Tíminn Sunnudagsblað - 01.04.1962, Page 3

svamptegund, sem heldur til í fos-
fatupplausn og hefur furðulegt mót-
stöðuafl gegn þurrki. Það er hægt að
vekja slíkan svamp til lífsins, þótt
hann hafi legið þurr og skrælnaður
í þrjú ár, — og hví skyldu ekki svip-
aðar lífverur, sem geta lifað á þess-
um hnöttum? Og svo að haldið sé ó-
fram að nefna lífverur, sem lifa við
fram að mef na lífverur sem lifa við hi.n
ólífvænlegustu skilyrði, má nefna bakt
eríur, sem lifa í hálfsöltu vatni og
breyta brennisteinsvetni í kolsýru.
Purpurabakteríurnar sækja lífskraft
sinn í sýringu úr brennisteini, og
sumar mosategundir nota brenni-
steininn í koparsamböndum jarð-
vegsins við vi.nnslu næringarefnanna;
— þær kjósa sem sagt að vera í
námunda við það eírni, sem annars er
flestum lífverum banvænt (þ. e. blá-
steinninn, sem mikig hefur verið not
aður til þess að útrýma illgresi). All-
ar þesisar lífverur gæt.u sem sagt
dregið fram lífið á þeim hnöttum,
sem ekkert súrefni hafa, en aftur á
móti hið andstyggilega brennisteins-
vetni.
En látum oklcur nú hverfa aftur
að upphafi þessarar greinar, — og
þá vaknar spurningin um það, hvaða
lífverur gætu, ef sto bæri undir, far-
ið frá jörðinni (eða öðrum hnöttum)
og ferðazt um rúmið til annarra
stjarna. Ag öllum líkindum væru það
helzt veirur, bakteríur, gró og aðrar
slíkar smásjárverur. Mótstöðuafl
þeirra gegn kulda er nefnilega furðu-
lega mikið: það hefur komið í ljós
við rannsóknir, ag kólíbakteríur og
keðjusýklar þola 17 gráðu frystingu
í sjö ár án þess að bíða tjón af, og
þær geta lifað í allt að því 195 gráða
kulda. Það er ekki vitað, hvort
vinnsla næringarefnanna stöðvast við
þessi skilyrði með öllu, en af þessu
má þó sjá, ag hið lága bitastig
geimsins ætti ekki að verða þessum
lífverum til trafala á ferðum þeirra
um rúmið. — Svo enn eitt dæmi um
þolgæði þessara örsmáu lífvera sé
tekið, skal þess getið, ag í nátturu-
fræðisafninu í París var gerð tilraun,
sem miðaði að því að kanna mót-
s'töðuafl þeirra, blómdufts og ýmiss
konar fræja. Fyrst var vatni og öll-
um raka náð úr þe'im, og síðan var
þeim komið fyrir í lofttómu rúmi,
þar sem hitastigið var 0.01 gráða
yfir frostmarki. Samt sem áður lifn-
uðu flestar þessar lífvérur við aftur.
í sex kílómetra fjarlægð frá jörðu
hafa fundizt lífskím svampa, skófna
og burkna, svo að það má segja, að
efni leiti stöðugt frá jörðinni út í
rúmið. Mikill hlpti þessara efnis-
agna vinnur sennilega bug á aðdrátt-
araflinu og hverfur út í geiminn. Og
í staðinn tökum við á móti ókjöruan
af geimryki. Ameriskur jarðeðlis-
fræðingur reiknaði nýlega út. að and
rúmsloftið upp T 100 kílómetra iiæð
innihéldi um 28,6 milljón tonu al
rykögnum frá loftsteinum, og homi.m
taldist svo til, ag á hverjnm sólar-
hring féllu um 40.000 tonn ai' því til
jarðar. Það virðist sem sagi ekki
vera neinn skortur á ferðamögii/leik-
um! — En hvað er þá að seg.ia um
geimgeislana?' Er hugsanlegi. að
lífskímin geti einnig staðfet þá? Á
meðan okkur hefur ekki trkiv.i að
heilsa upp á karlinn í tunglinu eða
heimsækja aðra hnetti, verðum við
að láta okkur nægja þær uppi.ysing-
ar, sem stjörnufræðingar geia láiiö
okku.r í té og svo „boðbera’- geim.-
ins“, loftsteinarnir.
Vísindamenn hafa rannsakað loft-
steina mjög nákvæmlega, til þess aö
komast að raun um, hvort þeir bæru
líf með sér. Jarðfræðinguriim dr.
Charles Lipman taldi sig þegar arið
1932 geta sannað, að þeir flyrtu með
sér lí'f. Hann dauðhreinsaði fvrst
yfirborð loftstei.ns eftir öl-ium kún.-m
arinnar reglum með sterkustu baki
eriudrepandi éfnum, sem til vom, o?
lét eld leika um hann í heiián sólar-
hring. Þessu næst muldi hann tals-
vert af kjarna steinsins og bar að
honum næringarefni og léi brotin
síðan í glerkúlu. Qll tæki og íilraiina-
,tofan voru að sjálfsögðu dauðhreina
uð mjög vandlega. Þegar hann nokkr-
um dögum seinna setti loftsieins-
brotin undir smásjána, kom haon
•juga á nokkrar bakteríu.r og fullyrtt
íðan, að þær hefðu borizt til jarð-
irinnar innan í Ioftsteininum eiin-
livers staðar utan úr geimnum. Starfs
bræður hans voru ekki eins bjart-
sýnir og héldu því fram. að honum
hefði þrátt fyrir allar varúðarráðstaf-
anir sézt yfir „mistilteininn“, þv{ að
lífverurnar, sem hann fann, voru
nefnilega ótrúlega líkar þeim, sem
bekktar voru á jörðinni. Þær hlutu,,
að þeirra áliti, að hafa komizt inn í
steininn með vatni, áður en hann
íannst. Dr. Lipman lýsti því hins veg-
ar yfir, að þessi skyldieiki væri fu'il-
lcomlega eðlilegur, þar sem bakteríur
þær, sem fyndust á jörðinni, hefðu
komið þangað meg ,,geimpósti“.
Tæplega þrjátíu árum síðár, eða
'959. rannsakaði bandarískur etna-
fræðingur, Meivin Calvin að nafni,
loftstein í Kentucky, strax eftir ag
liann hafði fallið, og fann í honu.m
kolefna- og köfnunarefnismóiekúl,,
;em finnast elcki á jörðinni nema f
lifandi veruin. En hin merkilegasta
og langathyglisverðasta uppgötvun I
Framhald á 141. sí3w..
Oifj,
Eítt sýni-shorn
af hinum kerfis-
bundnu ögnum, sam
próf. Na.jy og dr. Claus fundu i luftstaiiruim, sera innihalda :<>1. !_egjisf 270 slfk
hli3 við hli3 verSa þau samials cm,
T í M 1 N N
SUNNUDAGSBLAÐ
. 123