Pressan - 13.04.1989, Side 9

Fimmtudagur 13. apríl 1989
9
TVÖ STÆRSTU
TOGSKIPIN Á
PATREKSFIRÐI Á
SÍÐARA NAUÐ-
UNGARUPPBOÐ
INNAN SKAMMS
HÆTTA Á GJALP-
ÞROTI HRAÐ-
FRYSTIHUSSINS,
SEM YRÐI_____
ALVARLEGT
ÁFALL FYRIR
ÞÚSUND_______
MANNABYGGÐ
PATREKS-_____
FJARÐAR
Á tímum bjartsýni i sjávarútvegi var ákveðið að byggja stórt frystihús á Patreksfirði. SÍS og kaupfélagið lögðu til peningana. Fyrir réttum tiu árum birti
Helgarpósturinn viðvörun undir fyrirsögninni: „Peningaaustur á Patreksfirði." Var sagt að pólitík hefði orðið skynsemi yfirsterkari og verið væri að
gera Patreksfirðingum óleik með þessari mikiu fjárfestingu.
PATRÓ AÐ BLÆÐA ÚT?
Patreksfirðingar eiga á hættu að missa tvö
stærstu togskipin sem gerð eru út frú staðnum
og með þeim fer helmingur aflakvóta plóss-
ins. Hraðfrystihús Patreksfjarðar hf. á skipin,
en frystihúsið hefur ótt í viðvarandi erfiðleik-
um þennan óratug. Aðaleigandi hraðfrysti-
hússins er sambandið og dótturfyrirtæki þess.
Fjöldi þjónustufyrirtækja ó staðnum ó inni hjó
hraðfrystihúsinu og gjaldþrot þess yrði alvar-
legt ófall fyrir þúsund manna byggðina sem
kennd er við heilagan Patrek.
EFTIR: PÁL VILHJÁLMSSON
1 vetur hefur vinna í frystihúsinu
á Patreksfirði legið niðri og fjörutíu
konur og karlar verið atvinnulaus.
„Þetta er miðaldra fólk og þaðan af
eldra, sem lagði lífsstarf sitt í þetta
fyrirtæki,“ segir Úlfar B. Thorodd-
sen sveitarstjóri.
Rekstur frystihússins var að-
þrengdur í haust og með hverjum
deginum jókst tapið. Stjórn fyrir-
tækisins sá að við svo búið mátti
ekki standa og taprekstrinum yrði
að linna. Það var brugðið á það ráð
að segja upp ráðningarsamningum
i byrjun október. Skip frystihússins
voru áfram gerð út, en afíinn seldur
óunninn ýmist til Bretlands eða á
fiskmarkaðinn í Reykjavík. Þorsk-
kvóti skipanna er um 5.000 tonn, en
það er helmingur þess kvóta sem
fellur til útgerðar á Patreksfirði.
Það er ein af þversögnum ís-
lensks sjávarútvegs og vinnslu að
það borgar sig að selja aflann óunn-
inn til útlanda, fremur en vinna
hráefnið hér heima. „Við verðum
að fá plústölu út úr rekstrinum, og
eini möguleikinn á því núna virðist
vera með ísfisksölu," sagði stjórn-
arformaður hraðfrystihússins, Sig-
urður Viggósson, í blaðaviðtali
daginn eftir að verkafólkinu var
sagt upp.
Vonlausum vísað
ó dyr
Útgerðin skilaði í vetur einhverj-
um hagnaði, en hvergi nærri nógum
til að grynnka á skuldum. A meðan
togskipin Sigurey og Þrymur lönd-
uðu í Reykjavík og Grimsby leitaði
stjórn hraðfrystihússins aðstoðar
atvinnutryggingasjóðs. Sjóðurinn
var settur á laggirnar til að hjálpa
rekstri fiskvinnslufyrirtækja sem
standa tæpt, en eiga sér þó viðreisn-
ar von.
Atvinnutryggingasjóður hafnaði
umsókn Hraðfrystihúss Patreks-
fjarðar og á svipuðum tíma var
auglýst uppboð á skipunum tveim.
Síðara uppboðið er ákveðið 10. maí
og þá verður endanlega ljóst hvort
Patreksfirðingar missa helming
fiskkvótans.
Síðasta hálmstrá þeirra fyrir-
tækja sem ekki fá inni hjá atvinnu-
tryggingasjóði er hlutafjársjóður.
Hraðfrystihús Patreksfjarðar á um-
sókn hjá hlutafjársjóði og fær að
líkum niðurstöðu á næstu vikum.
Nýtt og dýrt hús
Það má rekja vandræði hrað-
frystihússins tuttugu ár aftur í tím-
ann. í kringum 1970 var ákveðið að
byggja nýtt hús undir frystinguna.
Teiknistofa Sambandsins var fengin
til að teikna húsið og Bjarni Kon-
ráðsson lauk því verki í ágúst 1973.
Stjórnvöld hleyptu af stokkunum
svonefndri hraðfrystihúsaáætlun á
svipuðum tíma með það að mark-
miði að endurnýja frystihúsin í land-
inu. Hraðfrystihúsið naut aðstoðar
opinberra sjóða þegar byggingar-
framkvæmdir hófust árið 1973.
