Lesbók Morgunblaðsins - 12.10.2002, Síða 4

4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 12. OKTÓBER 2002
Þ
ÓTT SIGURÐUR Guðmundsson
sé á ferð og flugi út um allan
heim, væri klisja að segja að
hann sé heimshornaflakkari.
Hann er fyrst og fremst einn
þeirra fáu einstaklinga sem eru
alstaðar og hvergi heima. Hann
hefur gengið þvert á mörk þjóð-
ernis, menningarlegs mismunar og flests þess
sem bindur fólk við heimahagana og gerir það
„heimskt“ – í upprunalegri merkingu þess
orðs. Orðið heimsborgari myndi þó tæpast
lýsa honum heldur, hefur þá upphöfnu merk-
ingu er hæfir honum illa. Ef til vill er honum
best lýst með þeim orðum sem Ilona Anhava,
sýningarstjóri Gallerie Anhava í Finnlandi,
hafði um verk hans í tilefni af sýningu hans
þar á síðasta ári; „list hans ber merki hans
sjálfs – merki manns sem er opinskár, ein-
staklega fyndinn, vel gefinn og örlátur. Þau
lyfta anda manns, gefa hugarfluginu lausan
tauminn og vekja með manni ánægju“.
„Ég fór á föstudaginn frá Kína eftir að hafa
sett upp tvær sýningar þar. Fyrst í Peking og
síðan í Suður-Kína þar sem ég setti upp sýn-
ingu með 28 ungum listamönnum frá sextán
löndum í menningarmiðstöð þeirri sem konan
mín Ineke stýrir þar,“ útskýrir Sigurður, á
meðan hann setur ketilinn yfir. „Þaðan lá leið
mín til Amsterdam og áfram til Noregs til að
opna sýningu í Riis-galleríinu og síðan aftur til
fundarhalds í Hollandi áður en ég kom hingað
til Íslands til að opna sýningu hjá henni Eddu
Jónsdóttur í i8, fimmtudaginn 17. október.“
Upptalning er þó ekki tæmandi því 1. október
var opnuð sýning í Sainsbury Centre for Vis-
ual Arts, við East Anglia-háskólann í Norwich,
en þar eru verk Sigurðar til sýnis ásamt verk-
um fleiri heimsfrægra listamanna á borð við
Anthony Gormley, Tony Cragg og Anish
Kapoor. Á sunnudaginn verður að auki frum-
sýnd ný heimildarmynd Ara Alexanders Ergis
Magnússonar, Möhöguleikar, um Sigurð, og í
næstu viku verður sett upp verk sem hann hef-
ur unnið fyrir Barnaspítala Hringsins. Sigurð-
ur situr því ekki auðum höndum.
Við sitjum að morgni dags yfir tebolla, döðl-
um, súkkulaði og vínberjum heima hjá Sigurði
í Reykjavík, og spjöllum um konfektmola.
Molana hefur hann verið að sýna víða um heim
undanfarna mánuði. Smjörþefinn af þeim má
þó fyrst finna hér á Íslandi á sýningunni í i8 – í
margvíslegum gerðum. Eitthvað höfum við
minnst á landleysi hans í því óvenjulega lífi
sem hann lifir en augljóst er á svarinu að það
hentar honum vel. „Eins og þú veist kannski á
ég fjögur heimili eða jafnvel fimm. En hvað
landleysi mínu viðkemur, er ég nú yfirleitt á
leiðinni heim til mín þegar ég flýg eitthvert –
að undanskildu næsta ferðalagi mínu sem er til
Argentínu en þar ætla ég að vinna með ungum
listamönnum, setja upp sýningu fyrir þá og
eiga við þá samræður. En líkamlega séð er ég
alltaf á leiðinni heim, þótt ég sé ósköp heim-
ilislaus andlega séð.
Þú spyrð mig hvort ég búi þá í listinni,“ seg-
ir Sigurður. „Ég er ekki frá því að listamenn
búi yfirleitt í list sinni, eins og trúað fólk í trú
sinni. Maður hittir kristinn mann í Kína, en
hann hefur ekkert vit á landinu. Hann er bara
inní Nýja testamentinu, er með svarta bók og
veiðir sálir, sem fólki í Kína finnst mjög skrítið
– það er Búddatrúar. En þótt ég búi í listinni
er það hins vegar mikið atriði fyrir mig að vera
ekki hluti af neinu valdakerfi. Ég hrærist ekki
í æðri menningu – það er svo margt annað sem
hægt er að gera heldur en vera fastur í því
kerfi. Heimurinn þar fyrir utan er miklu
áhugaverðari, þótt ég elski reyndar háleitar og
fagrar listir líka. Enda felur elítan að sjálf-
sögðu listir og listamenn í sér.“
Tjáir viðhorf, en býr ekki til hluti
Verk Sigurðar hafa borið þessari andúð
hans á valdakerfum og kennisetningum vitni,
en hann hefur verið óhræddur við að deila á
flest það sem talið er heilagt, innan listheims-
ins sem utan, og beitir iðulega afhelgun til að
hreyfa við áhorfandanum. „Í gegnum tíðina
hef ég kallað verkin mín „einbirni, blindgötu
og rafhlöður“ í viðtölum,“ útskýrir hann, „en
ég hef aldrei kallað þau vegvísi. Stundum þeg-
ar ég hef verið montinn af einhverjum verkum,
þá hef ég sagt að þau væru gluggi eða dyr inn í
miklu stærra rými heldur en format gluggans
eða dyranna býður upp á. Þá kemst maður í
gegnum verkið inn í annan og stærri veru-
leika.“
Af orðum hans má ráða að það er sá veru-
leiki sem skiptir máli í listsköpuninni, en ekki
verkið sjálft sem er einungis leið til að miðla
því sem byggist á innsæi eða tilfinningum. Það
kemur því ekkert á óvart er Sigurður segist
alltaf hafa verið ótrúr öllum tjáningarmátum
og listmiðlum, hann finnur sig knúinn til að
söðla stöðugt um.
