinn til fjög-
urra ára. Á þeim fjórum árum
sem hann hefur verið við störf
hafa umsvif safnsins aukist tölu-
vert, m.a. með tilkomu Hafnar-
hússins og eflingu fræðslustarf-
semi á vegum safnsins. Í kjölfarið hefur
heimsóknum í safnið fjölgað, en það er sá mæli-
kvarði á frammistöðu safna sem helst er litið til.
Eiríkur segir að reynt hafi verið að efla
fræðslustarf safnsins enn frekar síðustu ár.
„Þegar ég kom hingað til starfa ’97 sinnti einn
starfsmaður fræðslustarfi í stöðu fræðslufull-
trúa sem hafði verið sett á laggirnar ’91. Þótt
mikið og gott starf hafi verið unnið á þeim tíma
taldi ég, sem gamall kennari verðandi mynd-
menntakennara í Kennaraháskólanum, að það
sem skorti einna mest í listmenntun meðal
þjóðarinnar væri kannski ekki það að börn
hefðu tækifæri til að skapa list og vinna með
listrænum hætti, heldur skorti meira á að þau
kynntust myndlistarsögunni. Mér fannst þurfa
að fjölga þeim tækifærum sem nemendur
fengju til að læra að njóta og fá þeim þar með í
hendur einhverja aðferðafræði eða venjur sem
þau héldu eftir til lífstíðar, sem listneytendur.
Mig langaði að efla þetta starf og starfsfólkið
hér tók mjög vel undir það. Í ársbyrjun ’98 gaf
Listasafn Reykjavíkur stóra bókagjöf til allra
grunnskóla í borginni. Þetta voru nálægt
hundrað bækur til hvers skóla, einkum sýning-
arskrár sem við höfðum gefið út. Þar á meðal
var heilt sett, u.þ.b. þrjátíu bækur, um Jóhann-
es Kjarval. Þessum pakka var dreift í alla
grunnskóla í Reykjavík og mér skilst að hann
hafi reynst þeim vel,“ segir Eiríkur.
Efling skólaheimsókna og leiðsagnar
Í kjölfarið segir hann að Kjarvalsstaðir hafi
farið að leita hófanna með að fá fjárstyrk til að
kosta akstur skólabarna til safnsins, en það
hafði verið þröskuldur í hugum skólastjórn-
enda sem höfðu ekki fé til þess. „Það gekk eftir
og allt frá því ári hafa skólaheimsóknir aukist
mjög mikið. Við réðum því annan starfsmanna
til að anna þessu og nú starfa tveir við fræðslu-
deildina. Auk skólaheimsóknanna hefur önnur
fræðsla aukist því við erum með leiðsögn fyrir
almenning á hverjum sunnudegi, bæði í Hafn-
arhúsinu, kl. 16, og hér á Kjarvalsstöðum, kl.
15, svo fólk getur gengið að því vísu. Sömuleiðis
erum við einu sinni í mánuði með leiðsögn tákn-
málstúlks um safnið sem einnig hefur reynst
mjög vinsælt, auk þess sem sjónskertir geta
bókað tíma og skoðað höggmyndir safnsins
með leiðsögn og aðferðum sem þeim henta.“
Eiríkur segir að mikilvægur áfangi í fræðslu-
starfsemi safnsins hafi einnig náðst með sam-
starfssamningi þess við Íslandssíma. „Íslands-
sími er styrktaraðili safnsins til þriggja ára og
við skilgreinum í þeim samningi að nokkur
hluti af því fé skuli fara til að efla fræðslustarf.
Það hefur gert okkur kleift að auka útgáfu á
fræðsluefni. Við höfum útbúið verkefni sem
snúa bæði að Ásmundi og Jóhannesi Kjarval,
og nú er einnig nýkomið út verkefni sem snýr
að Erró. Þetta eru verkefni sem allir skólanem-
endur fá ókeypis og kennararnir geta nálgast
þetta efni fyrirfram, til að undirbúa nemendur
áður en þeir koma með þá hingað. Við höfum
líka búið til ratleiki um sýningar sem foreldrar
og yngri börn hafa farið í saman, en auk þess er
ýmislegt annað á döfinni. Þar á meðal má nefna
leiðsögn sem kynnt var í samstarfi við Íslands-
síma núna 20. október síðastliðinn og hægt er
að fá í töluðu máli í gegnum farsíma. Sú leið-
sögn verður efld á næstu misserum, þannig að
hún nái til fleiri sýninga.“
Myndlistarkennsla neðar
á markmiðslistanum
Í námsskrá fyrir grunnskólana eru sett fram
mjög háleit markmið varðandi myndlistar-
kennslu, en þó er eins og myndlistarkennsla á
Íslandi sé fyrst og fremst miðuð við listræna
tjáningu barnanna, en lítil áhersla sé lögð á
uppfræðslu um sjálfan myndlistararfinn og
tengsl við sjálfan listheiminn. Þar sem Eiríki er
greinilega mjög umhugað um uppfræðslu á
sviði myndlistar, ekki síst meðal skólabarna,
var forvitnilegt að heyra hver viðhorf hans
væru til þessa misræmis.