í upphafi voru efasemdir um
bygginguna og framkvæmd henn-
ar. Að sumra áliti var ekki heppilegt
að byggja svo stórt og mikið hús
undir frystinguna, ekki síst þar sem
hraðfrystihúsið varð að fá peninga
til byggingarinnar lánaða að mestu
leyti. Önnur röksemd gegn bygging-
unni var að fyrir starfaði annað
frystihús á Patreksfirði, Skjöldur
hf. Skjöldur skipti um eigendur ár-
ið 1981 og reksturinn varð brösóttur
í nokkur ár og var loks aflagður.
Þrátt fyrir efasemdir töldu að-
standendur Hraðfrystihúss Pat-
reksfjarðar að réttmætt væri að
reisa vandað og stórt hús. Á þessum
árum var bjartsýni ríkjandi í sjávar-
útvegi og gert var ráð fyrir auknum
fiskafla.
Sambandiö ætlar sér
aukinn hlut
Þegar hraðfrystihúsið var stofn-
að árið 1940 átti kaupfélag Vest-
ur-Barðstrendinga meirihluta
hlutafjár, en aðrir eigendur voru
einstakir heimamenn. Um svipað
leyti og nýbyggingin var ákveðin var
það stefna sambandsmanna að
eignast stærri hlutdeild í sjávarút-
vegi Vestfirðinga. Sambandið lán-
aði fé til byrjunarframkvæmda og
kaupfélagið lagði fram aukið hluta-
fé 1977.
Það dróst á langinn að ljúka
bygginu nýja frystihússins. Árið
1979 komst hraðfrystihúsið í há-
mæli en í ágúst birtist frétt í Helgar-
póstinum undir fyrirsögninni
„Peningaaustur á Patreksfirði”. í
fréttinni var sagt frá efasemdum og
gagnrýni um byggingu hússins.
Kjarni fréttarinnar er að pólitík
hafi orðið skynsemi yfirsterkari í
málefnum Hraðfrystihúss Patreks-
fjarðar.
Blaðamaður hefur eftir ónafn-
greindum embættismönnum að
„verið væri að gera Patreksfirðing-
um óleik” með byggingarfram-
kvæmdunum.
Svavar Júlíusson, kaupfélags-
stjóri á Patreksfirði, andæfði frétt
Helgarpóstsins viku eftir að hún
birtist. Svavar sagði bygginguna
nauðsynlega til að Patreksfirðingar
héldu hlut sínum í sjávarútvegi
Vestfirðinga og síst væri það of
stórt. Svavar sagði nýja frystihúsið
• ,/Þegar hrað-
frystihúsið
hættir að gefa
blóð þó blæð-
ir öðrum fyrir-
tækjum ó Pat-
reksfirði út/#
segir Hjörleif-
ur Guðmunds-
son, formaður
verkalýðsfé-
lagsins ó
staðnum.
• Vinna í frysti-
húsinu hefur
legið niðri í
vetur og 40
manns gengið
atvinnulausir.
• „Þetta er
miðaldra fólk
og þaðan af
eldra, sem
lagði lífsstarf
sitt í þetta fyr-
irtæki/# segir
Úlfar B. Thor-
oddsen sveit-
arstjóri.
• Ef Patreks-
firðingar
missa Sigurey
og Þrym fer
helmingur
aflakvotans
með.
þurfa aðeins óverulega viðbót af
hráefni til að reksturinn bæri sig.
Sér ekki til sólar
Það varð Patreksfirðingum til
óhapps að á sama tíma og frysti-
húsið var tekið í notkun dróst afli
heimabáta saman. Á móti kom að
nýr skuttogari bættist í flotann og
hann gerður út af hraðfrystihús-
inu. Engu að síður var rekstur fryst-
ingarinnar erfiður og skuldirnar
uxu.
Sigurður Viggósson stjórnarfor-
maður segir vertíðirnar 1986 og
1987 hafa verið með betra móti. „Ef
við hefðum fengið einar þrjár eða
fjórar vertíðir á borð við vertíðina
1987 væri staðan allt önnurý segir
hann. Stóri skellurinn kom 1988 og
síðan hefur ekki sést til sólar í
rekstri frystihússins.
Sigurður segir fátt um ástæðurn-
ar fyrir bágri stöðu hraðfrystihúss-
ins. Hann hóf ekki afskipti af
rekstrinum fyrr en umdeilda frysti-
húsið var fullbyggt og komið í notk-
un. „Ég held að langur
byggingartími sé stór hluti skýring-
arinnar. Það tók sex ár að byggja
húsið og þann tíma skilaði það ekki
arði heldur safnaði skuldum,“ er
álit Sigurðar. Aðspurður um fram-
haldið segir Sigurður: „Við ætlum
okkur að lifa þetta af.“
Baróttuandi og
blendnar tilf inningar
Hjörleifur Guðmundsson, for-
maður verkalýðsfélagsins, tekur í
sama streng. „Við erum klárir á því
á hverju þjóðin lifir og menn eru
ekki að gefast upp.“
Þrátt fyrir baráttuandann er ugg-
ur í mönnum á Patreksfirði. Nær
eina fiskvinnslan í vetur er saltfisk-
verkun og þegar vertíð lýkur í maí
er lítið við að vera. Vertíðarlok ber
upp á sama tíma og síðustu nauð-
ungaruppboð á Sigurey BA og
Þrym BA. Þessi skip eru hrygg-
stykkið í atvinnulífi plássins, enda
yrði hraðfrystihúsið gjaldþrota í
kjölfarið.
„Þegar hraðfrystihúsið hættir að
gefa blóð þá blæðir öðrum fyrir-
tækjum á Patreksfriði út,“ segir
Hjörleifur Guðmundsson.