Pressan - 23.05.1991, Page 20

20
FIMMTUDAGUR PRESSAN 23. MAl' 1991
Bestu launin að tvlaiasl með dpntminnunum
Wfyav
íðíenéítnf
JjjóððöQiir
Sagan segir frá renglu-
legum homma sem kom í
Bjórhöllina í Breiðholti.
Hann fór beina leið að bar-
borðinu og bað þjóninn um
tvölfaldan gin í kók.
„Þú skalt ekki láta þig
dreyma um það," svaraði
þjónninn. „Þetta er enginn
staður fyrir hommatitti."
Þjónninn leit síðan á
hommann og sagði:
„Ég skal láta þig hafa
ávaxtasafa neðan í glas, ef
þú ferð með hann beinustu
leið út í horn, steinheldur
kjafti og lætur ekkert á þér
bera."
Homminn lét þar viö sitja
og hunskaðist með sinn
ávaxtasafa út í horn. Um
leið birtist heilmikill búri á'
barnum og bað um tvöfald-
an viskí og það strax.
Þjónninn afgreiddi hann
eins og skot og búrinn lét
viskíið detta ofan í sig og
bað um annan tvölfaldan.
„Ég er svo svakalega
þyrstur að ég gæti sogið
heila kú," rumdi í honum
um leið og hann svolgraði
viskíið í sig.
Þá heyrðist úr horninu:
„Muuuuuu..
(Úr fylliríssögum)
Langskólagenginn Breið-
dælingur fékk oftast víð-
áttubrjálæði þegar hann
kom á mölina á haustin eft-
ir að hafa verið í sumar-
vinnu fyrir austan.
Eitt sinn er hann var að
koma út af balli í Glæsibæ
ásamt félögum sínum úr
dreifbýlinu tók hann upp á
því að hoppa og skoppa á
bílastæðinu eins og belja á
vori. Að endingu hoppaði
hann upp á húdd á bil og
dældaði það, með þeim af-
teiðingum að bílstjórinn og
farþegi hans komu út og
tóku hann hálstaki.
„Hvern andskotann ertu
að gera maður? Þú ert bú-
inn að valda tjóni upp á tugi
þúsunda króna."
Þetta var ekki í fyrsta
sinn sem Breiðdælingurinn
hafði komist í hann krapp-
an og var hann farinn að
kunna sitt fag:
„Mamma, mamma,
elsku mammal," öskraði
hann og kreisti fram sann-
færandi tár úr augnkrókun-
um.
Við svo búið slepptu
mennirnir takinu og bíl-
stjórinn sagði með aumk-
unarverðum tón:
„Þetta hefur ekkert upp á
sig, hann er vangefinn
maðurinn."
(Úr óbirtri Breiddælu)
Hanri heitir Sverrir Frid-
þjófsson og er þekktasti
pylsusalinn í bœnum eftir ad
Asgeir Hannes fyrrverandi
þingmadur hœtti í bransan-
um. Hann er gamall kennari
meö langa framhaldsmennt-
un í íþróttafrœöum frá Nor-
egi. Núna stendur hann bros-
andi í pylsuvagninum í Aust-
urstrœti, selur pylsur og
gjarnan fylgja með athyglis-
verö spakmœli í kaupœti.
Sverrir hœtti aö kenna þegar
hann haföi fullnumið sig í
frœöunum, gerðist forstöðu-
maöur í félagsmiðstööinni í
Fellahelliþar sem hann starf-
aði í meira en tíu á og gafst þá
upp á aö vinna hjá hinu opin-
bera.
Sverrir segist hafa verið
orðinn leiður á að vinna hjá
hinu opinbera vegna þess að
hann væri svo góður starfs-
kraftur að hann vildi fá að
njóta þess sjálfur.
Er eitthvað líkt með þessu
og unglingastarfinu, ert þú
kannski í félagsráðgjöf allan
daginn?
