Pressan - 25.10.1990, Blaðsíða 24

24
FIMMTUDAGUR PRESSAN 25. OKTÓBER
41 dœmdur eða ákœrður íslendingur er um þessar
mundir bœði erlendis og utan við fullnustulögsögu
landsins. Lítið sem ekkert er gert til að hafa uppi á þess-
um mönnum. Auk þeirra er erlendis fjöldinn allur af Is-
lendingum, sem flúið hafa landfrá skuldum og látið öðr-
um eftir uppgjörið. Hið opinbera aðhefst ekkert íslíkum
tilvikum; það er ekki refsivert að skulda og því fórnar-
lambanna að fá tjón sitt bœtt.
Sögur hafa heyrst afófáum íslendingum sem lent hafa
í viðskiptalegum ógöngum, refsiverðu vafstri eða gjald-
þroti, flúið land og haslaö sér völl erlendis með góðum
árangri. Flesta „skuldakóngana“ er þó vafalaust að
finna meðal alþýðufólks, sem hreinlega hefur gefist upp
á baslinu hér heima. Pað flytur og skilur oft eftir vanskil
upp á tugi eða hundruð þúsunda.
Á boðunarlista Fangelsismála-
stofnunar ríkisins eru 24 „dómþol-
ar“ erlendis. Af þessum 24 eru 15 á
Norðurlöndunum. Vegna norrænna
laga um sameiginlega fullnustulög-
sögu er ekkert því til fyrirstöðu að til
þeirra náist og þeir því ólíklegir til
að losna þar undan afplánun.
YFIR FJÖRUTÍU DÆMDIR OG
KÆRÐIR í SIGTINU
Hins vegar eru átta dæmdir ís-
lendingar nú utan fullnustulögsögu
landsins. Hér er yfirleitt ekki um
neina stórafbrotamenn að ræða.
Fjórir dómar eru vegna umferðar-
lagabrota, einn vegna tollalaga-
brots, einn vegna fíkniefnabrots,
einn vegna fjársvika, einn vegna lík-
amsárásar og einn vegna nauðgun-
ar. Þyngsti dómurinn er 18 mánaða
óskilorðsbundið fangelsi vegna
nauðgunarinnar. Sá dómur fyrnist
1998 náist ekki í manninn. Léttasti
dómurinn er 15 daga varðhald
vegna umferðarlagabrots.
Hjá Rannsóknarlögreglu ríkisins
fengust þær upplýsingar að á skrá
væru 33 kærðir íslendingar sem
ekki er hægt að yfirheyra vegna
þess að þeir dveljast erlendis. Helgi
Daníelsson vildi hins vegar hvorki
greina frá nöfnum þessara einstakl-
inga né meintum afbrotum þeirra.
„Þessir menn eru víða erlendis. Vit-
að er um dvalarstað margra, en um
nokkra þeirra er ekkert vitað.“ Sé
ekki hægt að birta viðkomandi
ákæru er heldur ekki hægt að
dæma í málinu.
Af samtölum PRESSUNNAR við
ýmsa aðila í dómskerfinu virðist
einsýnt, að mjög lítið sé í raun gert
til að hafa uppi á mönnum. Heim-
ildamaður blaðsins innan RLR sagði
reyndar furðu sæta hversu lítill
áhugi virtist á því að fylgja slíkum
málum eftir.
SKULDAKÓNGARNIR ÞURFA
EKKI AÐ ÓTTAST YFIRVÖLD
Samkvæmt heimildum blaðsins
hafa íslensk dómsyfirvöld t.d. í mjög
litlum mæli leitað til Interpol, al-
þjóðalögreglunnar í Frakklandi. Séu
mál þessara manna því ekki stór-
vægileg geta þeir dvalið erlendis
nokkuð áhyggjulausir og komið til
landsins á ný eftir 5—10 ár, þegar
mál þeirra fyrnast.
Þriðji hópur landflóttafólks er
„skuldakóngarnir" svokölluðu, fólk
sem flúið hefur af landi brott frá
ófrágengnum skuldum, stórum sem
smáum. Oft er um að ræða einstakl-
inga, sem hafa lent í verulegum við-
skiptalegum hremmingum, t.d.
gjaldþroti eða að staða fyrirtækja
þeirra hefur verið orðin vonlaus.
Sumir þessara einstaklinga hafa
pakkað saman og tekið með sér
drjúga fjármuni, en skilið jafnvel
vini og vandamenn eftir í skulda-
súpu, sem tekur mörg ár að gera
upp.
Islensk dómsyfirvöld elta alls ekki
uppi menn sem stinga af frá per-
sónulegum viðskiptaskuldum. Brot
þeirra falla undir einkamálalöggjöf-
ina og það er því fórnarlambanna
að leita eftir því að fá tjón sitt bætt
— eða taka skellinn á sig. Að skulda
er nefnilega ekki refsivert athæfi og
skuldafangelsi óþekkt fyrirbæri hér
á iandi.
