Pressan - 25.02.1993, Blaðsíða 29

Pressan - 25.02.1993, Blaðsíða 29
FIMMTUDAGUR PRESSAN 25. FEBRÚAR 1993 29 FIMM SYSTUR OG ÞRÍR MENN ÐflNSfl ÁHAUSTVÖKU Frá því leikritið „Dansað á haustvöku" var fyrst sýnt í Dublin árið 1990 hefur það hlotið margföld verðlaun sem besta nýja leikritið beggja vegna Atlantshafsins. Það verður frumsýnt á íslandi í kvöld, fimmtudagskvöid, á stóra sviðinu í Þjóð- leikhúsinu og er leikstjóri Guðjón Peder- sen, sem leikstýrir einnig Stræti sem sýnt hefúr verið við miklar vinsældir í Smíða- verkstæðinu í vetur. Guðjón leikstýrði einnig Rómeó og Júlíu á stóra sviðinu á síðasta leikári. Leikritið þykir mjög vel skrifað af fran- um Brian Friel og hefur honum stundum verið líkt við Tsjekov. Leikritið ber upp- runa höfundar augljós merki. Það gerist á írlandi árið 1936 og fjallar um fátækt og strit fimm systra. Ein systranna eignast dreng í lausaleik með hjartaknúsara frá Wales, en það er einmitt í gegnum hugar- heim snáðans sem leikurinn fer fram. í kjölfar komu bróður systranna verður mikil röskun á högum þeirra. Einkénni- legir hlutir gerast; systurnar einangrast og verða smátt og smátt fordómum þorps- búa að bráð. Stórleikkonurnar Anna Kristín Arn- grímsdóttir, Lilja Guðrún Þorvaldsdótt- ir, Ólafía Hrönn Jónsdóttir, Ragnheiður Steindórsdóttir og Tinna Gunnlaugs- dóttir fara með hlutverk írsku systr- anna fimm. Karlleikararnir í verkinu eru þeir Erlingur Gíslason, Kristján Franklín Magnús og Sigurður Skúlason. Plógför GUÐRÚN EINARSDÓTTIR OG NORRÆN SAMSÝNING ÁKJARVALSSTÖÐUM austursal Kjarvalsstaða eru -^málverk eftir Guðrúnu Einars- ^■^■dóttur, stórir hvítir ferningar. Þegar hvíti liturinn er notaður einn þá fær hann hina nafnlausu ásjónu litleysis. Það sama má segja um svartan. Hvítur og svartur eru takmörk lita. Enda eru þessi málverk ekki um liti heldur áþreifanlegt litefnið sem hylur flötinn, efnismassa með fýrirferð og yfirborð. Athygli okkar bein- ist að meðferð litefnisins og hvemig lista- maðurinn mótar efnið á fletinum. Hvít- um alkrýllitnum er blandað saman við pasto og gel til að fá þykkni sem svipar til gifs. Enda er efnismeðferðin ekki síður skúlptúrísk. Litefnið er strokið, smurt, skafið með ýmsum áhöldum til að fá fram ólíka áferð. Með þennan sparsama efnivið leitar Guðrún eftir formrænum möguleik- um til að blása lífi í flötinn. Lýsingin hjálpar til með því að lífga upp á áferðina og skapa óróa í þeim myndum þar sem notuð er tennt skafa. Það truflar þó hversu ójöfn lýsingin er, hvort sem það er gert af ráðnum hug eða ekki, samfelldari birta væri betri. Það má líta á hverja mynd fyrir sig sem útfærslu á aðferð við að strjúka litnum eftir yfirborðinu og yfirleitt er hún felld inn í ferhyrnt form flatarins. Möguleik- arnir eru ekki óvæntir, en það er líka erfitt að sjá hvernig hægt er að finna nýja möguleika síðan Bauhaus-skólinn gerði formfræði að sérstöku viðfangsefni í myndlist og menn hafa áratugum saman velt fyrir sér tilbrigðum einfaldra forma og útfærslu þeirra í ólík efni. Að því leyti sem verkin endurvekja slík viðfangsefni innan myndlistar eru þau nokkuð á skjön við viðhorf í málaralist í dag, sem eru ekki sérstakiega hliðholl hreinum formstúd- íum. Ekkert er fyrirfram ómögulegt í myndlist og það er hugsanlegt að einhvers staðar