Pressan - 06.07.1989, Blaðsíða 10

10
Fimmtudagur 6. júlí 1989
Eitt sinn skáti,
ia<« iSjalli Norður-Ameríku ni «j óýp&ia
likamsleifar
Björn Ölafsson, 22ja ára meðlimur í stjórn
Hjálparsveita skáta í Reykjavík, sem
dagsdaglega vinnur við tölvuvinnslu, hef-
ur mikinn ahuga á skvndihjálp og fjalla-
klifri. í maímánuði tóícst honum að sam-
eina þessi tvö áhugamál sín með dálítið
sérstökum hætti; vettvangurinn var meg-
inland Norður-Ameríku. Björn fór fyrst til
Alaska að klífa hæsta fjall álfunnar,
McKinleyf jall, sem er meira en 2.600 metr-
ar á hæð. Þeir lögðu upp í ferðina tveir
saman, en félaga Björns, Kristin Einars-
son, kól á leiðinni þannig að hann komst
ekki á ákvörðunarstað. Björn hélt hins
vegar áfram einn síns liðs og náði upp á
hæsta tindinn í maílok.
GREIN: ÞÓRHALLUR EYÞÓRSSON — MYNDIR: EINAR ÓLASON
Þegar hann kom aftur niður af
háfjallatindinum dembdi hann sér
beint ofan í það kraumandi víti sem
heitir New York. Ekki til að slappa
af og njóta hvíldarinnar sem hann
hefði þó átt að vera búinn að vinna
ærlega til. Heldur til að vera í hálf-
an mánuð á sjúkrabílavakt við
harðneskjuleg skilyrði á Manhatt-
aneyju. í útköllum með sjúkrabiln-
um kynntist Björn skuggalegri og
átakanlegri hliðum á lífinu í New
York en nokkur ferðamaður gæti
gert — jafnvel þótt hann reyndi. Og
þó er svo sem enginn vandi að verða
vitni að einu og öðru í á þessum
slóðum.
En hvaða erindi á íslenskur hjálp-
arsveitarmaður á sjúkravakt í New
York? „Þetta er Iiður í þjálfun í
björgunarstarfi á vegum Lands-
sambands hjálparsveita skáta,“
segir Björn og bætir við að enda
þótt aðstæður þar og hér séu eins
ólíkar og hægt sé að hugsa sér þá sé
niikill kostur við New York að þar
sé hægt að öðlast ótrúlega mikla og
fjölbreytta reynslu á margfalt
skemmri tima en hér. „Hjálpar-
sveitarmenn vantar þjálfun í þvi að
sinna slösuðu fólki og sjá um þá
sem látast af völdum slysa og þetta
starf er í rauninni sama eðlis hvort
sem um er að ræða stræti New
York-borgar eða ísland.
Fer eftir byssukúlunum
Það er alltaf verið að bæta og
auka þjálfun björgunarmanna.
Landssamband hjálparsveita rekur
björgunarskóla auk þess sem það
tekur þátt í alþjóðlegu samstarfi. Á
ráðstefnu í Bandaríkjunum kynnt-
ust menn héðan yfirmanni sjúkra-
bílakerfisins í New York. Fyrir
milligöngu hans varð úr að ég fór
út, fyrstur hjálparsveitarmanna.
Það var sett sem skilyrði af hjálpar-
sveitinni að menn hefðu hlotið
framhaldsþjálfun í skyndihjálp og
það hafði ég gert. Ég vissi samt ekki
mikið á hverju ég átti von og má því
segja að ég hafi rennt blint í sjóinn.
Ég var þarna á einkasjúkrahúsi
sem er með nokkra sjúkrabíla;
þetta eru í rauninni tvö sjúkrahús
sem eru rekin sem ein heild, St.
Luke’s og Roosevelt’s.“
Björn segir að á sjúkrabílunum
séu venjulega tveir sjúkraliðar. „En
ég bættist við sem þriðji maður.
Það var erfðast að venjast því til að
byrja með að sitja aftur í sjúkra-
bílnum — „í kassanum”. Þetta er
lokaður kassi og litlir gluggar á og
ekkert hægt að sjá út. í hitunum
sem voru þarna í júní var þetta al-
veg eins og bakarofn.
Það fer eftir því hversu mikla
þjálfun þeir hafa fengið, þessir ná-
ungar sem eru á bílunum, hvaða
verkefni þeir taka. Fyrst var ég með
mönnum sem hafa fengið svokall-'
aða „Paramedics“þjálfun. Þeir
sinna ýmsum alvarlegri tilvikum.
Öfugt við það sem gerist hér á landi
fara engir læknar í útköll með
sjúkrabílunum. Þannig urðurn við
að veita fyrstu hjálp mönnum sem
höfðu slasast alvarlega, t.d. hlotið
skotsár, eða fengið hjartaáfall.
