Pressan - 31.01.1991, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR PRESSAN 31. JANÚAR 1991
Ulijdamli Hlaó hf.
Kramkvæiiulasljóri: Háknn Hákonarson
Kilstjórar: (iunnar Smári K^ilsson
Kristján l’orvaldsson
Blaúamenn: Friórik Þór (juónumdsson
Hrafn Jökulsson Sii»uröur Már Jónsson Sii»urjón Mai»nús Ki»ilsson Þóra Kristín Asi»eirsdóttir
Ljósmyndari Sigurþór Hallbjörnsson
Úllilsleiknari Jón Oskar Hafsteinsson
Frófarkalesari Nanna bórarinsdóttir
.\ui>lýsini»astjóri Hinrik (iunnar Hilmarsson
l)reifini»arstjóri Sij»uröur Jtínsson
Setnini» og umbrot Leturval
l’rentun Oddi lif.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Hverfisgötu 8-10, simi: 62 13 13 Eftir lokun skiptiborös: Ritstjórn 62 13 91, dreifing 62 13 95, tæknideild' 62 00 56
Fax: 62 70 19
Askriftargjald 550 kr. á mánuói. Verð i lausasolu: 170 kr. eintakið.
Velferdin íþyngir
almenningi
í PRESSUNNI í dag er fjallað um Lánasjóð íslenskra náms-
manna. Þar kemur fram að lánasjóðurinn hefur nokkur af
helstu einkennum íslenska velferðarkerfisins.
í fyrsta lagi er hann gjaldþrota eins og byggingasjóðirnir, líf-
eyrissjóðirnir og flestir ríkissjóðanna.
í öðru lagi eru úthlutunarreglur miðaðar við að rétta að-
stöðumun einstæðra foreldra og barnafjölskyldna. Þessi jöfn-
un bætist ofan á samskonar aðgerðir hjá Tryggingastofnun,
dagvistunarstofnunum og skattkerfinu. Þeir sem fara í gegnum
þetta allt hafa því meira en jafnað aðstöðumun sinn gagnvart
öðrum hópum. Þeir hafa það orðið miklu betra.
Ástæðan fyrir þessu liggur sjálfsagt í því að íslenska velferð-
arkerfið hefur ekki verið byggt upp af neinu viti. Því hefur ver-
ið hróflað saman af stjórnmálamönnum sem hafa verið að
veiða atkvæði. Þar sem það er líklegt til vinsælda að „bæta
hag hinna verst settu" þá er gripið til aðgerða sem líta þannig
út. Það er aukaatriði að meta hverjir hafa það bágt og hverjir
ekki.
í þriðja lagi er lánasjóðurinn annað en hann átti upphaflega
að vera. í samfélaginu er þokkaleg sátt um að styðja fólk til
náms. Það er hins vegar langt frá því sátt um að námsmenn
hafi það betra en launþegar og enn síður er sátt um að ríkis-
sjóður greiði námskostnað þeirra sem kjósa að fara í dýra
skóla.
Ráðamenn sjóðsins, stjórnmálamennirnir, hafa því breytt
eðli sjóðsins eftir þrýstingi frá námsmönnum án þess að breyta
lögunum um hann. Þeir vita sem er, að með því fá þeir atkvæði
námsmanna en tapa ekki atkvæðum annarra, sem þeir myndu
gera ef þeir breyttu sjóðnum fyrir opnum tjöldum.
í fjórða lagi er auðséð að lánasjóðnum er stjórnað eingöngu
út frá hagsmunum þeirra sem nota hann en ekki þeirra sem
eiga hann. Þannig er það um margt á íslandi. Landbúnaðar-
ráðuneytið rekur hagsmuni bænda, sjávarútvegsráðuneytið
sendist fyrir útgerð og fiskvinnslu og svo framveigis.
Almenningur, sem borgar iðulega brúsann, á sér engan mál-
svara. Almenningur er ekki þrýstihópur.