„Mér finnst gott að skapa um leið og ég
geng inn í nýjan tjáningarmáta. Ég hef alltaf
verið æstur í að skapa inn í eitthvað sem ég
þarf að læra. Þegar ég er búinn að læra það að
mínu viti, fer að koma einhver hefð í vinnuna –
mín eigin hefð – og hún virkar ekki vel á mig
sem skapanda, þótt ég beri fulla virðingu fyrir
henni í vinnu annarra listamanna. Hvað verkin
mín varðar má eiginlega segja að mér finnist
að það listaverk sem út úr vinnunni kemur,
hvort sem það er bók, lítill performans, mál-
verk, skúlptúr, filma eða eitthvað annað, þurfi
að vera þess eðlis að manni takist að halda í
ákveðið viðhorf. Það er í sjálfu sér ekkert nýtt
hjá nútímalistamönnum að vinna í mörgum
miðlum en maður verður að gera sér grein fyr-
ir því í myndlistinni að vinnan felst í því að tjá
viðhorf en ekki því að búa til hluti.“
Eins og kemur fram í textanum List, inni-
hald og ást, sem Sigurður samdi og birtist í
sýningarskránni fyrir sýninguna í i8, tengir
hann þessa hugsun því sem líkja mætti við
andlegt landleysi. Hann segir öllum mönnum
hollt að búa utan heimalands síns um tíma, „til
þess að fatta hvort þeir eru Evrópumenn, Ís-
lendingar eða Húnvetningar. Kannski eigum
við seinna meir, þegar við förum að ferðast um
í geimnum, eftir að uppgötva að við erum Jarð-
arbúar,“ segir Sigurður og skellihlær, „ekki
hef ég upplifað það að vera Jarðarbúi, en það
hlýtur að vera mjög skemmtileg tilfinning.
En ég hef sem sagt alltaf átt í svolitlu rifrildi
við formin, ekki bara í listum heldur líka í líf-
inu, þótt ég álíti mig ekki formlausan mann.
Ég bý til mín eigin form, líka lífsformin. Þetta
er kannski einhver heimtufrekja, að finnast
maður ekki passa alveg inn í þann stakk sem
manni er sniðinn. En þótt hann sé sniðinn af
besta klæðskera hámenningarinnar er
kannski ennþá dálítið þröngt um axlirnar, eða
buxurnar of víðar. Heimilishald hjá mér fellur
einnig undir þetta. Mér finnst ég ekki eiga
neitt sérstakt heimili þótt ég eigi fjögur eða
fimm, sem reyndar eru öll mjög heimilisleg.
Heimili mín eru mér frekar athvörf.
Ég er heldur ekki mjög upptekinn af þjóð-
erni mínu, þótt ég sé mjög hrifinn af mörgum
stöðum og finnist ég eiga heima víða. Ég er bú-
inn að vera í fjörutíu ár meira og minna með
útlendingum, auk auðvitað Íslendinga, en get
ekki sagt að ég finni fyrir þessari sameign sem
einhver ein þjóð á. Að sjálfsögðu er ég þó
montinn af Íslendingum þegar þeir standa sig
vel,“ segir Sigurður brosandi, „en þá er ég að
monta mig af einstaklingum, sem eru landar
mínir þegar það hentar mér. Það er mín per-
sónulega hentistefna,“ bætir hann við og hlær.
Hættulegt og leiðinlegt
að vera í hjörð
„Ég hef sem sagt enga tilfinningu fyrir þjóð-
fánum eða vegabréfum og mér finnst þjóð-
arsálir yfirleitt leiðinlegar. Þegar ég sé hversu
auðvelt er að stýra þjóðunum, t.d. með fjöl-
miðlatækni, þá hugsa ég alltaf með mér að það
sé nú ekki gott að vera með í þeirri hjörð. Það
er hættulegt og leiðinlegt. Auðvitað hef ég þó
talað við fullt af gáfuðu fólki um stríð, fólk sem
var í Júgóslavíu og stóð á bak við Milosevic, við
Tyrki sem stutt hafa morð á Kúrdum og
RIFRILDI VIÐ FORMIN
Þótt hann sé heimilislaus
andlega séð þá er sama
hvert hann flýgur, hann er
nánast alltaf á leiðinni
heim. Sigurður Guð-
mundsson er einn örfárra
íslenskra myndlistar-
manna sem lifa og hrær-
ast í hinum alþjóðlega
listheimi, er með vinnu-
stofur í fjórum löndum og
svo margar sýningar í
gangi að erfitt er að
henda reiður á ferðum
hans. FRÍÐA BJÖRK
INGVARSDÓTTIR ræddi
við hann um konfektmola
og heiminn að baki
orðanna í tilefni af opnun
sýningar hans í i8 næst-
komandi fimmtudag.
Morgunblaðið/Einar Falur
Sigurður með verkið Kirsuber í fanginu.