Lesbók Morgunblaðsins - 12.01.2002, Blaðsíða 8

8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 12. JANÚAR 2002
Á
SÝNINGU Bernds Koberl-
ings í Hafnarhúsinu eru
mörg lykilverk hans frá
árinu 1988 og til dagsins í
dag en á þessum tíma hefur
list hans tekið umtals-
verðum breytingum. Verkin
sem fylla tvo sali eru mörg
hver gríðarstór, tveir og þrír metrar á kant, og í
neðri salnum eru eldri verkin. Þar er röð svartra
fleka, með bláum tónum og litum sem brjótast
út úr skuggunum – bláber kemur fram á titl-
unum; móskulegir sjóndeildarhringir í gulu og
gráu og í sumum verkanna eru kviðpokaseiði –
vitnisburður um áhugamál listamanns sem hef-
ur hingað til ef til vill verið kunnari meðal
margra Íslendinga sem snjall og ástríðufullur
fluguveiðimaður.
Í efri salnum kveður við annan tón; í stað
dramatískra olíuverkanna getur að líta tærari
og bjartari verk, unnin með akrýl á álplötur, og
þar er náttúran önnur en ekki síður greinanleg í
meðförum málarans. Innst í salnum hanga loks
39 vatnslitamyndir; svíta sem Koberling vann út
frá smásagnasafni Gyrðis Elíassonar, Trega-
horninu, og gefin var út á veglegan hátt í ritröð
Kleinheinrich-útgáfunnar þýsku. Áður hafði
Koberling málað út frá ljóðum Snorra Hjart-
arsonar og Baldurs Óskarssonar. Íslensk útgáfa
þessarar samvinnu Gyrðis og Koberlings kemur
út hjá Máli og menningu í dag.
Bernd Koberling er önnum kafinn við að stilla
stórum verkunum inn í neðri salinn þegar ég
hitti hann, hefur sér til aðstoðar hóp manna og
málverkin eru færð fram og aftur þar til rétta
staðsetningin er fundin. Við göngum síðan upp á
loftið og þar er rórra meðal bjartra verkanna.
Hann sýnir mér vatnslitamyndirnar sem hann
gerði við bók Gyrðis Elíassonar, Tregahornið,
og segist vera að skipuleggja fleiri bækur með
myndskreytingum við verk íslenskra skálda; lík-
lega verði ljóð eftir Sjón næst fyrir valinu. Hann
vill að þetta verði allnokkur bindi í allt. Koberl-
ing segist njóta þess að lesa íslenskar bók-
menntir, nú síðast hafi hann lesið þýska þýðingu
á bókum Jóns Kalmans Stefánssonar Skurðir í
rigningu og Sumarið bakvið brekkuna og þær
hafi hrifið hann mjög; það birtist heillandi sam-
spil hefðar og óreiðu nútímans.
Tíð vatnslitanna runnin upp
Málarinn er löngu kunnur fyrir fluguveiðar
hér á landi og hafa sjónvarpsmenn gert þætti
um veiðiskap hans en nú segir Koberling að
veiðin skipti sig sífellt minna máli; hann sé
nefnilega farinn að vatnslita í staðinn. „Synir
mínir, tíu og tólf ára gamlir, eru orðnir mjög
spenntir fyrir veiðunum; ég sit bara á bakk-
anum og mála,“ segir Bernd. „Þetta tók að
breytast fyrir sex, sjö árum. Allt fram að því
hafði ég verið á móti því að vinna með liti á Ís-
landi. Ég sagði að liturinn væri fyrir veturinn og
stúdíóið í Berlín, hér gerði ég því bara blýants-
teikningar, vandi mig á að fylla eina bók af
teikningum sem ég gaf konunni minni. Síðan
notaði ég eina og eina teikningu fyrir tilfallandi
útgáfur.
Loks var tími vatnslitanna runninn upp.