' ■ i 7 - :
Glámskyggni
HANNES
HÓLMSTEINN
GISSURARSON
Þótt Jón Baldvin Hanni-
balsson sé utanrikisráðherra
liafa hinir tveir leiðtogar rík-
isstjórnarinnar, Steingrímur
Hermannsson forsætisráð-
herra og Ólafur Ragnar
Grímsson fjármálaráðherra,
mjög látið sig utanríkismál
skipta. Hafa þeir talið til vin-
áttu við nokkra þekkta er-
lenda menn og bundið við þá
miklar vonir, að því er virðist.
Eitt sinn var kveðið svo að
orði: „Segðu mér, hverjir vin-
ir þinir eru, og þá skal ég
segja þér, hver þú ert." Það
kann því að vera ómaksins
vert að huga að vinahópi
þeirra Steingríms og Ólafs.
Steingrímur Hermannsson
sagði í sjónvarpsviðtali
nokkru eftir fund þeirra Gor-
batsjovs og Reagans í Reykja-
vík, að sér hefði litist betur á
Gorbatsjov. Hann kom líka
sérstakjega fram á blaða-
mannafundi, sem Iðunn efndi
til, þegar bók Gorbatsjovs um
„perestroiku" kom út á ís-
lensku. Nú beitir Gorbatsjov
hervaldi af fullkomnu mis-
kunnarleysi í Eystrasaltsríkj-
unum og rænir rússneska al-
þýðu peningum sínum. Grím-
an er fallin: Gorbatsjov geng-
ur annað til en manngæska,
og eina ástæðan til þess, að
hann sleppti Austur-Evrópu-
löndunum var sú, að Rauði
herinn hafði ekki lengur afl
til að halda þeim.
Annar vinur Steingrims er
Yasser Arafat, sem sat meö
skammbyssu undir belti á
fundi sinum með Steingrími
og taldi honum trú um, að
eldgamlir peningar væru ný-
slegnir í ísrael. Arafat styður
nú Saddam Hussein í Persa-
flóadeilunni. Þótt hann hefði
lýst því yfir árið 1988, að
hann væri hættur hryðju-
verkum, hafa tæpar tvö
hundruð árásir hryðjuverka-
manna síðustu ár verið raktar
til samtaka hans. Bandaríkja-
stjórn snerist gegn Arafat eft-
ir misheppnaða tilraun liös
hans 30. maí 1990 til þess að
drepa fjölda ísraela á strönd
Tel Aviv.
Vinahópur Ólafs R. Gríms-
sonar á alþjóðavettvangi er
ekki frýnilegri. Fyrst skal
frægan telja Rajiv Gandhi á
Indlandi, sem hrökklaðist frá
völdum vegna spillingar.
Annar í hópnum var Pap-
andreú í Grikklandi, sem líka
missti völd vegna spillingar
og situr nú undir ákærum.
Hinn þriðji var Alfonsín í Arg-
entínu, sem skildi við land sitt
í óðaverðbólgu og öngþveiti.
Enn einn vinurinn var García
í Perú, en á eftir honum lá
langur slóði svikinna loforða,
óleystra verkefna og óða-
verðbólgu.
„Segðu mér, hverjir vinir
þínir eru, og þá skal ég segja
þér, hver þú ert.“ Gerum nú
ráð fyrir því, að þeir Stein-
grímur og Ólafur hafi aðeins
staðið í góöri trú. Þeir hafi
ekki gert sér fulla grein fyrir,
hvers eðlis málvinir þeirra
voru. En þá eru þeir sekir um
mikla, jafnvel ófyrirgefan-
lega, glámskyggni. Sé það
rétt, þá ættum við ekki að
hika við að leiða glögg-
skyggnari menn til öndvegis.
Höfundur er lektor i stjórn-
málafrædi i Félagsvisindadeild
Háskóla Islands.
ALLTAF ÞARF DENNIAÐ GANGA OF LANGT ÞEGAR VIÐ ERUM AÐ REYNA AÐ KOMA
VEL ÚT FYRIR KOSNINGAR ...
