Pressan - 25.02.1993, Blaðsíða 18

18
FIMMTUDAGUR PRESSAN 25. FEBRÚAR 1993
E R L E N T
TVÍadwr
vikunnar
Reginald
Bartholomew
Hann á ekki náðuga daga íyrir
höndum, sendiherra Banda-
ríkjannahjá NATO, Reginald
Bartholomew, sem Bill Clinton
forseti hefur nú skipað fulltrúa
Bandaríkjastjórnar í friðarvið-
ræðunum í Bosníu. Barthol-
omew, eða Reg eins og hann er
kallaður á meðal vina, þykir
mjög hæfúr í nýja hlutverkið.
Hann er einlægur Evrópusinni
og hefur mikil og góð sam-
bönd bæði innan NATO og
eins meðal forystumanna í
Moskvu. Hann á að baki ára-
langa reynslu sem sendiherra,
m.a. í Beirút, þar sem hann
kynntist af eigin raun hörm-
ungum illdeilna af þjóðemis-
og trúarlegum toga. Helsti ráð-
gjafi Bartholomews er eigin-
kona hans, hin franskættaða
Rosie, sem þykir ákaflega
þrautseig og er sögð taka öllu
með jafnaðargeði, rétt eins og
hann. Þannig héldu þau hjónin
til dæmis ró sinni þegar Bart-
holomew grófst undir rústum
sendiráðsins í Beirút í
sprengjuárás 1984,þarsem 14
manns létu lífið, og var sendi-
herrann mættur aftur til starfa
nokkrum dögum síðar, eins og
ekkert hefði í skorist. í friðar-
umleitunum í Bosníu mun
Bartholomew starfa við hlið
þeirra Owens lávarðar frá Evr-
ópubandalaginu og Cyrus
Vance, fúlltrúa Sameinuðu
þjóðanna. Báðir fögnuðu mjög
ákvörðun Bills Clinton um
aukin afskipti af styrjöldinni í
Bosníu. Og Vance hefúr ekki
dregið minnstu dul á að sér
þyki Reginald Bartholomew
vandanum vaxinn og hefúr op-
inberlega lýst yfir ánægju sinni
með að „gamall og afar kær
vinur hans“ hafi orðið fýrir val-
inu sem fúiltrúi Bandaríkja-
stjórnar í friðarviðræðunum í
Bosníu.
Sölumaður
vondu fréttanna
Hvað kann Bill Clin-
ton sem Davíð Odds-
son og Jón Baldvin
Hannibalsson kunna
ekki?
Fyrir viku kom Bill Clinton
fram fyrir bandaríska þjóð og
þing og sveik kosningaloforð.
Mörg. Fyrir ári lofaði hann að
lœkka skatta á fólki með miðl-
ungstekjur. Síðar lét hann sér
nægja að lofa að hœkka ekki
skatta þessa sama fólks. Nú segist
hann neyðast til að svíkja þetta allt
og meira til. Og þing og þjóð
klappar svo undir tekur. Kannanir
sýna að allur þorri landsmanna
styður aðgerðir hans í efnahags-
og rfkisfjármálum.
Meðal þeirra sem sjá sitthvað
sameiginlegt með stefnu Clintons
og aðgerðum íslensku ríkisstjórn-
arinnar eru höfundar Reykjavík-
urbréfs Morgunblaðsins. Þeir
bentu kurteislega á um síðustu
helgi — með sínu kremlólógíska
orðalagi — að íslenskir ráðherrar
heyra ekki einu sinni á sínum eig-
in flokksfundum lófatak á borð
við það sem Clinton fær. Og þeir
benda ráðherrum á að horfa vest-
ur eftir góðum hugmyndum.
En hvernig fór Clinton að
þessu? í meginatriðum má greina
þrennt sem ber árangur hans
uppi.