„Nei, ég get nú ekki sagt
það. Aftur á móti hefur það
hjálpað mér í þessu starfi að
hafa unnið með unglingum.
Það er nefnilega mikil kúnst
að umgangast drukkið fólk,
vinnan fer að mestu fram á
nóttunni og sumir eiga það til
að vera nokkuð kenndir."
Það er ekki mikið um
skemmtilegar sögur af
drukknu fólki segir Sverrir.
„Drukkið fólk er æði oft held-
ur þreytandi og leiðinlegt þó
sumir geti að sjálfsögðu verið
skemmtilegir stundum og
stundum."
Færðu oft tilboð um að fara
heim með konunum sem
versla hjá þér? „Nei því miður
ekkert tilboð fengið ennþá.
Þær vilja bara pylsurnar þess-
ar elskur."
Hann er ekki allskostar
sáttur við samskipti sín og
lögreglunnar.
„Lögreglan hefur lengi haft
þá trú að þessir pylsusalar
haldi fólki lengur í bænum en
ástæða er til. Þeir virðast
halda að það ýti undir ofbeldi
að fólk geti keypt sé eitthvað
að borða þegar það kemur út
af skemmtistöðunum. Lög-
reglan hefur t.d. tvívegis tek-
ið mig fastán fyrir að vera að
selja pylsur."
Hvers vegna hafa þeir tekið
þig til fanga?
„Annað skiptið var á gaml-
árskvöld, það hafði alltaf ver-
ið opið hér á nýársnótt langt
fram á morgun í a.m.k. í tíu
ár. Ég ætlaði bara að gera það
sama. Þeir komu svo hér um
tvö leytið, ég var nýbúinn að
opna, og neitaði að loka. Þá
var mér bara tilkynnt að ég
yrði handtekinn ef ég lokaði
ekki. Ég vildi fá úr því skorið
hvað ég hafði gert af mér og
var bara stungið inn.
Síðan var það í fyrra að ég
var eitthvað að rífast við þá
þegar þeir ætluðu að loka á
mig daginn fyrir sumardag-
inn fyrsta. Það var verið að
selja brennivín til klukkan
þrjú en ég mátti ekki hafa op-
ið lengur en til klukkan tvö.
Ég var síðan bara hirtur og
settur inn. Ég hef þó fengið
dálitla sárabót því það var
kastað til mín tveim skemmti-
legum vísum út af þessum
löggumálum. Önnur er
svona: Á nýársnóttu lítið sef-
ur, í nýja pylsuranninum, eru
á ferli úlfur og refur, á eftir
litla manninum. Hin er
svona: Fagnar sumri fjöldi
manns, með frið í sinni, en
litla manninn löggufans, vill
loka inni."
Sverrir segist ekki mikið
verða var við þetta margum-
talaða ofbeldi sem eigi að
vera í miðbænum. Það komi
þó alltaf fyrir af og til að fórn-
arlömbin leiti til hans og þá
þurfi stundum að þurrka blóð
úr nefi og hughreysta menn
dálítið. Hann segist vera bú-
inn að koma sér upp ágætum
sjúkrabúnaði en vilji síður
fást við stærri aðgerðir, og
hlær.
En er hann ekkert orðinn
þreyttur á þessari endalausu
næturvinnu?
„Ekki ennþá, það er oft erf-
itt að koma sér af stað, en ég
myndi örugglega vera latur
ef ég væri að vinna hjá öðr-
um.“
Sáttur við launin og útkom-
una?
„Nei, þetta mætti nú vera
betra. Það hefur dregið svo
mikið úr fólksfjöldanum
hérna í miðbænum, sérstak-
lega á daginn. En það er
sæmileg traffík á nóttunni.
En málið er bara það að á
þeim tíma sem fólk vill helst
fá eitthvað að borða þá verð
ég að loka. Ég vil fá að selja
pylsur þegar fólk langar í
pylsur en þá er það bannað.
Það er eins og bannað væri
að selja jólatré í desember.
