Vísir Sunnudagsblað - 11.05.1941, Qupperneq 4

4
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
HULDA: |
FREVDÍI
Þegar eg heyri talað um átt-
hagaást og lijartatryggð, kemur
mér stundum í liug lítil stúlka,
íslenzk, sem flæktist vestur um
haf með fjölskyldu sinni, barn
að aldri. Hún hét Freydís og
var dóttir hans Grims frá
Hrottastöðum, sem aldrei var
kallaður sínu rétta nafni, held-
ur hroki, af því að fólki fannst
það náfn eiga vel við manninn
— miklu betur en Grímur, sem
var að eins venjulegt nafn — en
Hroki veslingurinn var alls ekki
venjulegur maður. Tröll að
vexti, klunnalegur og ófríður úr
máta, skar hánn sig úr allri al-
þýðu manna, hvort sem var á
heimili eða mannamótum. Og
eins var lundin: æf og örðug úr
hófi fram. Það þótti því undar-
legt, þegar Grínfur hroki giftist
vel gefinni stúlku. En liún var
ófrið,eins og hann,þó að öll væri
hún smágerðari. Ef til vill hefir
liún hugsað, að þess yrði langt
að bíða að nokkur maður legði
ást á hana, sem var svo ólagleg
— að þau Grímur Hroki voru
bæði olbogabörn lífsins og rélt-
ast, að þau legðu saman harma
sína — nokkuð er það, að hún
hét honum eiginorði sumarið,
sem þau voru saman kaupahjú
á Stórugrund. Og um liaustið
giftust þau.
Sigvalda, bóndanum á Stóru-
grund fánnst fátt um. Þótti hon-
urn Hroki ekki líklegur til þess,
að geta bjargazt. Hann hafði
alltaf verið mesti eyðsluseggur
og ekki sézt fyrir — ekki gerl
betur en að vinna fyrir fæði,
klæðum og tóbaki, sem hann
notaði óspart og gaf öðrum i ó-
hófi þegar hann átti það, sem
var oftast, því að hann gat illa
án þess verið. Urðu menn þess
fljótlega varír, ef Hroki var orð-
inn tóbakslaus, þvi að þá fyrst
keyrði um þverbak með orð-
hragð hans. Þólti húsbændunum
tilvinnandi að lofa honum í
kaupstaðinn undir eins, að
sækja sér tóbak og lána honum
fyrír því, ef þurfti. Þannig voru
þá ástæður aumingja Gríins
Iiroka þegar liann gekk út í
hjónabandið.
Fyrst eftir giftinguna var
Hroki storum geðbelri en Iiann
hafði nokkuru siniii verið, svo
menn vissu til. En ])egar frá
leið, sótti i sama farið. Menn
vorkenndu konunni hnns, en
hún kvartaði aldrei, livað sem
á gekk; hún gat lieldur engum
nema sjálfri sér um kennt, —
að hún var orðin kona Gríms
Hroka og háð öllum lians ókosl-
um. Þau fengu að vera í hús-
mennsku á Stórugrund og Sig-
ríður, kona Sigvalda hónda var
þeim góð og hjálpsöm. Hún
vorkenndi liúskonunni Margréti
sáran og reyndi að milda kjör
hennar eftir mætti.
Grímur Hroki^ og’ Margrét
eignuðust fjölda barna og fá-
tæktin var sár. Sveitarstjórnin
vildi koma 'börnunum i fóstur,
nema einu eða tveimur þeim
yngstu. En það tók Grimur
Hroki ekki i mál. Kvaðst hann
heldur henda börnunum sínum í
óna en láta þau frá sér og valdi
sveitungum sínum hin verstu
orð og liótaði öllu illu. Gamli
lireppsnefndaroddvitinn strauk
skeggið og skallann og braut
heilann um hvað gera skyldi.