Þannig var að ég hafði lofað Sigga Hall að gefa
honum tvær vatnslitamyndir, en hann verkaði
alltaf fiskinn sem ég veiddi. Ég var að fara til Ís-
lands og var ekki enn búinn að gera myndirnar
en lét innrammarann minn útbúa tvo ramma, ég
skar niður fimmtán arkir af vatnslitapappír og
tók með mér ásamt litlum kassa af vatnslitum.
Ég ætlaði að gera þessar myndir fyrir Sigga í
Loðmundarfirði en það var samt ekki fyrr en
undir lok dvalarinnar sem ég hófst handa við að
mála, nokkrar myndanna tókust vel og það var
mér hvatning til að gera meira. Árið eftir fór ég
því með þrjátíu arkir og stærra vatnslitabox og
byrjaði að vinna í þessu af einhverju viti. Mér
þótti þetta spennandi en ég vissi samt ekkert
hvað ég ætti að gera við myndirnar. Þær voru
mikilvægar fyrir mig en ég vissi ekki hvort ég
gæti sýnt þær.“
– Hafðirðu ekki notað vatnsliti áður?
„Nei, vatnslitir hentuðu mér ekki því ég var
olíumálari, myndirnar mínar voru þykkar og
miklar. En raunin er sú að vatnslitir þurfa
ákveðinn þroska og skaplyndi; þeir eru svo and-
legur miðill, hafa ekki þennan þunga olíulitanna.
Skömmu síðar sýndi ég í Springer-galleríinu í
Berlín röð svartra málverka og í tengslum við
sýninguna var gefin út lítil bók. Ég vissi að mál-
verkin myndu ekki skila sér í prentuninni þann-
ig að í staðinn setti ég í hana röð af þessum
vatnslitamyndum ásamt ljósmynd af Loðmund-
arfirði og annarri af konunni minni. Þetta er lítil
ljóðræn bók. Útgefandinn Kleinheinrich sá
hana, hafði samband við mig og sagði: „Bernd,
ég vil gera bók með vatnslitamyndunum þínum
og íslenskum skáldskap.“ Dag nokkurn fékk ég
síðan frá honum stórt umslag með ljóðum
Snorra Hjartarsonar. Snorri var uppgötvun
Kleinheinrichs en ég stakk upp á bókunum með
Baldri Óskarssyni og Gyrði. Hvert sumar síðan
hef ég gert fjölda vatnslitamynda í ferðum mín-
um hingað.
Þegar ég hef komið í Loðmundarfjörð síðustu
sumur hef ég byrjað á að fara að ánni, athuga
hyljina og hvernig bleikjan hefur það en ég er
svotil hættur að veiða. Síðasta sumar, þegar ég
var að vinna að myndunum í Tregahornið, fékk
ég meira að segja boð um að veiða í Hofsá en fór
ekki. Ég fékk líka freistandi boð um að vera í
hollinu sem opnaði Blöndu; gamall veiðifélagi
var búinn að borga fyrir tvær stengur þannig að
ég gat ekki annað en mætt á staðinn.“
Klæðist lérefti,
málar á ál
„Ég hef breyst mikið, veiðin á ekki hug minn
eins og áður. Ég eyði ekki lengur vetrinum í að
hugsa um hvaða flugu ég eigi að leggja fyrir lax-
inn í tilteknum hyljum. Ég hef lokið þeim kafla.
Ég tel að lífi mannsins megi skipta í þrjá hluta.
Fyrst er æskan, þá er maður sjálfhverfur og
gerir sér ekki grein fyrir gæðum lífsins. Þá
kemur tímabil athafna og loks það stig þegar
dauðans er beðið, og ekki í neikvæðri merkingu.