HJÁLPIN FRÁ ROSS PEROT
Mikilvægustu skilaboðin frá
kjósendum í kosningunum í nóv-
ember voru ef til vill ekki að þeir
vildu breytingar eftir tólf ára
valdasetu repúblikana. Nítján
prósent kjósenda — einn af hverj-
um fimm — greiddu atkvæði sitt
milljóneranum léttgeggjaða, Ross
Perot. Hans málstaður var bara
einn: að lækka fjárlagahallann og
gera það með öllum tiltækum ráð-
Reyndar eru nokkur ár síðan
almenningur gerði sér grein fýrir
að skattahækkanir væru óumflýj-
anlegar, en það er Ross Perot öðr-
um fremur að þakka hversu mik-
inn skilning fólk virðist nú hafa á
mikilvægi þess að minnka fjár-
lagahallann. Reynslan sýnir að
Clinton er ekki stjórnmálamaður
sem tekur mikla pólitíska áhættu
og málflutningur Perots undirbjó
43te 31dí
Litháenski
draumurinn
Andstæðingar Algirdas Brazauskas, nýkjörins forseta Litháens, líta á
hann sem kommúnista, á meðan fýlgismenn hans hampa honum sem
þjóðernissinna. Líkast til á hvorttveggja að nokkru leyti við um hann. Og
einmitt það réð miklu um sigur hans í nýafstöðnum forsetakosningum í
Litháen.
Það vantaði ekki að hugmyndir mótframbjóðanda hans, þjóðernis-
sinnans Stasys Lozoraitis, hljómuðu vel. Vandamálið var þó að þær
höfðu að geyma of mikið af nýjungum; of mikið af hinu ófýrirsjáanlega;
of stórt stökk inn í hinn nútímalega vestræna heim.
Litháar eru búnir að fá sig fúllsadda af snöggum umskiptum á stjórn-
arstefnu landsins. Kommúnismi er ekki það sem þá dreymir um, heldur
matvörur sem þeir hafa ráð á að kaupa, upphituð húsakynni og heitt
vatn. Það er nákvæmlega þetta sem litháenska þjóðin krefst af forseta
sínum, Algirdas Brazauskas.
jarðveg fýrir hann til þess að grípa
til miklu harkalegri skattahækk-
ana en hann hefði annars þorað.
Þannig getur hann nú lagt á
flatan orkuskatt sem lendir á öll-
um almenningi og hlutfallslega
þyngst á þeim verst settu. Þessi
skattur skilar á næstu fjórum ár-
um jafnmiklum tekjum í ríkissjóð
og sú skattahækkun sem mest
hefur verið auglýst: hækkun
tekjuskatts úr 31 prósenti í 36 pró-
sent á þá sem hafa yfir 13 milljónir
króna í árstekjur. Almenningur
kinkar kolli af velþóknun og æmt-
ir varla yfir orkuskattinum.
TÁKNMYNDIR SANNGIRNIOG
SAMEIGINLEGRA FÓRNA
Bill Clinton er búinn að kynna
málstaðinn vel, nokkuð sem rit-
stjórar Morgunblaðsins sögðu ís-
lensku ráðherrunum að læra. Þó
var það ekki svo að með „kynn-
ingu“ eða umtali einu saman tæk-
ist að fá fólk til að sætta sig við að-
gerðimar.
Vikumar áður en hugmyndim-
ar voru kynntar var skotið á loft
alls kyns tilraunaloftbelgjum til að
kanna viðbrögðin og þau voru
sjaldan góð. Ein uppáhaldshug-
mynda fjárlagastjórans Leon Pa-
netta til margra ára er
eins árs frysting aðlög-
unar ellilífeyris að hærri
framfærslukostnaði.
Þessari hugmynd var
skotið á loft eins og oft-
ar — og ellilobbýið
með aðstoð Lloyd Bent-
sen fjármálaráðherra
drap hana í fæðingu
eins og offar. Svipuð ör-
lög hlutu aðrar tillögur.
