Pressan - 16.03.1989, Síða 16

16
Fimmtudagur 16. mars 1989
sjúkdómcir og fólk
Heyrnartap hjá ungum manni
— Ha, já, ég er hann. Það var
greinilegt að vasadiskóið var stillt á
hæsta tón. Við gengum inn á stof-
una mína og ég virti Börk fyrir mér.
Hann var samkvæmt sjúkraskránni
29 ára, svo klæðaburðurinn og út-
gangurinn komu mér spánskt fyrir
sjónir. Hann var klæddur í ljós-

X
4

endurtók spurninguna. — Mig
vantar vottorð fyrir ökuskírteinið,
sagði hann. — Já, sagði ég og skoð-
aði hann. Skoðunin var eðlileg að
því undanskildu, að hann virtist
ekki heyra eðlilega. Honum gekk
illa að greina orðaskil, þegar ég tal-
aði Iágt eða hvíslaði, svo ég spurði
Vottorðaskrif
Stór þáttur í starfi allra lækna er
vottorðaskriftir. Á tímum skrif-
ræðis þurfa læknar að votta allt
mögulegt, svo fólk fái það sem því
ber. Þannig þurfa læknar að votta
um heilsu manna, svo þeir geti
komist í ákveðin störf, eða óheilsu,
svo hægt sé að greiða eðlilegar
sjúkrabæturogdagpeninga. Lækn-
ar þurfa að skrifa upp á, svo gefa
megi út ökuskírteini, og til skamms
tíma gat enginn gengið í hjóna-
band, nema læknir vottaði með
undirskrift sinni, að heilbrigði
hjónaefnanna væri í engu áfátt.
Það er oft gaman að vottorðunum,
þau eru auðveld í vinnslu, það tekur
ekki ýkja langan tíma að skrifa þau
og sum þeirra eru ágætlega greidd,
sem er ótvíræður kostur á þessum
tímum verðbólgu og verðtryggðra
lána.
Heyrnardaufur
á biðstofu
Þennan mánudag var talsvert að
gera og ýmsar pestir virtust hrjá
sjúklingana mína. Ég fór fram á
biðstofu til að sækja næsta mann
og kallaði upp nafnið hans, Börkur
H. Enginn svaraði svo ég kallaði
aftur og svipaðist um meðal þeirra
sem biðu. Þarna voru tvær eldri
konur í brúnum kápum með slæður
í hrókasamræðum, eldri maður
með derhúfu og staf í blágrænni,
óhreinni úlpu og tvær mæðulegar
yngri konur með ungbörn á hand-
leggnum. Þær litu á mig þreytulega
og sögðu síðan ergilega: — Fer röð-
in ekki að koma að okkur, við erum
búnar að bíða heillengi? Auk þeirra
sat á stofunni vasklegur yngri mað-
ur á bol sem á stóð Budweiser beer.
— Ert þú Börkur? spurði ég. Hann
leit upp, hnyklaði lítilsháttar upp-
handleggsvöðvana af gömlum vana
og sagði svo: — Nei,ég heiti Jón og
ætla mér að hitta allt annan lækni
en þig. — Fyrirgefðu, sagði ég og
rak þá loks augun í ungan, hávax-
inn, slöttungslegan mann, sem
hálflá á einum bekknum og starði
tómlega út í loftið. Hann var með
stórt vasadiskótæki á maganum og
heyrnartólin á eyrunum og virtist
algjörlega upptekinn af tónlistinni.
Ég fór til hans og sagði hátt:
— Börkur?? Hann leit upp og virt-
ist svo skyndilega ranka við sér, tók
af sér heyrnartækin og svaraði:
brúnan rúskinnsjakka með kögri,
svört kúrekastígvél með háum hæl
og svartar leðurbuxur. Undir jakk-
anum var hann í bláum bol sem á
stóð Long live rock and roll. Um
hálsinn bar hann keðjur og smá-
peninga og á úlnliðunum héngu
festar og keðjur. Hann bar hring á
hverjum fingri. Hárið var sítt, ljóst
og hálfþunnt og slegið niður á herð-
arnar. — Þessi maður er tíma-
skekkja, sagði ég við sjálfan mig,
svona gengum við til fara á árunum
í kringum 1970. Ungir menn um
þrítugt í dag eru með litlar, sætar,
svartar skjalatöskur og ganga um
stuttklipptir í fötum frá Sævari
Karli.
Vottorð fyrir
ökuskírteinið
— Hvað get ég gert fyrir þig?
spurði ég Börk. Hann hváði, svo ég
hann hvernig heyrnin væri. — Stór-
fín, svaraði Börkur. — En þú heyrir
ekki eðlilega, sagði ég. — Ég hef
lítið tekið eftir því, sagði hann. Þó
er alltaf verið að skamma mig fyrir
að hækka í sjónvarpinu og útvarp-
inu, svo mamma sagði um daginn,
að ég ætti að láta athuga eyrun.
