Lesbók Morgunblaðsins - 15.12.2001, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 15. DESEMBER 2001 5
grundvöllur hennar er byggður á texta. Hún
hefur titlað sig söguþjóð en stundum er eins
og hún sé minnislaus. Hún vill stundum lifa
virðist manni í fortíðarlausu núi, svo við kom-
um aftur að nú-vitundinni. Mér finnst furðu-
legt þetta minnisleysi, þetta er ekki bara
spurning um almenna þekkingu eða eitthvað
sem hægt er að kenna skólakerfinu um; þetta
er áunnið minnisleysi hjá þjóðinni. Eft-
irstöðvar af því að við vorum fátækasta þjóð
Evrópu. Hrollurinn og hatrið á fátæktinni hef-
ur kannski haft áhrif á tilfinningu manna fyrir
hinum forna tíma, við viljum ekki muna eftir
ákveðinni fortíð.
En við megum ekki sitja uppi með skyndi-
bitaveröld sem byggist á fortíðarlausri neyslu
á núinu.
Octavio Paz, einn af mínum eftirlætishöf-
undum, birti ævintýralegar tölur yfir þá sem
hafa ort ljóð í Bandaríkjunum; 42 milljónir.
Það er næstum sjötti hluti þjóðarinnar. Þetta
er svipað og að flestir Íslendingar hafa ort fer-
skeytlur, flestar kannski ekkert sérstakar.
Þetta er endurtekning á einhverju sem menn
halda að sé ljóð. Paz er að benda á þessa furðu-
legu staðreynd í sambandi við það hvað ljóða-
bækur seljast lítið í þessu landi. En svo berast
fréttir annars staðar frá, eins og Bretlandi,
þar sem mun vera roksala á hinum og þessum
ljóðabókum. Því minni sem lönd eru því virkari
er ljóðlistin. Í Grikklandi fjölluðu bókmennta-
fréttir alveg fram á síðustu ár um það hvaða
ljóðabækur væru að koma út og þær seldust í
skáldsagnaupplagi. Svo er ekki mikið að ger-
ast í Frakklandi. Samtímaljóðlistin hálfgerð
afgangsstærð þrátt fyrir glæsilegan þátt
franskra skálda í nútímaljóðlistinni. En auð-
vitað eru þeir allir löngu dauðir. Og látnu
skáldin, meira að segja sumir súrrrealistarnir
sem þóttu óaðgengilegir, eru að seljast í þjóð-
skáldaupplagi. Það eina sem mér þykir hættu-
legt ef áhugi dvínar á ljóðlistinni er að missa
hugsanlega ljóðlistar-talenta yfir í aðrar
greinar. Þess vegna held ég að það merkileg-
asta sem kom út úr Listaskáldunum vondu á
sínum tíma, var að þau voru köllunarhvetj-
andi, hvöttu ýmsa til dáða. Ljóðið var eitthvað
sem menn þurftu ekki að skammast sín fyrir,
það var einhvers virði í samfélaginu, og ég
held það sé mjög nauðsynlegt að halda því við.
Annars fara menn yfir í eitthvað annað.“
– Bókin þín er tilnefnd til Hinna íslensku
bókmenntaverðlauna. Hvaða gildi hefur slík
tilnefning?
„Þetta er mjög ánægjulegt en vissulega er
þetta svona samkvæmisleikur og má ekki taka
það öðruvísi, hvorum megin hryggjar sem
maður lendir. Það eina sem mér finnst skrýtið
er hvað það hefur verið mikill vandræðagang-
ur með fyrirkomulagið alveg frá upphafi. Ég
er hissa á að það hafi ekki verið hugsað niður í
kjölinn áður en skipið var sjósett. Það er verið
að logsjóða úti á rúmsjó. Tilnefning og verð-
laun er ekki endanlegur dómur eða mat um
eitt eða neitt en hefur forsendur til að lífga
upp á umræðuna og svo fer það eftir þátttak-
endum umræðunnar hvort hún lifnar við eða
ekki.“
Ljóðið var að smita skáldsöguna
Við Sigurður nýtum okkur miðlæga stað-
setningu skrifstofu skáldsins og göngum út á
nálægt kaffihús. Þegar sterkt kaffið er á borð
borið spyr ég um þá breytingu sem prósabæk-
urnar Parísarhjól og Blár þríhyrningur mörk-
uðu í höfundarverkinu.
