Vísir Sunnudagsblað - 27.09.1942, Qupperneq 8

VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
8ÍÐAIV
Nýlega var lögreglan í borg-
inni Wilminglon í Delaware-
fylki (U.S.A.) beðin að bjálpa
manni, sem annar fóturinn hefði
verið skotinn af. Lögreglubíln-
um var þegar skipað að fara á
vettvang og eftir langa leit
fannst maðurinn, Iri að nafni
Patrick 0’Shaugnessjr. Hann
sat á tunnu niðri við höfnina
og hafði misst annan fótinn
fyrir neðan liné — í heimsstyrj-
öldinni fyrri.
•
Fyrir rúmu fimmtíu og einu
ári, eða 18. september 1891,
framdi Jose Manuel Balmaceda
sjálfsmorð i húsi argentínsku
sendisveitarinnar í Santiago í
Chile. Síðan hefir hann vex-ið
nokkurskonar dýrlingur i aug-
um þjóðar sinnar, Chilebúa.
Balmaceda var forseti í
Chile og hann framdi sjálfs-
morð, er hersveitir hans liöfðu
beðið ósigur fyrir her þingsins,
er vildi gera forsetann að rnestu
valdalausan. Balmaceda bai-ðist
gegn þvi að þingið gæti raun-
verulega tekið sér einræðisvald
í málefnum þjóðarinnar, en
þegar hann sá, að hann hafði
beðið ósigur, ákvað liann að
stytta sér aldur, þvi að hann
vildi ekki lifa eftir að málefni
það, sem hann hafði barizt mest
fyrir, Var að engu gert.
Þrjátiu og fjórum árum eftir
að Balmaceda féll fyrir eigin
hendi var samin og samþykkt
ný stjórnarskrá fyi-ir Cliile, þar
sem það var tryggt, að þingið
gæti ekki borið forsetann ofur-
liði. Þá var Balmacade búinn
að vera pislarvottur i augum
þjóðar sinnar um langt skeið.
Gröf hans er alltaf þakin nýj-
um blómum, sem aðdáendur
iians leggja á hana dag hvern
allan ársins hring, og þúsundir
manna hafa farið í pílagrims-
ferðir til grafar hins mikla
mannvinar og forseta, til þess
að Jeita blessunar við legstað
hans og reyna að fá þar lausn
vandamála sinna á einhvern
yfirnáttúrlegan hátt.
Graflivelfing hans er að inn-
' an alþakin óletrunum, sem
sýna og sanna, að í augum þjóð-
arinnar er Balmaceda oi-ðinn
dýrlingur, sem er talinn geta
leyst livers manns vandræði,
þótt hann hafi legið í gröf sinni
í meii-a en hálfa öld. Sumir
lxiðja, hann um að lækna lívilla,
sem þjá þá, aðrir biðja hann að
gera ]>á liamingjusama í hjóna-
bandinu og enn aðrir biðja
liaixn um að lælvna þau mein,
sem þjá þjóðina sjálfa eða
stjórnendur liennar, „Balma-
ceda, lxengdu Alessandri“
(fyrrum forseta á Cliile) stend-
ur á einum stað og rétt lijá
stendur „Hjálpaðu Don Pedro
Aguirre“ (núverandi fox-seta
landsins).
®
Fyrir skemmstu er látinn í
Englandi Hax-ry Weston (fædd-
ur Hilda Margarel Weston),
26 ára að aldri, er var Jxióðir
Marlc Weston, en hann var
fæddur Mary Weston, og var
frægur iþróttamaður, meðan
hann var ennþá kona. (Þér slcilj-
ið vonandi þenna rugling,
lesari góður!) Harrv fædd-
ist stú'lka eins óg ofar get-
ur, en fyrir nokkurum mánuð-
um voi-u gerðir á honum nokk-
urir liolskurðir, vegna ]>ess að
lcynferði hans tók að breytast.
Er það elvki óalgengt fyrirbrigði
bæði að því er snertir menn og
dýr. Átti að fara að kalla Hilda
Mai-gai-et í kvennaherinn
brezka, þegar breytingin fór að
koma í ljós og þá var hún setl
á skurðarborðið nokkurum
sinnum og útslcrifaðist sem
karlmaður. — Systir hennar,
Mai-y, varð Marlc bróðir lxenn-
ar fyrir sex órum, þegar þessi
sömu kynferðiseinkenni fóru að
koma í Ijós, en Mary var þá bú-
in að vera heimsmethafi í kúlu-
varpi kvenna frá 1924 lil 1930.
Skömmu eftir að búið var að
gera liana að karlmanni lcvænt-
ist liún æskuvinkonu sinni og
Jiafa þau lifað hanxingjusömu
lífi siðan.
Harry dó fyrir eigin hendi —
hengdi sig, þar eð hann gat elvld
sætt sig við hið nýja karlmanns-
lif.