Inn á milli láku hins
vegar út hugmyndir,
sem breyta sáralifiu fýr-
ir ríkisbúskapinn, en
skipta miklu fyrir
ímynd aðgerðanna.
Þeirra á meðal vom tíu
prósent aukaskattur á
þá sem hafa meira en
65 milljónir íslenskra í
árstekjur. Þetta skilar
ríkissjóði einum sext-
ugasta af því sem orku-
skatturinn á almenning
gefúr.
Svipuðu máli gegndi
um niðurskurð útgjalda
í Hvíta húsinu sjálfu.
Fækkun starfsfólks um
25 prósent gerir ekki
mikið meira en að vega
upp fjölgunina sem
Samuel Skinner starfs-
mannastjóri stóð fyrir
síðasta valdaár Bush.
En vinsælli ráðstöfún er
varla hægt að finna. Nú
fá innan við tíu manns í
starfsliði Hvíta hússins
sín eigin dagblöð og
tímarit og fleiri fh'ðindi
hafa verið skorin niður. Ekki
breytir þetta neinu um fjárlaga-
hallann, en skiptir öllu í áróðri
demókrata.
AÐTALAVIÐFÓLK
Ofantalið hefði þó varla dugað
ef forsetinn sjálfur kynni ekki að
tala við fólk. Hann hefur verið á
borgarafundum víðs vegar um
Bandaríkin síðustu daga og gert
það sem dugði honum svo vel í
kosningabaráttunni: að sannfæra
fólk um að hann skildi vandamál
þess og vildi því allt það besta.
Clinton stendur sig yfirleitt vel á
slíkum fundum og best í beinum
samræðum við kjósendur. Hann
er vel fróður um málefni, en auk
þess vingjarnlegur og tekst oftast
að sannfæra viðmælandann um
að honum sé ekki sama um líf
hans og hagi.
Kannanir sýndu ítrekað að
flestir bandarískir kjósendur voru
á móti helstu stefnumálum Ron-
alds Reagans, sem þó var öðrum
forsetum vinsælli á seinni árum.
Honum tókst með festu og per-
sónusjarma að fá Bandaríkja-
menn til að samþykkja svo til öll
sín stefnumál, jafnvel þótt fólk
skildi þau ekki og hann skildi þau
jafnvel ekki sjálfur. Fólk treysti
honum til að gera gott.
Eitthvað þessu svipað virðist
vera að gerast með Clinton, þótt
hann njóti fráleitt enn trausts á
borð við Reagan eða Bush. En
honum hefur tekist með nokkurri
hreinskilni, einlægni og hlýlegri
framkomu að fá stuðning al-
mennings við tabú bandarískra
stjómmála allan síðasta áratug: al-
mennar skattahækkanir.
Það kann að vera að hér skilji á
milli hans og íslensku ráðherr-
anna. Það verður að mrnnsta kosti
seint sem Clinton kemur ffarn við
þjóðina og segir: „Mér er nokk
sama þótt þið þolið mig ekki. Ég
veit nefnilega betur en þið hvað er
ykkur fýrir bestu. Það er meira að
segja góðs viti að ég skuli vera
óvinsæll; það sýnir að ég er á réttri
leið.“
Þess í stað reynir hann að sann-
' færa fólk um að allir séu á sama
báti og allir verði að leggja eitt-
hvað á sig. Þess vegna fækkaði
hann persónulegu starfsliði for-
setans úr 97 í 89 (sem mörgum
þykir þó yfrið nóg); þess vegna
gengur hann með seðlaveski fýrst-
ur forseta árum saman og borgar
McDonald’s-matinn sinn sjálfur;
þess vegna vill hann að fá að
borga matinn ofan í heimiliskött-
inn og veitingar ofan í vini og
kunningja sem hann býður heim.
Ekki af því að þetta skipti neinu
máli í raunveruleikanum, heldur
af þvf að fólk kann að meta það.
Karl Th. Birgisson