— Hvað gerirðu? spurði ég. — Ég
spila í hljómsveit á kvöldin, svaraði
Börkur. Hefurðu aldrei heyrt talað
um hljómsveitina Langi Börkur og
Bjargvættirnar? — Nei, sagði ég,
ekki fyrr en núna. — Svo vinn ég í
vélsmiðju á daginn. — Notarðu
einhvern tímann heyrnarhlífar?
spurði ég. Börkur horfði á mig með
furðusvip og svaraði svo neitandi
og hristi til faxið. Ég skrifaði upp á
vottorðið fyrir Langa-Börk, svo
hann gæti farið akandi milli öldur-
húsanna til að þenja gítarinn, en
sendi hann svo í heyrnarmælingu til
háls-, nef- og eyrnalæknis. I ljós
kom að Börkur var með verulega
skerta heyrn.
Leiðsluheyrnartap —
taugaskemmd
Þegar heyrnartap uppgötvast
reynir læknirinn að gera sér grein
fyrir orsökum þess. Stundum er tal-
að um leiðsluheyrnartap, en þá er
eitthvað að hljóðganginum eða Iíf-
færunum sem flytja hljóðið inn í
innra eyrað. Þá uppgötvast stund-
um, að eyrun eru full af eyrnamerg
eða gat er á hljóðhimnunni eða
beinin í miðeyranu starfa ekki eðli-
lega. Margvíslegir sjúkdómar geta
valdið slíku heyrnartapi og eru þar
eyrnabólga og skemmdir á hljóð-
himnu hvað algengasta orsökin.
Börkur reyndist ekki hafa neinn
slíkan sjúkdóm, svo hjá honum var
heyrnarleysið vegna skemmta í
heyrnartauginni eða í kuðungnum í
innra eyranu. Algengasta orsökin
fyrir slíku heyrnartapi er hávaði og
elli. Heyrnin minnkar með árunum
og þá sérstaklega hæfnin til að
heyra háu diskant-tónana. Ein-
kenni slíks einstaklings eru þau, að
hann á bágt með að fylgjast með
samræðum þar sem margir sitja
saman og tala og getur þá tæplega
greint orðaskil og hváir í sífellu.
Hann nýtur tónlistar ekki eins og
áður þar sem illa gengur að greina
tónana. Þetta er oft fólkið, sem
hlær á vitlausum stöðum, þegar
kímnisögur eru sagðar, þar sem það
heyrir ekki söguna alveg rétt. Slíkt
heyrnarleysi uppgötvast stundum í
yngra fólki og stafar þá yfirleitt af
hávaða. Líf nútímamannsins ein-
kennist af miklum hávaða; útvarpið
glymur í síbylju og alls kyns vélar
menga heyrnarsviðið, flugvélar
fljúga yfir og bílar og mótorhjól
æða um göturnar með miklum
drunum. Eyrun virðast ekki þola
þessi ósköp til langframa.
Margvíslegur
hávaðastyrkur
En hvað er öruggt? Hávaði er
mældur í desíbelum og sagt er að
85—90 db 8 klst. á dag séu ekki
skaðleg, en 115 db í yfir 15 mínútur
eru skaðleg eyrunum. Til hliðsjónar
má nefna að hvísl er mælt 25 db,
mótorhjól er 90—100 db, diskótek
er 100—140 db, rokktónleikar
90—130 db og vélardynur í smiðju
eins og þeirri sem Börkur vann í
hefur mælst 110—130 db. Það var
því engin furða, þó Börkur væri
farinn að tapa heyrn. Hann vann á
daginn í smiðjunni án heyrnarhlífa,
spilaði í hljómsveit á kvöldin og
gekk auk þess með vasadiskóið sitt
í eyrunum alla daga stillt á hæsta.
Eyru hans þoldu alls ekki þennan
hávaða í mörg ár. — Hvað á ég að
gera í þessu? spurði Börkur. Hon-
um var greinilega brugðið eftir við-
talið við háls-, nef- og eyrnalækn-
inn. — Ekki neitt, svaraði ég, en þú
getur komið í veg fyrir áframhald-
andi heyrnartap. — Hvernig þá?
spurði hann, á ég að fá heyrnartæki
eins og afi minn var með? — Nei,
heyrnartæki duga alls ekki á þessa
tegund heyrnartaps, sagði ég, en þú
verður að fara að vinna með heyrn-
arhlífar upp á hvern dag og jafnvel
spila með heyrnarhlífar eða tappa á
kvöldin. Svo hættirðu að ganga
með þetta vasadiskó í eyrunum öll-
um stundum. Hann horfði á mig í
forundran. — Langi Börkur í
Bjargvættunum með heyrnartappa,
aldrei!! — Þá það, sagði ég, en þá
geturðu átt von á vaxandi heyrnar-
leysi með árunum. — Jæja, sagði
hann, ég sé til. Hann hristi hárið frá
enninu og glotti. — Heyrðu, viltu
miða á Lækjartungl í kvöld? Við
eigum að spila. — Ég kem, sagði ég
strax, klukkan hvað? — Við Lækj-
artorg, sagði Börkur, og vaggaði
út. ■
ÓTTAR
GUÐMUNDSSON
, LÆKNIR
kynlifsdálkurinn
KYNLBF ALLAN SÓLARHRINGINN
Þekkingu á kynferðismálum
fleygir alltaf fram. Nýjar rannsókn-
ir á kynlífi líta dagsins ljós úti í hin-
um stóra heimi og íslendingar eru
einnig að gera uppgötvanir á þessu
sviði. En á meðan vísindamenn er-
lendis rannsaka hluti eins og kyn-
hvöt í tilhugalífi eða skapgerðarein-
kenni kvenna, sem giftar eru mönn-
um sem fremja sifjaspell, er fólk á
íslandi að uppgötva ýmislegt svona
persónulega og prívat.
