Pressan - 29.04.1993, Blaðsíða 11

Pressan - 29.04.1993, Blaðsíða 11
FRETTI R Fimmtudagurinn 29. apríl 1993 PRESSAN 11 Misstu ástvini og hús í snjóflóði á Patreksfirði Standa uppi eignalaus Hús Guðbrands og Vigdísar eins og það leit út eftir snjó- flóðið. Húsið var selt á minna en hálfvirði eftir að þau fluttu til Reykjavíkur. Fyrir tíu árum féll snjóflóð á byggð á Patreksfirði, fjórir létust og hátt í tveir tugir húsa grófúst undir snjó. Guðbrandur Har- aldsson missti dóttur sína og húseign hans stórskemmdist. Hann telur Patrekshrepp bóta- skyldan vegna framkvæmda af hálfú hreppsins, sem hann segir að hafi beint farvegi flóðsins niður að byggð. í tíu ár hefur hann barist fyrir að fá bóta- skylduna viðurkennda og víða komið að lokuðum dyrum. Höfðaði hann loks mál á hend- ur sveitarsjóði Patrekshrepps og féll dómur honum í vil. Þrátt fyrir það stendur hann uppi eignalaus og málinu er síður en svo lokið. Kristján Pétursson er ann- ar sem missti ástvini sem og húseign í flóðinu. Hann hefur aldrei náð sér á strik á ný. Hrædd og ráðvillt í fyrstu „Atburðarásin var afar hröð og við vorum bæði hrædd og ráðvillt fyrst á eftir. Sorgin var að vonum einnig mikil,“ segir Guðbrandur Haraldsson þegar hann minnist fyrstu við- bragða eftir áfallið. „Við vorum varla í ástandi til að hugsa um veraldlegar eigur okkar en matsmenn á vegum hreppsins komu fljótlega á vettvang og skráðu alla innanstokksmuni sem þeir fundu inni í tættu hús- inu. Ekki var tekið mark á skýrslunni þegar starfsbræður þeirra ffá Reykjavík komu vest- ur á vegum félagsmálaráðu- neytisins um það bil mánuði síðar. Okkur var því gert að þylja upp innbúið eftir glopp- óttu minni, þar sem ónýtir inn- anstokksmunir höfðu þegar verið hreinsaðir út úr húsinu.“ Kristján Pétursson minnist þess að hafa þurft að þylja upp eigur sínar aðeins nokkrum dögum eftir flóðið og átti að meta bætur út ffá því. Hann var Kristján Pétursson hefur tvívegis reynt að koma yfir sig þaki á ný, án árangurs. þá miður sín eftir andlát ástvina sinna og eigin lífsreynslu og segir matið hafa verið með öllu óraunhæft. Loforð svikin Viðlagatrygging bætti innbú þeirra er urðu fyrir tjóni en tryggingafélag bætti skemmdir á húsum að slepptri fimm pró- senta sjálfsábyrgð. Til greiðslu bóta kom þó ekki fyrr en eftir þrjá mánuði. Guðbrandi var mest í mun að gera húsið íbúð- arhæft á ný. „Okkur var lofað, bæði munnlega og skriflega, að tjón okkar yrði að fullu bætt, en raunin varð sú að heildarbæt- urnar fyrir innbúið voru fulllág- ar og reikningar vegna viðgerð- ar hússins hærri en sem nam bótagreiðslum, og var mín eigin vinna aldrei verðlögð. Haldnir voru fúndir og leitað til Alex- anders Stefánssonar, þáver- andi félagsmálaráðherra, sem lofaði að senda mann vestur, okkur til aðstoðar. Einhverra hluta vegna stóð hann aldrei við það og það var eitt margra lof- orða sem hafa brugðist á þess- um tíu árum.“ Guðbrandur fullyrðir að stjórnvöld hafi sent myndarleg- an fjárstyrk vestur til að aðstoða fólk en féð hafi farið í áfram- haldandi framkvæmdir við gilið á vegum hreppsins, sem síðar var mokað yfir samkvæmt ráð- leggingum sérfræðinga. Hann telur einnig að átta íbúðir sem reistar voru fyrir fjármagn að sunnan hafi aldrei nýst þeim sem áttu um sárt að binda vegna flóðsins. „Ráðamenn gerðu sér enga grein fyrir því að fjármagn þetta var notað í ffam- kvæmdir á vegum hreppsins en ekki til aðstoðar fólkinu.