„Ég fór að gefa út prósa en hann var búinn
að vera til staðar í mörg ár,“ segir Sigurður.
„Ég vildi ekki gefa hann út, ef ég yfirgæfi
ljóðakastalann fannst mér ég vera að lýsa yfir
að ljóðlistin væri minniháttar grein. En ein-
hvern veginn náði ég samkomulagi við ljóða-
gyðjuna þegar ég varð fimmtugur. Ég heyrði
ekki betur en hún leyfði mér að skreppa út á
frásagnarakrana og eiga innhlaup í skáld-
sagnakastalann hinum megin dalsins.“
– Vinnurðu ljóð og prósa núna samhliða?
„Já, að viðbættri leikritun! Á góðum degi
hjálpar þetta hvað öðru en á vondum degi pirr-
ar það. Yfirleitt styður þetta hvað annað,
vegna þess hvað þetta er ólíkt. Þetta eru gjör-
ólíkar greinar. En eins og ég hef áður sagt:
þetta er sama tréð. Ljóðið smitaði skáldsög-
una ákaflega mikið alla tuttugustu öldina. Stíl-
lega hafði djassinn líka áhrif á skáldsöguna,
kvikmyndir höfðu áhrif; á öldinni voru list-
formin alltaf að tala saman, stundum að fljúg-
ast á. Hinir skammsýnu héldu að eitt dræpi
annað. Ljósmyndin átti að drepa málverkið en
fjörið hélt bara áfram, allir eru sprelllifandi –
en breyttust.“
– Fegurðin hefur löngum verið skáldum
hugleikin og í ljóðinu Fegurð segir þú að henni
verði ekki þinglýst:
Við eigum ansi langt í land
Ef orðin í orðabókinni
segja satt
ætti hún að vera
vafningsklukka á daginn
undrablóm um nætur
Fegurðinni
verður ekki þinglýst
Hvorki nýrri né gamalli
fegurð
né heldur aðferðunum
að ákvarða hana
Við eigum ansi langt í land
að skilja
vafningsklukku
undrablóm
Samt heldur hún okkur
á lífi
daga og nætur
„Já, fegurðinni verður hvorki lýst né þing-
lýst. Það er ekki hægt að koma með endanlega
lýsingu á henni en heldur ekki hægt að eigna
sér hana, eins og felst í orðinu þinglýsing. Það
er ekki hægt að segja: ég á fegurðina.“
– Þú ert orðinn eitt hinna þroskuðu ljóð-
skálda; 26 ár frá fyrstu bók og þær orðnar ell-
efu.
„Jú, en öll sköpun verður að vera nýsköpun.
Þetta er svo þversagnarkennt. Burtséð frá
þroska og reynslu er nauðsynlegt að byrja
alltaf á auðri síðu. Á margan hátt er það trúar-
og dulspekilegt að viðhalda í sér hinum skap-
andi byrjanda. Þversögnin er: það kostar ævi-
langa þjálfun að verða fullkominn byrjandi.“
Morgunblaðið/Einar Falur
„Mér var kennt að forgangs-
raða þannig að númer eitt
væri það verk sem maður væri
að vinna og númer tvö það
sem hinir væru að sýsla. Láta
aðra í friði og reyna að kveikja
ljós ef manni finnst of dimmt.
Ekki bölva bara myrkrinu.
Hvort sem um skáldskap eða
bissness er að ræða þá er það
rakin leið til glötunar að
forgangsraða vitlaust.“
R ÞETTA
KAOS
efi@mbl.is