Það er bannað að selja pylsur
í þrjá tíma á sólarhring ein-
mitt á þeim tíma sem fólk
helst vill kaupa."
Bjartsýnn á sumarið?
„Já ef það styttir upp.“
Er ekki gaman að fylgjast
með lífinu og stelpunum þeg-
ar þær koma á stuttu pilsun-
um?
„Jú það er stór hluti af
þessu að fylgjast með bless-
uðum drottningunum þegar
þær fara á stjá bæði á nótt-
unni og á daginn."
SJÚKDÓMAR OG FÓLK
Forsetahjón meö
skjaldkirtilssjúkdóm
Það gerðist úti í Ameríku
fyrir nokkru að Georg Bush
forseti var að skokka sér til
hressingar. Allt í einu fann
hann fyrir andþyngslum og
brjóstverk og varð að hætta.
Læknar voru kallaðir til og
uppgötvuðu þá að hjarta for-
setans sló ekki lengur eins
og það átti að gera. Sláttur-
inn var óreglulegur og ójafn
og þessu fylgdu mikil óþæg-
indi. Bandaríska þjóðin var
felmtri slegin vegna þessa
þar sem enginn virtist
treysta varaforsetanum
Quale til að taka við emb-
ættinu ef eitthvað kæmi fyr-
ir aðal-höfðingjann. Quale
þessi er ekki talinn reiða vit-
ið í þverpokum svo að þessi
óróleiki út af heilsufari Bush
er vel skiljanlegur. Sjálfum
finnst mér varaforsetinn við-
kunnanlegasti maður að sjá
enda minnir hann á vel upp-
alinn ryksugusölumann sem
farið hefur á ótal námskeið í
mannlegum samskiptum.
Konan hans er með ótrúlega
áberandi tennur eins og úlf-
urinn í Rauðhettu. Eftir mikl-
ar rannsóknir komust menn
að raun um að forsetinn
þjáðist af Graves sjúkdómi
og það sem meira var, kona
hans Barbara hafði veikst
af sama sjúkdómi. Þetta
þótti læknum skrítið og afar
einkennileg tilviljun.
Graves sjúkdómur ein-
OTTAR
GUDMUNDSSON
kennist af ofstarfsemi í
skjaldkirtli. Sá kirtill fram-
leiðir svokölluð skjaldkirtils-
hormón sem nauðsynleg
eru fyrir margvíslega lík-
amsstarfsemi og allan bruna
í líkamanum. Sjúkdómurinn
er talinn stafa af því að lík-
aminn myndar mótefni
gagnvart kirtlinum sem líkj-
ast mjög stýriefnum frá
heiladingli sem stjórna fram-
leiðslunni. Þessi mótefni
valda því að starfsemi kirtils-
ins örvast og offramleiðsla
verður á þeim hormónum
sem hann framleiðir. Graves
sjúkdómur virðist stundum
fylgja í kjölfar mikillar
spennu og andlegs álags hjá
fólki. Það er talið stafa af
þeim miklu áhrifum sem
spenna hefur á ónæmiskerfi
líkamans og viðbrögð þess.
Margir veltu því fyrir sér
hvort æsingurinn í kringum
Persaflóastríðið með löng-
um vökum og erfiðum
ákvörðunum hafi haft þessi
áhrif á aumingja Georg
Bush. Saddam Hussein
hefur þá enn fleira á sinni
svörtu samvisku og hafði
hann þó nægar ávirðingar
fyrir, kallgreyið. Sjúkdómur
sem þessi er ættgengur en á
engan hátt smitandi og því
ráku menn upp stór augu
þegar í ljós kom að þau
hjónakornin Georg og Bar-
bara Bush höfðu bæði feng-
ið hann. Hann er mun al-
gengari í konum en körlum.
Einkenni eru ákaflega
margvísleg en þau algeng-
ustu eru útstandandi augu,
stækkun á kirtlinum og
bjúgur á sköflungunum.