“ Kristján segir farir sínar held- ur ekki sléttar í viðskiptum við hreppsyfirvöld. Hafi hann feng- ið viðlagasjóðshús en ekki lóð, eins og honum hafi þó verið lof- að, þar sem hús hans passaði ekki inn í skipulag bæjarins. Var sagt að á blettinum þar sem húsið stæði ætti að byggja innan tíu ára. Þar hefúr engin bygging enn verið reist. Erfitt að vera um kyrrt Kristján flutti því búferlum suður til Grindavíkur og hefur í tvígang reynt að koma yfir sig þaki, án árangurs. Eftir snjó- flóðið reyndist Guðbrandi og konu hans, Vigdísi Helgadótt- ur, einnig erfitt að vera um kyrrt. „Þegar við höfðum að mestu náð áttum gátu hvorki sonur minn né konan mín hugsað sér að búa í húsinu áfram vegna ótta við að búa á þessu hættusvæði. Ég fór því fram á að hreppurinn leysti til sín húsið á kostnaðarverði vegna þeirrar ábyrgðar sem ég taldi hann bera. Við slíkar mála- lyktir hefðum við verið stödd á svipuðum stað fjárhagslega og Garðurinn sem forsvars- menn Patrekshrepps létu reisa. Sannað þykirað hann hafi valdið því að flóðið fóryfir byggð. Niðurstaða aukadómsþings Barðastrandarsýslu Sveitarsjóður bótaskyldur Guðbrandur Haraldsson flutti ásamt fjölskyldu sinni vestur til Patreksfjarðar sumar- ið 1980. Þau reistu sér einbýlis- hús og höfðu búið í því hálfkör- uðu í tæp tvö ár þegar snjóflóð- ið féll í janúarmánuði árið 1983. Hluti bílskúrsins hvarf með öllu, þakið lyftist af íbúð- arhúsinu og bæði hæð og kjall- ari fylltust af vatni og snjó. Krapinn var mestur í eldhús- inu, þar sem börnin tvö voru stödd; sex ára stúlka og ellefu ára drengur. Bæði grófust þau undir snjónum og komst drengurinn lífs af. Aðstoð barst litlu stúlkunni of seint. Kristján Pétursson bjó ásamt móður sinni og bróður skammt ffá Guðbrandi og fjöl- skyldu hans. Var Kristján sá eini sem komst h'fs af. Hann var staddur uppi í risi hússins, sem feyktist ofan af og flaut áfram þar til það nam staðar við fjár- hús nokkru neðar. Honum barst hjálp og var fljótlega komið undir læknishendur. Húsið hans var eitt fjögurra húsa sem eyðilögðust með öllu, en alls skemmdist á annan tug húseigna í snjóflóðinu. Garðurinn réð stefnu krapaflóðs Stefna Guðbrands Haralds- sonar og Vigdísar Helgadóttur gegn sveitarsjóði Patrekshrepps var birt í ágúst árið 1991. Telur Guðbrandur að framkvæmdir af hálfú hreppsins í svokölluðu Geirseyrargili fyrir ofan byggð- ina hafi breytt farvegi flóðsins og jafnvel valdið því. Hefur hann haidið því fram að garð- ur, sem byggður var til að verj- ast vatnsflóðum sem komu úr gilinu í leysingatíð, hafi beint vatnsflaumi inn í snjóskafla fyr- ir ofan hús sitt, með þeim af- leiðingum að snjóflóð varð. Sjónarvottar sáu vatn sprautast upp úr snjóbreiðunni rétt áður en krapinn rann af stað, sem bendir til uppsöfnunar vatns, en það þykir ekki sannað. For- svarsmenn Patrekshrepps hafa ávallt borið á móti því að garð- urinn hafi ráðið stefnu flóðsins áður, þótt enginn mannlegur máttur fengi því breytt að við vorum einum fjölskyldumeðlim • færri. Mönnum fannst krafan ekki ósanngjörn, en þegar á hólminn var komið harðneit- uðu hreppsnefndarmenn að leysa til sín húsið, á þeim for- sendum að þeim kæmi málið í raun ekkert við.“ Fjölskyldan sá sér ekki annað fært en að flytja suður og selja húsið. Eignin seldist á minna en hálfvirði. „Ég tók á mig skellinn og þær krónur sem fengust fýrir húsið fóru í að reyna að kaupa húsnæði aftur í Reykjavík. Verðtryggingin át þær allar upp og við stóðum uppi slypp og snauð eftir ævintýrið.