„Ja, ég held að þetta sé mjög mikilvægt mál-
efni, því ég þekki það frá minni eigin skólatíð og
sömuleiðis frá skólagöngu eldri barna minna,
að myndlistarnám hefur því miður verið af-
gangsstærð í skólakerfinu. Meðvitað og ómeð-
vitað er litið á þennan námsþátt sem hvíld frá
öðru og „alvarlegra“ námi. Við getum leitað
fordæmis um hvernig þetta ætti að vera með
því að líta til kennslu í bókmenntum. Þar er það
ekki markmið okkar að skapa nýjan Laxness
eða finna næsta Þórberg Þórðarson. Markmið
bókmenntakennslu er að kenna börnunum að
lesa og meta bókmenntir svo að þau haldi því
áfram eftir að skóla lýkur. Sé litið til þess að við
teljumst enn mikil bókaþjóð verður ekki annað
séð en að þetta markmið hafi náðst með ágæt-
um.
Samsvarandi viðhorf hefur kannski ekki náð
nægilega vel fram að ganga í myndlistar-
kennslu, þ.e. að kenna nemendum að njóta
verka annarra, fremur en að vera sjálfir að
skapa listaverk. Ástæðan fyrir því að þetta hef-
ur ekki gengið eftir er ekki sú að það vanti í
námsskrá, heldur að það er neðar á markmiða-
listanum í námsskránni heldur en aðrir þættir.
Sömuleiðis kostar það meira í framkvæmd að
fylgja slíkum markmiðum myndlistarkennslu
eftir. Heimsóknir í söfn kosta tíma og fyrirhöfn,
sömuleiðis undirbúningur kennara og tilheyr-
andi námsgögn, svo sem litskyggnur og bækur.
Það er ekki nóg að segja að fræðsla um íslenska
og erlenda myndlist sé nauðsynleg, það þarf að
vera til efni inni í skólunum sem gerir þá
fræðslu mögulega.
Bókagjöfin frá okkur til skólanna hefur von-
andi hjálpað eitthvað til varðandi íslenska
myndlist, en hún getur auðvitað ekki verið hið
endanlega skref í þá átt. Það þarf að gefa meira
út um myndlist hér á landi, en ég held að því
miður séu söfnin nær einu aðilarnir sem gefa
eitthvað út, svo sem með sýningarskrám. Það
er aðeins stöku sinnum sem aðrir gefa út bæk-
ur um myndlist. Þarna er því að mínu viti van-
nýttur markaður og möguleiki.“
Safnaverðlaunin viðurkenning
frá fagaðilum
Ekki er langt um liðið síðan fræðsludeild
Listasafns Reykjavíkur voru veitt íslensku
safnaverðlaunin árið 2001, en þau eru veitt einu
safni sem þykir hafa skarað fram úr fyrir að
kynna menningararf þjóðarinnar á framsæk-
inn og áhugaverðan hátt. Þótti dómnefndinni
deildin hafa „sinnt listfræðslu til almennings af
fagmennsku og verið leiðandi hvað varðar upp-
eldishlutverk innan safnastarfs á Íslandi“, eins
og segir í álitsgerð dómnefndar.
Eiríkur segir að starfsfólk safnsins hafi að
vonum verið ákaflega stolt þegar þau fréttu af
verðlaununum. „Þessi viðurkenning er ef til vill
mikilvægust í okkar huga fyrir það að hún er
veitt af fagaðilum sem starfa á þessum vett-
vangi og hefur því mikið gildi í hugum allra sem
sinna safnamálum. Nú er verið að vinna mjög
gott og mikið starf í fjölda safna allt í kringum
landið. Oft eru þau það lítil að tala má um ein-
yrkjabúskap í því sambandi, en engu að síður
hafa verið unnin mörg þrekvirki á síðustu ár-
um. Ég vona að þessi verðlaun séu öllum söfn-
um mikil hvatning í starfi, og ef fræðslustarfið
hjá okkur getur orðið öðrum til fyrirmyndar
hljótum við að gleðjast yfir því,“ segir hann.
Nú er ljóst að ekki er löng hefð fyrir mynd-
list á Íslandi og Íslendingar hafa ekki kynnst
söfnum sem þætti í sínu hversdagslífi á sama
máta og margir er búa í rótgrónum erlendum
stórborgum þar sem safnahefðin er sterk. Þeg-
ar Eiríkur er spurður að því hvort íslensk söfn
séu þar af leiðandi að vinna ákveðið brautryðj-
andastarf við að koma listneyslu inn í daglegt
líf fólks jánkar hann því.
„Ég held að það sé rétta nálgunin í okkar
starfi og það sem við þurfum að huga að. Ís-
lensku listasöfnin eru ekki gömul í hefðinni.
Listasafn Íslands eignast ekki eigið húsnæði
fyrr en 1987, en fyrir þann tíma voru Kjarvals-
Listasafni Reykjavíkur féllu nýverið í skaut hin íslensku safnaverðlaun fyrir árið 2001. Af því tilefni ræddi
FRÍÐA BJÖRK INGVARSDÓTTIR við Eirík Þorláksson, forstöðumann safnsins, sem nú hefur verið endurráðinn
til næstu fjögurra ára, um hlutverk þess og framtíð í menningarlífi borgarinnar.
Morgunblaðið/Golli
Eiríkur Þorláksson, forstöðumaður Listasafns Reykjavíkur.
LISTFRÆÐSLA OG LISTNEYSLA
Í LISTASAFNI BORGARANNA