Heyrst hafa nánast goðsagna-
kenndar sögur af tilteknum íslend-
ingum, sem hafa horfið af landi
brott frá viðskiptalegu hruni, en síð-
an gert það gott í útlandinu.
GEIRI STÆLL UMSVIFAMIKILL
BISSNESSMAÐUR í ÁSTRALÍU
Frægasti bissnessflóttamaður ís-
lands er án efa Jósafat Arngrims-
son, öðru nafni Joe Grimsson,
sem fluttist alfarinn af landinu fyrir
fjórtán árum (sjá rammagrein). Fyrir
tólf árum yfirgaf landið Ásgeir H.
Magnússon heildsali, sem bland-
aðist talsvert inn í mál Jósafats á
þeim árum, þar sem auk Jósafats og
„Geira stæis“ komu við sögu m.a.
Jóhannes Stefánsson, „Jói
svarti“, og Guðbjartur Pálsson,
„Batti rauði“. Á tímabili blandaðist
inn í viðskipti sumra þessara manna
Guðgeir Leifsson, sem hvarf af
landi brott árið 1985 (sjá ramma-
grein).
Ásgeir „Geiri stæll“ Magnússon
fór af landi brott 1978 eftir mikið
málavafstur vegna heildsölu sinnar,
Á.H. Magnússonar og co. Hafði
hann 1974 komið mikið við sögu,
ásamt Jósafat Arngrímssyni og fleir-
um, í svokölluðu „flugfraktmáli" og
„Pennington-máli“. Ásgeir býr nú í
Sydney í Ástralíu, þar sem hann rek-
ur umsvifamikið inn- og útflutnings-
fyrirtæki, Austek International
Company. í samtali við PRESSUNA
sagði hann að ekkert hefði verið
viðkvæmt við flutning sinn af landi
brott, en hins vegar væri illt umtal
um nágrannann alitaf fyrir hendi.
„Best er að vera kominn burt frá
slíkum kjaftagangi," sagði hann, en
þegar á reyndi neitaði hann að tjá
sig frekar um sín mál.
LEIGJANDI SELDI ÍBÚÐ
OG STAKK AF
Ástpór Magnússon rak Mynd-
iðju Astþórs. Hann lenti í miklum
erfiðleikum, skipti nokkrum sinn-
um um nafn á fyrirtæki sínu og varð
JÖSAFAT ARNGRÍMSSON/JOE GRIMSSON
Útsjónarsamur kaupsýslumaður
eða alþjóðlegur svikahrappur?
Jósafat Arngrímsson, öðru
nafni Joe Grimsson, er án efa
frægasti viðskipta„flóttamað-
ur“ landsins. Sögur af umdeild-
um viðskiptum hans á íslandi ná
allt aftur til upphafs sjöunda ára-
tugarins.
Upp úr 1960 byggði Jósafat upp
mikið fyrirtækjaveldi á Suðurnesj-
um, um leið og hann var starfsmað-
ur og verktaki hjá Navy Exchange á
Keflavíkurflugvelli. í fjölmiðlum á
þessum tíma var frá því greint að
Jósafat hefði nöfn sextán fyrirtækja
á nafnspjaldi sínu! Hann var um leið
talinn upprennandi stjórnmálamað-
ur og gegndi trúnaðarstörfum fyrir
Sjálfstæðisf lokkinn.
í janúar 1964 var Jósafat hins veg-
ar hnepptur í gæsluvarðhald vegna
gruns um skjalafals við verktaka-
starfsemi á Keflavíkurflugvelli. Um
leið komu fram ásakanir um að
hann stæði fyrir umfangsmikilli
ávísanakeðju í gegnum pósthúsið á
vellinum til að fjármagna fyrirtæki
sín. Vegna þessara mála var Jósafat
dæmdur 1966 í tveggja ára fangelsi
og þann dóm staðfesti Hæstiréttur
árið eftir. Dóminn hefur hann hins
vegar aldrei afplánað, þar sem fyrir
því lágu tvö vottorð frá geðlæknum
að hann væri ekki fær um að sitja í
fangelsi. Sjálfur hefur hann borið
því við að yfirvöld hafi eftir dóminn
sannfærst um sakleysi hans og þá
hafi Jóhann Hafstein dómsmálaráð-
herra ákveðið að vottorð fengist.
Þessu hefur dómsmálaráðuneytið
neitað.
1974 lenti Jósafat aftur í ávísana-
máli, sem tengdist ýmsum öðrum
Jósafat Amgrimsson
Mynd: Gunnar Gunnarsson
kaupsýslumönnum, meðal annarra
Jóhanni „Jóa svarta" Stefánssyni,
Ásgeiri „Geira stæl“ Magnússyni,
Guðbjarti „Batta rauða" Pálssyni og
Guðgeiri Leifssyni. Þessir menn og
fleiri töldust meðal annars hafa svik-
ið umtalsvert magn af vörum úr tolli
án þess að greiða toll eða leggja
andvirði varanna í banka og svo
braskað með ávísanir, víxla og
skuldabréf.