Einn fyrstu daganna sem ég var
þarna vorum við kallaðir á vettvang
þar sem hafði verið framið banka-
rán. Þetta var á Broadway, í útibúi
First Nationwide Bank. Það var
einhver sem kom og miðaði byssu á
gjaldkeiann og krafðist pening-
anna. Hann fékk þá og skaut síðan
gjaldkerann í þakkarskyni. Gjald-
kerinn Iifði þetta nú af. Hann var
skotinn í síðuna og slapp nokkuð
vel. Það fer mikið eftir því hvers
konar kúlur eru notaðar í byssurnar
hvort það hverfur bakið úr þeim
sem er skotið á eða ekki. En ég vissi
ekkert hvað varð um þann sem
skaut, bankaræningjann. Hann
hefur sjálfsagt komist undan.“
Sjúkravaktin sem Björn var á sá
um svæði vestan megin við Central
Park og er talið með „betri“ hverf-
um New York. Dæmigerður vinnu-
dagur var um 10 útköll, þar af að
meðaltali tvö hjartaáföll, nokkur
stungusár, áverkar af völdum um-
ferðaróhappa og þar fram eftir göt-
unurn. „Verst er ástandið á föstu-
dags- og laugardagskvöldum. Ann-
ars, ef lítið var að gera, fórum við út
um allt, t.d. töluvert upp í Harlem
þar sem víða ríkir mikil óöld. Við
þurftum þá að eiga við mikið af
dópistum og yfirdópuðu liði sem
var erfitt að tjónka nokkuð við. í
ýmsum borgarhlutum stafa erfið-
leikarnir ekki síst af því að fólk þar
talar upp til hópa ekki ensku heldur
bara spænsku; það æpti hvað upp í
annað og á okkur og stundum var
engin Ieið að skilja hvað að var.“
Afsprengd höfuð og klesst
lík
En það er ekki aðeins vegna fá-
tækra sem kalla þarf á sjúkrabíl.
Það verða hundruð meiriháttar
árekstra í New York á hverjum degi.
Menn úr öllum þjóðfélagshópum fá
hjartaáfall. Og eiturlyfjanotkun er
ekki bundin við þá snauðustu ein-
vörðungu. „Það virðist vera talsvert
um það á meðal sumra Bandaríkja-
manna, sem eiga peninga, að reykja
kókaín,“ segir Björn. „Tækið sem
þeir nota til þess er háþrýstibrúsi.
Stundum hleypur loginn niður í
brúsann og þá springur hann. Við
sóttum einn náunga á Hilton-hótel,
sem hafði einmitt verið að reykja
kókaín uppi í svítunni sinni og
hafði sprengt af sér hálft höfuðið.
Ég vissi lítil deili á manni þessum en
það var auðséð á öllu að hann var í
góðum efnum. Hins vegar var lítið
eftir af andlitinu á honum þegar við
sóttum hann. Mestallt skinnið var
brunnið af og hann var ekkert sér-
staklega frýnilegur í framan.“
Björn segir að það hafi komið
einna óþyrmilegast við sig þegar
hann þurfti að fjarlægja líkamsleif-
ar manna sem höfðu fleygt sér fram
af háum húsum. Til dæmis var ein-
hver sem hafði verið rekinn úr vinn-
unni og þar af leiðandi hent sér úr
glugga á skýjakljúfi — „einhvers
staðar á milli fertugustu og annarr-
ar og fertugustu og áttundu hæðar,
ég man ekki hvar það var“
— sem Björn og félagar þurftu að
skafa upp. Maðurinn hafði lent á
gangstétt fyrir framan bygginguna.
„Hann bæði mölbraut gangstéttina
og náttúrlega öll beinin í sér. Það
var svo sem ekki til mikils að leggja
þann mann inn á neitt sjúkrahús..."
segir Björn sem er á þvi að í starfi
sjúkraliða í New York sé um að gera
að hugsa sem minnst um orsakir
svona „uppákoma".
„Já, það er mjög mikið um að
menn hoppi fram af byggingum í
New York,“ heldur Björn áfram, og
gætir kaldranalegrar hæðni í rómn-
um. „Ef menn fleygja sér út neðar
en af fjórðu hæð Iáta þeir yfirleitt
ekki lífið. Á milli fjórðu og sjöttu
hæðar— þá getur farið á báða vegu.
Að stökkva ofar en af sjöttu hæð
þýðir bráður bani. En ef menn eru
að hoppa fram af neðar en það og
lifa af þá er það talið afar skammar-
legt. “
Skurðir í andlitinu
opnuðust
Birni þykir sumt af því sem hann
lenti í á þessum hálfa mánuði líkast
því sem það hefði gerst á annarri
stjörnu. Sumt sem í raun og veru
var dapurleg lífsreynsla verður allt
að því spaugilegt í endurminning-
unni. „Síðasta kvöldið mitt var
kallað á okkur vegna þess að svert-
ingjastelpa— alveg ótrúlega feit,
150 kíló eða meira— varð fyrir lík-
amsárás. Hún hafði verið ásamt
einhverjum kunningjum sínum að
reykja „krakk” í almenningsgarði
en lenti í rimmu við einn þeirra, sem
tók af henni fimm dollara. Það end-
aði með því að hann réðst á hana
og skar hana heldur betur í framan
með rakvélarblaði. Þegar við kom-
um hafði þarna drifið að allnokk-
urn fjölda lögregiubíla og búið að
handjárna hana við bekk því hún
var gersamlega koltryllt. Það var
ekki nokkur leið að tjónka við
hana. í hvert skipti sem hún öskraði
opnuðust óteljandi skurðir á andlit-
inu á henni sem voru kannski svona
einn og hálfur sentímetri á dýpt
(hún var svo feit). Svo þegar búið
var að tjasla henni saman og binda
um hausinn á henni var reynt að
koma henni inn í sjúkrabílinn. En
hún var svo þung að hún gat ekki
með nokkru móti stigið inn í hann
og við gátum ekki lyft henni upp í
hann því hún barðist um á hæl og
hnakka. Þannig að það þurfti að
finna stóran planka svo hægt væri
að rúlla henni inn i sjúkrabílinn.
Það varð framhald á óróanum þeg-
ar við komum með stúlkuna á slysa-
varðstofuna. Allir héldu að hún
væri að róast en þá rauk hún allt í
einu upp og ruddi mannskapnum
frá sér og braut allt og bramlaði."
Lögreglan kemur með í öll útköll