Lesbók Morgunblaðsins - 17.08.2002, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 17. ÁGÚST 2002 9
Það var ekki fyrr en á sjöunda áratugnum að
Bourgeois fór að kanna fyrir alvöru möguleika
mismunandi efniviðar, latex, gúmmís, marmara,
steinsteypu, gips og brons. Hún segist ekki
skilja þá listamenn sem hengja sig í ákveðinn
efnivið án tillits til þess hvað þeir ætla sér að
tjá. Að hennar mati helgar tilgangurinn efnivið-
inn en ekki öfugt. Samt sem áður býr hún yfir
einhverri glæsilegustu verkvissu sem sést í list
samtímans. Efniviðurinn virðist leika í höndum
Louise og tilfinning hennar fyrir framsetningu
– fínni áferð eða grófri, fundnum hlutum eða til-
búnum – er einstök og kraftmikil.
Það var einnig á sjöunda áratugnum sem
kynferðislegar áherslur urðu augljósar í form-
mótun hennar. Henni var skipað á bekk með
svokölluðum furðufuglum í abstraktlist, ásamt
Evu Hesse, Bruce Nauman og Keith Sonnier, á
frægri sýningu í Fishbach Gallery, sem list-
fræðingurinn kunni, Lucy R. Lippard, skipu-
lagði. Vandinn var bara sá að það verk Bour-
geois sem mesta athygli vakti var alls ekki
abstrakt heldur fullkomlega hlutbundið. Það
var risastórt, sokkið auga úr latex og striga sem
hún kallaði Augnatillitið, eða Le regard.
Klefar
endurminninganna
Á áttunda áratugnum gerði Louise Bourgeois
hverja tilraunina á fætur annarri til að virkja
sýningarrýmið með óvæntum hætti. Árið 1972
varð til gólfverkið The No March – Án landa-
mæra – á Whitney-safninu í New York, byggt
upp af tugum, ef ekki hundruðum stuttra sí-
valninga úr marmara, í mismunandi stærðum.
Tveim árum síðar leit umhverfisverkið The
Destruction of the Father – Útrýming föðurins
– dagsins ljós í Robert Miller Gallery, ein fyrsta
tilraun listakonunnar til að bregða upp tákn-
mynd af óþolandi borðhaldi á æskuheimili henn-
ar í París. Engu er líkara en áhorfandinn sé
staddur í maga risahvelis þar sem hann upplifir
megna innilokunarkennd. Í gjörningnum Con-
frontation – Hráskinnaleikur – í Guggenheim-
safninu, árið 1978, urðu vinir hennar og velunn-
arar – þar með taldir galleristar – að ganga um
með keppi hangandi utan á sér sem líktust
einna helst fellingum á fornum Venusarlík-
neskjum.
Allar þessar tilraunir urðu til að breyta við-
horfi Bourgeois til rýmisins og virkni verka
sinna. Eins og áður var getið urðu ákveðnar
stökkbreytingar í list hennar um miðjan níunda
áratuginn. Hún fór að afmarka svæði og búa sér
til athvarf, hálflukt af hurðum eða skermum.
Þegar hún stóð á áttræðu höfðu þessi afdrep
þróast í búr og klefa, sem bæði var hægt að
skoða að utan sem innan. Flestir þessara klefa
eru tveir til þrír metrar á hvorn veg, gerðir úr
stálneti og smárúðum. Innandyra má sjá högg-
myndir, marmarahendur sem núa saman hnú-
um eins og í angist, augu í augnbotnum sem
einnig má túlka sem hreðjar, litla stóla, flöskur,
tilraunaglös, afmyndaða líkama, líkamsparta,
marmarahallir, fallöxi og mikið af speglum.
Að sögn Louise eru þetta hólfaðar endur-
minningar. Hver klefi sýnir ákveðna tegund af
sársauka, líkamlegan, tilfinningalegan, sálræn-
an, geðlægan og hugmyndalegan. Klefarnir
draga upp mynd af ótta, og óttinn er ætíð sárs-
aukafullur. En um leið vekja þeir forvitni og
kveikja áhuga gluggagægisins. Hrollur fer jafnt
um þann sem liggur á gægjum og hinn sem
fylgst er með. Fyrir tíu árum – á Documenta 9 í
Kassel – kom Bourgeois fyrir vínámu sem risa-
stórum hringlaga klefa. Á gjörðinni sem hélt
tunninni saman stóð letrað: Listin tryggir geð-
heilsu. Inni í klefanum var járnrúm með til-
raunaglösum allt um kring, hangandi á járn-
stöngum. Höggmynd af tveim brjóstum – Trani
Episode – upplýstum að innan eins og lampi
varpaði daufri birtu um draugalega ámuna,
svarta kúlu á gólfinu og risastóran karlmanns-
frakka á snaga.
Saumadísin áttfætta
Samhliða klefunum, sem hafa tekið á sig ótal
myndir, þróaði Bourgeois sérstakt spunaþema
á síðustu átta árum, með garni, rauðgljáandi
glervarningi og risastórum köngulóm sem
gerðu sýningagestum svo bilt við að þeir
hrukku í kút. Þessar óhugnanlegu risaskepnur
sem tengdust barnaherbergi og hjónaherbergi
æskuminninganna – og spunnu að því er virtist
lygavef um bernskuheimili listakonunnar – voru
þó ekki allar þar sem þær eru séðar því Louise
hefur gefið í skyn að þær væru jafnframt tákn-
myndir móður hennar sem hún taldi, eins og áð-
ur sagði, hreinan snilling með saumnálina.
Á Documenta 11, sem nú stendur yfir í Kass-
el í Þýskalandi, renna klefarnir og saumaskap-
urinn saman í eitt. Troðinn tauhaus sem rimpað
er saman í skyndingu hangir á hvolfi í litlu búri
og minnir óneitanlega á hangandi gipspoka,
nokkurs konar lífrænt fuglabúr, frá 1963, kallað
Fée Couturière – Saumadís – því fuglarnir sem
ríða sér hreiður svo haganlega eru sannkallaðar
skraddaravættir. Í öðru búri situr samanfallin
tuskubrúða, lauslega saumuð saman, en allt um
kring hanga teikningar sem vottur þess ein-
stæða valds sem hún hefur yfir öllum þeim
miðlum sem hún kýs sér. Fleiri búr skarta enn
öðrum táknmyndum, ef til vill nöturlegum en
ógleymanlegum þó.
Á tíræðisaldri staðfestir Louise Bourgeois,
enn og aftur, að hún er ekki aðeins einn áhrifa-
mesti listamaður samtímans heldur virðist
sköpunargáfu hennar engin takmörk sett.
OUISE BOURGEOIS
nn og sagt frá nýrri yfirlitssýningu hennar og þátttöku í Documenta 11 í Kassel. Greinarhöfundur kemst að
ins einn áhrifamesti listamaður samtímans heldur virðast sköpunargáfu hennar engin takmörk sett.“
Höfundur er lektor við Listaháskóla Íslands.
Risakönguló gnæfði yfir einum Klefanna á yfirlitssýningunni í Borgarlistasafninu í Helsinki.
hrifum beiskrar æsku á
ois fer vart milli mála að
m og djúpstæðum sárs-
g dýpkað eftir því sem
alla það þráhyggju þeg-
g aftur upp úr flækjum
eins og hún magni upp
ðingur mundi reyna að
við með ráðum og dáð.