Önnur einkenni má rekja tili
ofuráhrifa skjaldkirtils-
hormónanna. Þar má nefna
hjartsláttaróreglu eins og
Bush fann fyrir en hún er
kölluð atrial fibrillation.
Auk þess má nefna megrun
og ýmis geðræn einkenni
sem lýsa sér í óróleika og
pirringi og geðsveiflum.
Margir kvarta undan skjálfta
í útlimum, slappleika í
vöðvum, hitakófum, niður-
gangi, uppköstum og nátt-
úruleysi. Matarlystin eykst
en þrátt fyrir það léttast
menn vegna þess að brun-
inn verður mikið hraðari og
meiri.
Þegar grunur leikur á að
einhver sé með sjúkdóm í
skjaldkirtli eru mæld skjald-
kirtilshormónin T3 og T4 í
blóðinu auk stýrihormóns-
ins TSH. Venjulega kemur
þá í ljós að stýrihormónin
hafa minnkað verulega en
T3 og T4 mælast verulega
hækkuð eða aukin. Þá þarf
venjulegast ekki frekari
vitnanna við. Þá er rannsak-
að af hverju skjaldkirtillinn
er farinn að haga sér á
þennan veg. Æxli í
kirtlinum getur orðið þessa
valdandi og því er gert
svokallað skann til að sjá
hvernig hann lítur út og
hvernig stækkunin er. Auk
þessa eru gerðar fjölmargar
aðrar rannsóknir á
ónæmiskerfi, stýrikerfum
kirtilsins og öðru.
Nokkrar leiðir eru færar i
meöferö þessa ástands. Lyf
eins og Carbimazole og
Propylthiouracil geta
minnkað starfsemi kirtilsins
með því að koma í veg fyrir
framleiðslu á hormónunum.
Aukaverkanir þeirra eru út-
brot, ógleði og uppköst.
Stundum verður að gefa svo-
kallaða betahemjara eins og
Propranolol (Inderal) eða
Atenolol (Tensol) til að
draga úr hjartsláttartíðninni.
Yfirleitt er yngra fólk með-
höndlað með lyfjum. Hjá
fólki á miðjum aldri eru lyf
gefin í skamman tíma en síð-
an er gripið til þess ráðs að
kirtillinn er fjarlægður með
aðgerð af handlögnum
skurðlækni. Þegar sjúkling-
urinn er kominn yfir fertugt
er gefið geislavirkt joð.
Læknar þeir sem höfðu með
Bush að gera ákváðu að fara
þá leið. Þetta geislavirka efni
safnast fyrir í kirtlinum og
eyðileggur hann og þá hætt-
ir þessi offramleiðsla. Flestir
verða að taka skjaldkirtils-
hormónið í töfluformi eftir
slíka meðferð. Batahorfur
eru ágætar en þó getur
stundum verið erfitt að ráða
niðurlögum sumra þeirra
einkenna sem sjúkdómur-
inn hefur í för með sér. Það
verður síðan verkefni fyrir
læknisfræðilega sagnfræð-
inga framtíðarinnar að skera
úr um hver áhrif Graves-
sjúkdómurinn hafði á fram-
vindu heimsmálanna með-
an Bush var haldinn honum.
Var styrjaldarrekstur Banda-
manna á hendur írökum svo
heiftúðlegur sem raun bar
vitni vegna þess að Bush
forseti var fullur af skjald-
kirtilshormónum sem
spenntu hann upp og rugl-
uðu bæði dómgreind og
skynsemi? Setti Saddam
sjúkdóminn í Bush og gróf
þannig óafvitandi sína eigin
gröf? Hvernig ætli ástir sam-
lyndra hjóna séu í hjóna-
bandi sem er fullt af skjald-
kirtilshormónum? Gæti
Quale verið með vanstarf-
semi á kirtlinum? Þetta veit
enginn en eflaust verða
margir til að velta þessu fyrir
sér á komandi árum.