leynist lífvænlegir möguleikar sem geta brotist úr viðjum endurtekningar- innar, en ég er ekki sannfærður um að Guðrún hafi enn gert þann möguleika að Árni Bj irnsson til vinstri c gpaprikc:: £ - F* ^an Þremi r frökkúm ' flfengi virðist eiga djúpan hljómgrunn með íslendingum. Að minnsta kosti ef litið er á áhuga þann sem íslendingar sýna áfengi. Hér áður fyrr, þegar íslenska krónan var gengis- felld á hverju fullu tungli, lánuðu menn hver öðrum á brennivínsgengi af því menn vissu sem var að ÁTVR fylgdi raungengisstefnu. Þjóðsögur um áfengisneyslu eru á hverju strái og þau skáld hafa alltaf þótt best, sem áköf- ust drukku sig i hel. Yfir hinum drekkandi stéttum hefur alltaf verið ákveðin dulúð og ævintýraljómi. Á móti kemur að skömmu fyrir aldamót fengu fslendingar enn eina ömurlega sendinguna frá Skandinavíu: Bindindishreyfinguna. Áður en nokkur vissi af var stúkuhugsunarháttur- inn farinn að þjaka þjóðlíf allt. Látum tíma- bundið áfengisbann og annað slikt liggja milli hluta. Það sem var verst var hvernig þessi sér- kennilega hugsjón náði að menga þjóðarsál- ina. f hverju byggðarlagi voru sett á laggirnar áfengisvarnarráð (vitaskuld skipuð bindindis- fólki) til að skipta sér af neyslu annarra. Áfengis- og tóbaksverslun rikisins — hvilík hugmynd! — var uppálagt að haga verðlagn- ingu þannig að menn (aðrir en efnamenn) hugsuðu sig tvisvar um áður en þeir keyptu sér flösku. Minnugir þess að allur er varinn góður fyrirskipuðu valdherrarnir svo að mið- arnir á framleiðslu ÁTVR skyldu vera beinlínis fráhrindandi. Allt þetta lét þjóðin sér lynda. Til hvers var öll sjálfstæðisbaráttan ef þrælslundin var slík að þjóðin lét endalaust aðra um að hafa vit fyrir sér? Eins og bindindismenn viti eitthvað um áfengi. Nei þá vildi ég frekar sitja í 50 ár undir vínsmökkunum Sigmars B. Haukssonar en í eina viku undir ráðleggingum Halldórs frá Kirkjubóli. Síðasta hálmstráið fauk þegar áfengisauglýs- ingar voru bannaðar þrátt fyrir skýr ákvæði stjórnarskrár um að hömlur á prentfrelsi mætti aldrei í lög leiða. Bannið var vitaskuld sett í nafni hollustu, en fyrst fordæmið er komið er þá nokkuð sem mælir gegn því að næst verði bannað að auglýsa franskar kart- öflur og biómyndir, sem bannaðar eru innan tólf? Og þá styttist í að bannaðar verði hættu- legar hugmyndir eins og textar þungarokks- hljómsveita og stefnuskrá Framsóknarflokks- ins. Rolf Johansen á ekki að hafa minna frelsi til að kynna áfengistegundir sínar en Bene- dikt Davíðsson til að láta í Ijós þær skoðanir sínar að fjármagna eigi velferð með erlendum lántökum. (Deili menn svo um hvort sé hættu- legra.) ísland mun aldrei komast úrflokki bananalýð- velda fyrr en íslendingar hætta að skipta neysluvöru í tvo flokka: áfengi og tóbak ann- ars vegar og alla aðra vöru hins vegar. Kannski er ekki öll von úti því Frikki Sóf er bú- inn að gefa til kynna að breytinga sé að vænta og einkasala ÁTVR sé ekkert náttúruiögmál. En hver eru viðbrögðin hjá Höskuldi í Ríkinu? Eftir áratugalangt sovétfyrirkomulag í áfeng- issölu er allt í einu drifið í því að koma á sjálfs- afgreiðslu í öllum áfengisútsölum og hundr- uðum milljóna varið í að innrétta útsölurnar upp á nýtt, eins og Höski stærir sig af í nýjasta hefti Arkitektúrs og skipulags. Þarna er Höskuldur