Heimili Hroka var lang þyngsta
byrði hreppsins, og þar mátti
engu hagga, engu af.létta, þó að
góðir menn vildu taka börnin
og ala þau upp, fyrir lítið, eða
ekkert.
Þetta voru erfið ár öllum
landsmönnum — ísaár og harð-
inda. Ýmsir flýðu til Ameríku frá
harðæri og siglingaleysi íslands.
En tók betra við þar vestra?
Enginn vissi það. Og ekki lang-
aði gamla oddvitann vestur um
haf. Ó-nei! En hann var nú líka
vel efnum búinn og fastur í
sessi á eignarjörð sinni. En allt
annað mál var með hann Grím
Hroka. Hann hafði frá engu að
hverfa — og það var belra fyrir
hreppinn, að leggja frarn mikið
fé í eitt skipti fyrir öll, kosta
Hroka vestur og vera svo laus
allra mála — heldur en leggja
honum stóra fúlgu árlega. Hann
ætlaði að leggja það til, að Hroki
yi-ði sendur sem fvrst til Amer-
'iku, nieð öllu sínu skylduliði.
Ismeygilegasti hreppsnefnd-
armaðurinn var fenginn til þess,
að túlka málið fyrir Grími
Hroka: I Ameríku kæmtist allir
dugandi menn áfram — þar
gæti hann hafl öll börnin hjá
sér og menntað þau, en hér
heima lægi ekki annað fyrir
þeim en hrakningur og lítils-
virðing. í Ameriku værn allir
jafnir. Þar gat fátækasti dreng-
ur orðið forseti þjóðarinnar og
búið i hvítri marmarahöll. Þar
í landi óx kaffi, tóbak og vín-
viður, en öll vötn voru fuil af
laxi og skógarnir og slétturngr
af villinautum, gaupum og
mörðum og ótal öðrum dýra-
tegundum. Þar var vetrarkuld-
inn ekki tilfinnanlegur, því að
menn klæddust i loðfeldi og
óku í hundasleðum uni allt. —
Hroki lilustaði á lireppsnefndar-
manninn og glotti meinfýsilega.
„Hversvegna fer þú ekki sjálf-
ur vestur í þessa alsælu?“ spurði
liann, þegar hinn hafði lokið
máli sínu. „Eg —- það er nú allt
annað, Grímúr minn. Eg er orð-
inn gamall máður og liefi enga
löngun lil þess að breyta til. Nú
-—- svo bý eg nú á minni eigin
jörð og þarf ekki aðra brauðs
að biðja.“ „Já — eg skil ykkur,
þið viljið losna við mig — livað
sem það kostar“ æpti Hroki,
stcikk upp úr sæti sínu og rauk
á dyr. í gættinni sneri liann sér
við og hvessti augun á hrepps-
nefndafmanninn: „Þó að allt
væri svártasta lýgi, sem þú segir
af kostum Ameríku, þá er betra
að fara þangað, heldur en eta
náðarhrauð ykkar Framsveitar-
manna. Þið skuluð Josna við
mig og mína. Eg fer!“ Svo
skellti Ilroki hurðinni á eftir
sér, þaut út i liagann og skaut
reiðhestinn sinn. Enginn skjddi
njóta hans þegar hann væri far-
inn til Ameriku. En Margrét
kona hans tárfelldi i kyrþey —
og bað guð að hjálpa þeiin öll-
um.
Elzla harn Gríms hroka og
Margrétar var stúlka og hét
Freydís. Hún var tíu ára, þegar
Amerikuferð foreldra hennar
vai’ ákveðin. Freydís var full-
orðinsleg eftir aldri, bæði i út-
liti og hugsun. Frá ])ví að hún
fyrst mundi til, háfði hún átt
sér yngri systkini, sem hún
þurfti að gæta og þeim fjölgaði
með hverju ári. Aldrei mátti hún
vera að því að leika sér, heldur
þurfti hún að leika við litlu
syslkinin sin og sinna þeim,
seint og snemma. Hún var frem-
ur smá vexti og veilduleg í út-
liti, vegna ofmikillar vinnu.