Nú finnst mér ég þurfa að ljúka lífsverkinu og
sinna myndlistinni meðan ég hef kraft til.“
Vinnan við vatnslitamyndirnar skilaði sér í
breyttum vinnubrögðum en lykilatriði í þeirri
breytingu sem hefur orðið á list Koberlings var
árið 1999 þegar hann vann samkeppni um að
myndskreyta 30 metra langan sveigðan vegg í
þýska dómsmálaráðuneytinu. „Vegna sveigj-
unnar í veggnum komu hefðbundin olíumálverk
á léreft ekki til greina og ég sannfærði sjálfan
mig um að ég ætti að vinna á hvítar álplötur
björt verk með þunnum gagnsæjum litum. Ég
varð svo hrifinn af álinu sem grunnefni að ég
sagðist í framtíðinni myndu klæðast lérefti en
mála á ál.
Undirbúninginn fyrir þetta veggverk vann ég
á Íslandi; margar vatnslitamyndir. Þetta var
mjög spennandi ferli og líka framhaldið, þegar
ég fór að vinna beint á álið.“
Án fegurðar er ekkert
– Er erfitt að breyta svona um vinnubrögð?
„Ég hef gert það allt mitt líf, hef alltaf verið
að breyta um stefnu. Ég var þrítugur þegar ég
fór fyrst að selja myndir, málverk sem ég
strekkti dúk yfir og hélt svo áfram að vinna í.
Þau urðu vinsæl en eftir fimm ár söðlaði ég um
og hætti með þann stíl og þá urðu margir
hneykslaðir. En þannig er ég, þarf alltaf að
brjótast undan vananum, nota ný efni. Þegar ég
horfi yfir þessi fjörutíu ár sem ég hef verið að
mála finnst mér þetta vera ein rökrétt hreyfing.
Vitaskuld veit fólk ekki við hverju það á að búast
þegar maður sýnir verk sem eru gjörólík því
sem áður var. Einhverjir verða pirraðir en þessi
þörf fyrir breytingu er mér eðlileg og kemur að
innan. Maður getur haldið áfram með sömu stíl-
brögðin endalaust, gert gullfallegar myndir sem
skipta engan máli lengur. Það er eins og hylur
fullur af laxi en lítið vatn; þá þarf ferskan
straum um hylinn til að fiskurinn taki að rísa.“
– Nú eru þessar nýju myndir þínar óneit-
anlega mjög fallegar.
„Schiller sagði fegurð vera fagurfræðilegt
markmið. En án fegurðar er ekkert. Ég á í eng-
um vandræðum með fegurð eða að eitthvað sé of
fallegt; fyrir mér er fegurðin nauðsynleg sama
hvernig ég er að vinna.“
– Eldri myndirnar eru oft þyngri, alvarlegri, í
þeim er dramatík, en það er léttara yfir þessum
nýju verkum; mikil birta.
„Mér þótti sífellt erfiðara að vinna olíu-
málverkin. Ég hélt áfram og áfram að vinna á
sömu strigana, að reyna að ná fram hug-
myndum sem voru mótaðar en efnin dugðu ekki
lengur til að skila. Það var mikil áreynsla. Ég
bar á lit, skóf hann aftur burtu, bar aftur á lit,
eyddi honum jafnvel með sýruefni; var að leita
eftir meiri tærleika. Allt voru þetta skref inn í
nýja myndheiminn en þessi eins árs vinna við
ráðuneytisvegginn var sem endurlausn, kaþars-
is; nýju hugmyndirnar fundu sér leið.
Vatnslitamyndirnar höfðu þá þegar sterk
NÁTTÚRAN BJAR
Náttúran í myndunum er iðulega af íslensku bergi brotin
en skynjunin þýsk. Á sýningu myndlistarmannsins Bernd
Koberling sem opnuð verður í Listasafni Reykjavíkur,
Hafnarhúsi, í dag eru sýnd mikilfengleg olíumálverk,
akrýl- og vatnslitamyndir þessa kunna þýska listamanns
sem eytt hefur öllum sumrum frá 1977 í Loðmundarfirði.
Náttúra landsins hefur haft ómæld áhrif á verk Koberl-
ings, eins og hann sagði EINARI FAL INGÓLFSSYNI, og
nú síðustu árin einnig verk íslenskra skálda.
Sólsteinar, 2001. 150 x 150 sm.
Hrygning I. 1988. 225 x 272 sm.