“ Nú býr fjölskyldan í leiguhúsnæði, en áður en þau hjón fluttu vestur áttu þau nýja fjögurra herbergja íbúð í Reykjavík, skuldlitla. Sögðu að ég gæti sjalfum mér um kennt Það reyndist Guðbrandi þrautin þyngri að leita réttar síns og nú hafa tíu ár farið í bréfaskriftir og málþóf. Hann sendi hreppsnefndinni bréf þess efnis að hann hygði á málaferli. Fékk hann það svar hjá einum hreppsnefndarmanna að hann yrði löngu kominn í gjaldþrot áður en hann ynni slíkt mál. „Annar hreppsnefndarmanna sagði að ég gæti sjálfúm mér um kennt hvernig komið væri, þar sem ég hefði sjálfur ákveðið að flytja suður og vandræði mín væru tilkomin af því,“ segir Guðbrandur. Árið 1985 leitaði Guðbrandur lögfræðiaðstoðar, en fjármagn var af skornum skammti og leyfði ekki mikla vinnu í málinu þá. Um ári síðar bráhann á það ráð að kæra sveitarstjóra Pat- rekshrepps, Úlfar B. Thor- oddsen, til Rannsóknarlög- reglu ríkisins. í ffamhaldi af því sendi hann kæru til ríkissak- sóknara, en Bragi Steinarsson vararíkissaksóknari vísaði henni á bug og vitnaði í bréf Úlfars þar sem segir að um gamlar framkvæmdir við garð- ana hafi verið að ræða og því ekkert tilefni til frekari athugun- ar. „Um hrein ósannindi var að ræða, því enga garða má sjá á gömlum loftmyndum. Ég benti einnig á að fundargerðir hreppsnefndar gætu leitt í ljós hvort ákveðið hefði verið að ráðast í framkvæmdir þessar, en saksóknari sá aldrei ástæðu til að rannsaka málið ffekar.“ Ástvinamissir erfið- ur einn og sér Guðbrandur hélt til umboðs- manns Alþingis, sem benti á hvernig sækja bæri um gjaf- sókn. Umsókn hans lá fyrir í dómsmálaráðuneytinu árið 1988. Honum var synjað í fyrstu, en fyrir tilviljun komst hann að því að synjunin var háð skilyrðum, þrátt fyrir að slíkt kæmi ekki fram í synjunarbréf- inu. Sótti hann unt á ný og fékk þá jáyrði. Hóf hann nú mála- rekstur og féll dómur honum í vil í undirrétti í maímánuði árið 1992. „Ég fer ekkert í grafgötur með að mál þetta hefúr farið illa með okkur. Við höfum hálf- partinn verið á vergangi, því segja má að það fé sem sett er í húseign sé eina spariféð sem hinn almenni borgari á. Ást- vinamissir einn og sér er alltaf erfiður fyrir fólk og það tekur á að standa að auki í stríði sem þessu. Við hjónin reynum að hjálpast að í gegnum þetta og erum síður en svo að leggja upp laupana.“ Kristján Pétursson er nú hús- næðislaus og gengur erfiðlega að fá félagslega kerfið í Grinda- vík til að liðsinna sér. Hann seg- ist standa í sömu sporum og fyrir tíu árum og viti ekki hvað framundan sé. Telma L. Tómasson og haldið því ffam að einungis hafi verið um lagfæringu á gömlum framkvæmdum að ræða. Hreppurinn hefúr aldrei viðurkennt bótaskyldu sfna. Jón Finnbjörnsson héraðsdóm- ari komst að gagnstæðri niður- stöðu og var sveitarsjóður Pat- rekshrepps dæmdur bótaskyld- ur í undirrétti í maí árið 1992. Meðal annars segir í dómi: „Verður því að teljast sannað í máli þessu að framkvæmdir í gilinu á vegum sveitarsjóðs hafi valdið því að krapaflóðið féll á hús stefnenda með því afli sem raun varð á... Hefúr garðurinn ráðið stefnu krapaflóðsins. Verður að telja að vanræksla sveitarstjórnar á að leita álits sérffæðinga áður en ráðist var í framkvæmdir leiði til þess að fella verði bótaskyldu á sveitar- sjóð vegna tjóns þess er hlaust afkrapaflóðmu." Ákveðið var að dæma ein- göngu um bótaskyldu stefnda en ekki um bótagreiðslur. 