Um daginn hitti ég mann, sem
tjáði mér að sitt stærsta sjokk í
sambandi við kynlíf hefði verið
það, að uppgötva að kynlíf byrjaði
ekki þegar hann færi úr nærbuxun-
um, heldur þegar hann vaknaði á
morgnana. Ég kinkaði kolli og
skildi vel hvað hann var að fara.
Hann átti við að kynlíf er ekki bara
tengt berum líkömum, heldur lifir
maður kynlífi allan sólarhringinn.
Sú staðreynd kemur mörgum
spánskt fyrir sjónir, en ég skal skýra
þetta nánar.
Kyn-lif = líf kynjanna_________
Vegna feimni eða kvíða þora
langfæstir að nefna hlutina réttum
nöfnum í kynferðismálum. Þeir
skella mörgu undir einn hatt og
nota hugtakið kynlíf yfir það allt.
Þetta gerir öll tjáskipti erfiðari.
Þess vegna langar mig að byrja á því
að skýra hugtakið kynlíf nánar.
Kyn-líf snýst um líf kynjanna —
þ.e.a.s. líf okkar — tuttugu og fjóra
tíma á dag. Eftirfarandi atriði eru
allt þættir af þeirri upplifun:
Samlíf er hugtak, sem hentar bet-
ur en orðið kynlif, þegar talað er
um samfarir, gagnkvæma fróun
eða önnur náin líkamleg samskipti
fólks. Kynmök er annað orð yfir
samlíf.
Kynhneigð snýst um það að
hvaða kyni við löðumst kynferðis-
lega — sama kyni, báðum kynjum
eða gagnstæðu kyni. Likt og augn-
litur og blóðflokkur er mismunandi
hjá fólki er kynhneigð Iíka mismun-
andi. Ég hef orðið vör við mikla
vanþekkingu og fordóma fólks hér
á landi varðandi kynhneigð, enda
mikil þörf á fræðslu á þessu sviði
kynlífsins.
Kynhlutverk segir ýmist til um
hvaða hegðun er kynbundin eða
hvaða hegðun er talin æskilegust
fyrir kynin. Kynhlutverk er því
tvenns konar; líffræðilegt og félags-
legt. Líffræðilega kynhlutverkinu
er ekki hægt að breyta. Konur fram-
leiða egg, hafa blæðingar, ganga
með börnin og eignast þau, en karl-
ar framleiða sæði. Tilraunaglasa-
börn, leigumömmur og sæðisbank-
ar eru allt fyrirbrigði, sem spila með
þetta hlutverk, en breyta því þó ekki
í stórum dráttum. Félagslega hlut-
verkið segir til um hvaða hegðun,
viðhorf og jafnvel tilfinningar eru
talin hæfa kynjunum. Það kynhlut-
verk er breytilegt og hefur t.d.
breyst mikið síðustu áratugina.
Karl- og kvenorka
Kvennahreyfingar og mjúku
mennirnir (allra síðustu árin) hafa
gagnrýnt félagslega kýnhlutverkið
og bent réttilega á að í því felist ekki
nein óskrifuð lög, sem konur og
karlar þurfi að fara eftir. í hverjum
einstaklingi er karlorka og kven-
orka, sem sumir þekkja betur sem
Yin og Yang. Við þurfum bæði að
rækta með okkur karl- og kveneðli
þetta til þess að verða heilsteyptir
persónuleikar.
Kynímynd er innri tilfinning, sem
hver og einn hefur um það hvaða
kyni honum/henni finnst
hann/hún tilheyra. Það er afar
sjaldgæft — en gerist samt — að að
líffræðilega kynið og kynímyndin
passi ekki saman. Dæmi um þetta
er karlmaður, sem finnst hann vera
í skökkum líkama. Innri kynímynd
hans er af konu og sú tilfinning
yfirgnæfir allt annað.
Á þessari upptalningu sést, að
kynlíf snýst mikið um samskipti
kynjanna dags daglega; en ekki
bara það að vippa sér úr nærbuxun-
um, eins og maðurinn sagði. Til-
finningar okkar og viðhorf koma
einnig inn í dæmið og gefa kynlíf-
inu lit og líf.
í komandi pistlum ætla ég að
fræða lesendur PRESSUNNAR
um allt milli himins og jarðar og
það, sem mér dettur í hug varðandi
kyn-lífið hverju sinni. Einnig getið
þið skrifað mér, ef þið hafið ein-
hverjar spurningar. Ég mun svara
þeim eftir bestu getu. Sæl að sinni.
Utanáskriftin er:
PRESSAN — kynlífsdálkurinn
Ármúla 36
108 Reykjavík