•
Það mun ekki vera algengt,
en liefir þó lvomið fyrir, að um-
mæli, sem liafa verið höfð eftir
látnu fólki, lxafa verið tekin
gild fyrir rétti. Eitt slíkt mál
kom fyKÍr í Jiæstarétti i Slcot-
landi þ. 10. júní 1754. Maður
' einn hafði verið myrtur og það
liafði ekki tekizt að hafa upp á
morðingjanunx. Eitt af vitnun-
um í réttinunx var vinur lxins
myrta og liann sór, að hann
Jiefði talað við anda hins fram-
, liðna og hann hefði sagt honum
liver morðinginn væri. Fram-
Jxurður mannsins var færður í
bækur réttarins, en sá er sagður
var morðinginn var aldrei Jög-
sóttur.
Rnsl
í Reykjavik er
sern betur fer
fjöldi skraut-
garSa. Surnir
þeirra eru fall-
egirog velhirt-.
ir, en aörir ekki. Þeir garðar, senx illa eru liirtir, er í rauninni ekki hægt
aö telja til skrautgaröa, því þeir nxinna okkur um of á forsnxáöa feg-
urö. Þeir sýna okkur fram á hvaö náttúran sjálf megnar aö skapa, og
hvaö mennirnir eru hinsvegar skeytingarlausir um þessa yndislegu feg-
urð náttúrunnar. Hér sést garður í Reykjavikurbæ, þar eru beinvaxin
og falleg tré, en á milli stofnanna sér livorki í gras né skrautjurtir,
heldur allskonar affóll, rusl og grjót. — Og þannig eiga garöar ein-
mitt ekki aö vera.
Skotar tveir hittust á förnum
vegi og annar var svo reiðilegur
á svip, að liinn gat ekki á sér
setið og spurði hverju þetta
sætti.
„Helvitis dóninn lxann
McTavish kallaði mig lygara
upp i opið geðið á mér.“
Vinur hans reyndi að hugga
liann, sagði að margur maður-
inn hefði verið kallaður lygari
og hefði enginn tekið það nærri
sér. En hinn lét ekki segjast og
svaraði með ofsa:
„Já, en hann sannaði það,
bölvaður.“
•
Þvi nær senx þér lifið mið-
depli stórborgar, því hættara er
yður við að verða geðveikur.
Enn meiri liætla er því samfara
að búa í stórborg, senx byggð er
á árbökkum.
Læknir einn i Bandaríkjun-
unx, Clarence W. Schroeder,
liefir kómizt að þessari niður-
stöðu eftir víðtækar rannsókn-
ir á „landfræði-geðveiki“ í stór-
borgunum St. Louis, Mihvau-
kee, Omaha, Kansas City og
Peoria. Hefir hann ritað uní
þetta í læknablaðið ameríska
og niðurstaða rannsókna lians
lxefir vakið mikla athygli með-
al lækna.
Læknar og sálfræðingar hafa
lengi vilað það, að fólki, sem er
búsett i bæjum er hættara við
geðveiki en þvi, er í sveitunx
býr, en engir liöfðu látið sér
til liugar koma, að liægt væri
að finna greinileg „geðveiki-
hverfi“ í borgunum. í stuttu
máli má segja, að Schroeder
hafi komizt að þeirri niður-
stöðu, að geðveiki fari minnk-
andi eftir því, sem fjær dregur
hjarta hverrar borgar.
í Mihvaukee var greinilegt
„geðveikrahverfi“ í miðri borg-
inni, þar sem mest er um
leiguhjalla og svertingjar eru
fjölmennastir. í borginni Peo-
ria (i Illinois-fylld, hefir
104.000 ibúa) er geðveiki níu
sinnum algengari i þeim hluta
borgarinnar, sem er á bökkunx
Illinois-fljóts, en hinum á hæð-
um all-langt frá fljótinu. I Chi-
cago, þar sem tvær ár nxjuxda
Y i miðri borginni, er langmest
um geðveiki þar sem árnar
koma samna.
Svo er líka að sjá af rannsókn-
unx Schroeders, að tegund geð-
veikinnar fari eftir því, hvernig
umhverfið er, sem hún verður
til í. Þeim, senx búa i leigulijalla-
hverfum, hættir lielzt til að fá
þá tegund geðveiki, sem lýsir
sér í ofsóknarótla, ofsjónum
eða mikilmennskubrjálæði.
í þeim hverfum þar sem þeir
eru helzt búsettir, sem eru
fæddir í öðrum löndum, gætir
einna mest eins konar tvískipt-
ingu í framkomu manna, þeir
eru ýmist í afskaplegum spenn-
ingi eða daufir fram úr hófi.
Svo mætti lengi telja, en aðál-
atriðið i niðurstöðunx Scliroe-
ders er það, að það er umhverf-
ið eða þeir, senx fólk umgengst,
er liafa mest áhrif í geðveikis-
áttina.