5veitarsjóður Patrekshrepps undi ekki dómi og var málinu áfrýjað til Hæstaréttar, þar sem það verður dómtekið í haust. Viðbúið er að við taki nýr mál- flutningur varðandi upphæð bótagreiðslna, dæmist málið þeim Guðbrandi og Vigdísi í vil. Aldrei hefur verið farið fram á bætur fyrir þá sem létu lífið. Krefjumst leiðrétt- ingar „Málið er afskaplega einfalt frá minni hálfu,“ segir Guð- brandur. „Við krefjumst þess einfaldlega að við fáum leiðrétt- ingu og biðjum ekki um neitt því til viðbótar. Hreppurinn hefur fram til þessa eldd viljað viðurkenna mistökin sem urðu þess valdandi að svona fór og mun að öllum líkindum þræta þar til yfir lýkur. Ég hef alla tíð notað sömu rök, en því miður hefur ráðamenn skort skyn- semi til að hlusta á okkur, sem veldur því að hreppsnefndar- menn hafa ffarn að þessu verið í sterkari stöðu en við.“ GIO MEÐ STRÆTITIL FINNLANDS... •Það er greinilegt að 1 sýning Þjóðleikhússins á leikritinu Stræti, í leikstjórn Guðjóns Pedersen, hefur fallið fleirum í geð en okkur Islendingum. Finninn Asko Sarkola, sá er leikstýrir gamanleiknum Kjaftagangi sem frumsýndur verður í Þjóðleik- húsinu annað kvöld, hreifst svo af leikstjórn Guðjóns að hann hefúr nú boðið honum að setja verkið upp í Finnlandi. Sarkola er einn af þekktustu leikhús- mönnum Norðurlanda; hefúr á annan áratug starfað sem leik- hússtjóri Lilla Teatern í Hels- inki og auk þess leikið umtals- vert á sviði, í sjónvarpi og í kvikmyndum. Stefnt er að því að Guðjón setji upp Stræti í Lilla Teatern næsta vetur, en meðal annarra verkefna sem bíða hans á komandi leikári er sýning á vegum leikhópsms Frú Émilíu. DÁLEIÐSLUVIÐTALIÐ TILSIÐANEFNDAR... Hjá siðanefnd Blaða- mannafélags íslands hefur verið tekin til umfjöllunar kæra Birgis Guð- jónssonar og systkina á hend- ur Mannlífi vegna viðtals sem tímaritið birti við Sigurð Þór Guðjónsson, bróður þeirra. I viðtalinu ásakar Sigurður Þór föður sinn um grófa kynferðis- lega misnotkun á sér. Einnig liggur fyrir nefndinni kæra bæj- arstjórans á Akranesi vegna fréttaflutnings Bylgjunnar af tveimur skipssköðum sem urðu fyrr í vetur. ARSASKRIFT SEM DUGARÍMÁNUÐ... Svo virðist sem Ólafur B. Ólafsson rafeinda- virki haldi uppteknum hætti í ólögmætum viðskiptum sínum, en PRESSAN greindi frá því á dögunum hvernig hann fyölfaldaði númerakort fyrir afruglara Stöðvar 2. Hann hefúr nú teygt anga sína út fyrir landsteinana og býður húsfé- lögum til kaups bæði áskriff og afruglara fyrir erlendar sjón- varpsstöðvar. Ólafur hefúr aug- lýst grimmt í smáauglýsingum DV, nú síðast um liðna helgi. Ganga viðskiptin þannig fyrir sig að húsfélagið kaupir áskrift- arkort fyrir eitt ár hjá Ólafi fyrir 40 þúsund krónur. Hann virðist hins vegar útvega ódýra mánað- aráskrift að sjónvarpsstöðvun- urn, sem þær auglýsa reglulega, og selja grandalaus- um við- skiptavin- um sínum hérlendis, sem í góðri trú halda að k o r t i ð I muni end- ast sér út I árið. Þegar á reynir duga þau hins vegar ekki nema í mánuð og er þá lokað á viðkomandi notanda. Þegar hafa mörg hús- félög látið glepjast og að vonum orðið fyrir vonbrigðum. Ekki er hægt að kæra viðskiptasvik Ól- afs þar sem um ólöglega aðgerð er að ræða og því hafa greiddar upphæðir ^eynsjg||ta$ fé. V- }

x

Pressan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Pressan
https://timarit.is/publication/298

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.