Ekki er að vila, hvernig heilsa
hennar hefði verið ef Sigríður,
húsmóðirin á Stórugrund hefði
ekki tekið hana að sér og hhið
að henni í mat og dryklc, frá því
fyrsta. Aldrei kom það kvöld
fyrir, að Sigriður kallaði ekki á
Freydisi litlu og gæfi henni fulla
nýmjólkurskál að drekka, og
])egar hún hafði lokið úr henni,
var lnin fvllt á ný, svo að Frev-
dís gæti fært systkinunum eitt-
hvað. Hin góða kona skildi, að
litla slúlkan myndi ekki liafa
lyst á mjólkinni, nema að hin
börnin fengju eitthvað líka, svo
ástúðlegt og alvörugefið harn
sem hún var og vön þvi, að
hyggja æfinlega fyrst að annara
þörf á undan sinni. Ekki þurftu
lieldur aðrir að hugsa Freydísi
fyrir klæðum. Það gerði Sigríð-
ur húsfreyja ein og tók ekki af
lakari endanum, þegar liún var
að velja handa húsmannsdóttur-
inni. Enda unni Freydís litla
Stórugrundarhúsfreyjunnni af
allri sinni tryggu og heilu sál og
dreymdi um að verða stór og
göfug stúlka og launa henni allt.
Kvoldið — eftir að Grímur
Hi’oki ákvað Ameríkuferð sína
og sinna, kallaði húsfrú Sigrið-
ur þau Grím og konu hans fyrir
sig og bað þau, að eftirláta sér
Freydísi. „Þið liafið nóg um að
aiinast, þó að hún verði eftir og
henni er meinlítið við mig,
rýjunni,“ mælti liún og reyndi
að dylja geðshræringu sína, því
að liún kveið því mjög, að faðir
litlu stúlkunnar mundi ekki
vilja sleppa lienni úr barna-
liópnum. Enda reyndist grunur
hennar réttur. „Þó að mig langi
nú ekkert til að styggja þig, Sig-
ríður, ])á verð eg að svara þessu
neitandi,“ mælti Grímur Hroki
— „þú sérð það sjálf, að við
megum alls eklci missa Frey-
dísi. Hver ætlí svo sem að liugsa
um yngrí börnín, ef liún yrði
eftir? Nei, það er ómögulegt og
þarf ekki meira um það að
i’æða. Nógu erfið verður ferðín,
þó að ekki sé tekið af okkur eina
barnið, sem hjálp er að. Þú verð-
ur að hyggja að þessú, Sigríður,
og eg hanna að þetla sé nefnt á
nafn við stelpuna sjálfa.“ —.
Margrét þorði ekkert að segja
og húsfrú Sígríður hugsaði mál-
ið.En hún fékk ekki langan fresí
til umhugsunar, því að Grímur
Hroki rauk upp úr sætinu og
slefndi lil dyra. „Komdu,
Manga!“ kallaði liann, „eg held
að maður hafi annað að gera
en að hanga yfir þessu — það
skal aldrei verða, að nokkurt
minna barna verði eftir á þessu
bölvaða landi, þar sem þeim er
allt of gott.“ — Og Margrét
þorði ekki annað en hlýða.
Á meðan húsfrú Sigríður
mældi og setti mjólkina sina það
kvöld hrundu tárin ofan kinnar
hénnar. Hún kenndi til fyrir
hjarlanu þegar harnið var við
húrhurðina og hún heyrði hið
létía fótatak Freydísar litlu, þar
sem hún kom með skálina sína,
að vanda. Húsfreyjan þerrði tár
sín i skyndi og tók brosandi vjð
skálinni, sem harnið rétt henni.
Á meðan hún drakk mjólkina
sina, veitli hún henni athygli i