TEIKNING: ÓMAR STEFÁNSSON
Lygin tekur völdin
Þær eru undarlegar. frétt-
irnar sem berast austan úr
Sovétríkjunum um þessar
mundir. Nú á ég ekki við
ruddaskap Kremlverja í garö
Eystrasaltsþjóöanna sem
auðvitað er meira en nógur
heldur þá ákvörðun Moskvu-
stjórnarinnar að fella úr gildi
alla 50 og 100 rúblu seðla í
landinu í einu vetfangi. Fjórð-
ungur til þriðjungur allra
peninga í Sovétrikjunum
varð þannig skyndilega verð-
laus. Yfirlýst markmið stjórn-
valda í Moskvu með þessari
aðgerð var aö koma höggi á
braskara og annan óþjóðalýð
sem á aö hafa hagnast ein-
liver ósköp á svartamarkaðs-
braski og annarri glæpastarf-
semi á undanförnum árum.
Þetta er lygi.
Það er alltof mikið til af
peningum í Sovétríkjunum af
þeirri einföldu ástæðu að
seðlaprentun hefur veriö
helsta aðferð stjórnvalda til
að láta enda ná saman á und-
anförnum árum. Þar sem litla
vöru hefur verið að fá hafa
þessir peningar aö stórum
hluta safnast fyrir undir dýn-
um og inni í koddum. Menn
hafa mjög óttast að þetta
mikla peningamagn myndi
hleypa af stað óðaverðbólgu í
Sovétríkjunum um leið og
stigið væri skref í átt til mark-
aðsbúskapar með því að
slaka á opinberri verðstýr-
ingu.
Eru Gorbatsjov og hans
menn þá að undirbúa jarð-
veginn fyrir markaðsbúskap?
Nú getur verið aö þeir haldi
það. Ef svo er þá hafa þeir
rangt fyrir sér. Þetta er ör-
þrifaráð manna sem geta
ekki horfst í augu við eitt af
frumskily.ðum markaösbú-
skapar, nefnilega einkaeigna-
rétt á stærstum hluta allra
eigna hvort sem er fyrirtækja
eða fasteigna. Leiðtogar Sov-
étrikjanna hefðu getað
minnkað peningamagn í
landinu með því einfaldlega
aö selja almenningi hluta af
eignum ríkisins. Með því að
velja þá leið að fella úr gildi
stærstu peningaseðlana eru
þeir í raun einnig að hafna
markaðsbúskap og er þetta
enn ein sönnun þess að um-
bætur hafa verið lagðar á hill-
una í Sovétríkjunum í bili að
minnsta kosti og að lygin hef-
ur á ný tekið völdin.
Auðvitað eru það ekki
braskarar sem orðið hafa fyr-
ir barðinu á sovéskum stjórn-
völdum að þessu sinni heldur
fyrst og fremst venjulegt ráð-
deildarsamt fólk sem verið
hefur að safna peningum ým-
ist fyrir einhverri vöru sem
það þurfti að bíða eftir í mörg
ár eða til elliáranna.
Það kann ekki góðri lukku
að stýra að ræna fólk aleig-
unni með einu saman penna-
striki og er ástæða til að bera
mikinn kvíðboga fyrir innan-
landsástandi i Sovétríkjunum
á næstu misserum. íslending-
ar ættu auðveldlega að geta
fundið til samúðar með sov-
éskum almenningi nú því
þeir hafa ósjaldan orðið fyrir
því að verðgildi peninga hafi
brunniö upp í höndunum á
þeim. Sá er þó munur á að ís-
lenskur almenningur hefur á
síðari árum getaö varið sig
fyrir slíkum þjófnaði með því
að fjárfesta í verðtryggðum
sparnaði. Það hefur þó veriö
þyrnir í augum óprúttinna
stjórnmálamanna sem vilja
geta látið greiðar sópa um
eigur almennings.