að nota einokunargróðann til að tryggja sjálfan sig gegn breytingum. Nú getur hann bent á alla fjárfestinguna og grátið um að hún verði til einskis ef einkasalan verði af- numin. Verði hún nú samt afnumin er hann búinn að fjárfesta áratugi fram í timann og hefur þannig gífurlega trausta samkeppnis- stöðu. Fari allt á versta veg (fyrir Höska) fer hann bara á eftirlaun og er búinn að sólunda almannafé án þess að bera nokkra ábyrgð. Eins og Vimmi sagði: Löglegt en siðlaust. Árm Björnsson í eldhúsinu á 3frökkum Þeim brá heldur en ekki í brún kokk- unum á Þremur frökkum þegar þeir opnuðu paprikukassann sinn um dag- inn. f svip fannst þeim sem Árni Bjömsson þjóðháttafræðingur horfði á móti þeim úr kassanum. Við nánari at- hugun kom þó í ljós að þarna var Árni ekki á ferð heldur tvífari hans úr jurta- ríkinu. Eins og sjá má á myndunum tveimur er paprikan ótrúlega lík Árna, sérstaklega eftir að kokkarnir hafa skorið í hana augu og gefið henni auga- stein úr sultutaui. Svipurinn með paprikunni og Árna gefúr aftur tilefni til að velta þv: fyrir sér hvort Árni eigi líka tvífara í steinarík- inu. Ef einhver hefur rekist á hann get- ur sá hinn sami haft samband við rit- stjórn PRESSUNNAR. Slíkur fundur gæti orðið undirstaða kenningar um þrískipta tilveru okkar allra; í dýra-, steina- og jurtaríkinu. Og ef sú er raun- in munum við í framtíðinni sjálfsagt skera paprikurnar okkar af rneiri virð- ingu. „Ekkert er fyrirfram ómögulegt t myndlist og það er hugsanlegt að einhvers staðar leynist lífvænlegir möguleikar sem geta brotist úr viðjum endurtekningarinnar, en ég er ekki sannfærður umað Guðrún haft ettn gertþann möguleika að veruleika. “ veruleika. „Hvað náttúran gefur“ er yfirskriff sýn- ingar sem er sett saman að frumkvæði Norrænu bændasamtakana. Tveir lista- menn hafa verið valdir af hverju Norður- landanna og íslendingarnir tveir eru Jó- hann Eyfells og Gunnar Örn. Söfnuðurinn er sundurleitur og í heild sinni bendir sýningin ekki í neina átt, þannig að það tekst ekki að skapa stemmningu í kring- um hana. Drungaleg skógarsýn Norðmannsins Kjells Nupen gín yfir sýningunni í þremur ábúðarmiklum myndum á einum enda- veggnum en tágadúkkur Annette Holde- sen frá Svíþjóð láta sér fátt um finnast og halda hópinn úti á miðju gólfi. Það gefst vonandi betra tækifæri til að kynnast verkum Norðmannsins Bárðar Breivik, en það má vera að verk hans höfði til verklagni bænda. Jóhann Eyfells er sá eini sem nær sambandi við virk náttúruöfl með steyptu málmverki sem er stillt -upp úti á stétt — en náttúran sjálf ku einmitt vera einhvers staðar utandyra. Náttúran fyrir okkur bæjar- og bílafólk jafngildir útsýni. Sú list sem gerir náttúr- una að viðfangsefni sínu endurspeglar miklu frekar sambandsleysi okkar við hana og hversu fjarlæg hún er orðin lífs- háttum nútímamannsins og hugarfari. Það skiptir engu máli hvað gert er við náttúruna í myndlist, það er ekki hægt að misbjóða neinum. Náttúran er meinlaust viðfangsefni. Bændur hafa sjálfsagt sínar skoðanir um hvað náttúran gefur, en skyldu þeir ekki spyrja sig hvað listin gef- ur? Gunnar J. Árnason

x

Pressan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Pressan
https://timarit.is/publication/298

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.