í þessu máli var ekki dæmt í
Hæstarétti fyrr en 1982 og hlaut
Jósafat þá skilorðsbundinn sex
mánaða dóm.
Jósafat fór hins vegar af landi
brott árið 1976, til Englands, þar
sem hann hóf þegar viðskipti. Frá
þeim tíma hefur hann nokkrum
sinnum lent í málaferlum, meðal
annars sat hann í sex mánuði í fang-
elsi 1987 vegna tilraunar til að
svíkja út fé. A síðasta ári var hann
enn í sviðsljósinu, ákærður um að
hafa reynt að svíkja 17 milljónir
dollara út úr National Westminst-
er-bankanum í London. Því máli var
um síðir vísað frá. Sjálfur hefur
hann haldið fram sakleysi sínu í öll-
um þessum málum.
Jósafat Arngrímsson býr nú með
fjölskyldu sinni í Dublin, þar sem
hann er meðeigandi í fyrirtækinu
Serviceworld. Hann berst ekki mik-
ið á, en er talinn sterkefnaður og
með viðskiptasambönd um heim
allan.
jafnoft gjaldþrota. Hann hvarf af
landi brott fyrir fáeinum árum.
Óstaðfestar fregnir greina frá því að
hann starfi nú fyrir alþjóðlegt tölvu-
fyrirtæki, „vaði í peningum“ og eigi
stóra snekkju. „Þetta er eldklár
maður og hugmyndaríkur, en lenti
sennilega í óráðsíu með því að vas-
ast í of mörgu í einu,“ sagði einn
heimildamanna blaðsins.
Þá er vert að nefna Konráð S„
sem var með skipasölu og bókhalds-
fyrirtæki. Fyrir nokkrum árum
komst hann í klandur vegna rekstr-
arins, seldi allar eigur sínar hér
heima og flúði til Spánar. Hann var
meðal þeirra sem upp komst um að
ættu innstæður í Finansbanken á
sínum tíma. Samkvæmt heimildum
blaðsins eru enn þann dag í dag mál
i gangi út af skuldum hans.
Snemma á áttunda áratugnum
kom stórt mál upp í einu dagblað-
anna. Fólk hafði leitað til lögmanns
nokkurs og sagt að á fasteignasölu
landsfrægs manns hefði sér verið
boðið upp á íbúð til kaups á hálfvirði
gegn staðgreiðslu. Þau hefðu sam-
þykkt og fengið afsal, en hjá fógeta
kom í ljós að allt annar maður ætti
íbúðina; sá sem seldi var aðeins
leigjandi. Sá var stunginn af til út-
landa með andvirðið.
Hinir stærstu í þessu sambandi
hafa horfið frá jafnvel tugmilljóna
króna skuldum. Ófáir eru þeir ís-
lendingar hins vegar sem kvatt hafa
landið og skilið eftir sig vanskil upp
á nokkra tugi eða nokkur hundruð
þúsunda króna.
„SKRÁÐUR MEÐ ÓÞEKKT
HEIMILISFANG ERLENDIS"
Á hverju ári er birtur mikill fjöldi
stefna í Lögbirtingablaðinu, þar
sem einstaklingum er stefnt til
greiðslu skulda, en ekki næst til
þeirra vejgna þess að heimilisfang er
óþekkt. I mörgum tilvikum kemur í
ljós að fólk hefur flutt af landi. Lítum
á nokkur dæmi um stefnur og dóms-
birtingar af þessu tagi frá því í ár.
í febrúar sl. gaf J.H. út tveggja ára
skuldabréf á Seljaútibú Búnaðar-
bankans upp á 440 þúsund krónur.
Ein afborgun var greidd, en síðan
ekkert. J.H. reyndist gjaldþrota og
stefndi þá bankinn H.J. og K.S. Þau
reyndust hins vegar „búsett í Sví-
Þjóð“.
11. maí 1989 var 150 þúsunda
króna tékki innleystur t afgreiðslu
Búnaðarbankans í Umferðarmið-
stöðinni. Reikningurinn var í ís-
landsbanka og skráður á Textaút-
gáfuna í Kópavogi. íslandsbanki
stefndi eigandanum B.S. og svo
H.H. Þau eru skráð með óþekkt
heimilisfang í Svíþjóð.
Fyrr á þessu ári stefndi Kuwait
petroleum svenska íslendingnum
E.E., hvers heimilisfang er óþekkt.
Hann var með greiðslukort hjá
K.P.S. vegna úttektar á bensíni, olíu
og bílavörum með afslætti. Hann
stofnaði með greiðslukortinu til
skulda í nóvember til desember