Tíminn Sunnudagsblað - 01.04.1962, Qupperneq 12

I
Við brosum J hugmyndum og hátt
um fólks á löngu liðnum öldum. Við-
horf okkar sjálfra ræðum við með
miklum spekingssvip. Á komandi
tímum verður þó brosað að því, hve
hjákátleg við vorum og blind í sjálfs-
blekkingu okkar. Hugmyndir manna
á sextándu öld um orsakir sjúkdóma
og lseknisráð þykja nú bera vitni um
mikinn þekkingarskort og undra-
verða auðtryggni. Þeir tímar munu
koma, að margt í okkar fari hlýtur
svipaðan dóm
Það er jafnvel ek<a órvænt um það,
að einhver, sem ltr. það, er hér fer
á eftir, geti eygt vfliur til samjafn-
aðar hjá okkur, þótt ef til vill þær
birtist í öðrum myndum. Sé svo, þá
ber það okkur gott vitni. Hitt kann
þó líka að vera, að til hafi þeir verið
nokkrir á sextándu öld, er skynjuðu
jafnglöggt villu sinnar samtíðar í
leitinni að lífsins vatni.
2
Pétur Palladíus Sjálandsbiskup, sá
hinn sami og Gissur Einarsson í Skál-
holti gaf „tannstaup silfurbúið, þó
það væri lítið“, frægur kirkjuhöfðingi
á sinni tíð, gekk þess ekki duiinn, að
guð var strangur og refsisamur herra
sinna barna. Sérstaklega var honum
það vel kunnugt, að himnajöfurinn
hafði mikla andúð á allri prakt í
klæðaburði, og fyrir hverja nýjung
af því tagi, sem Danir höfðu upp tek-
ið í tíð biskupsins, hafði guð refsað
þeim nýjum sjúkdómi Vallenzkri
tízku fylgdi vallenzkur sjúkdómur, í
kjölfar spænskra siða kom spænskur
kláði, á eftir frönskum hólkum kom
frönsk bólusótt og með skozkum
klæðaburði fylgdi svitasóttin skozka.
Og þegar svonefndar pilsbrækur eða
pilshosur héldu innreið sína, fáum
árum eftir að Kristján skrifari og ís-
lenzkir liðsmenn hjuggu Jón Arason,
grunaði Sjálandsbiskup, að ekki
myndi gott á eftir fylgja:
„Mér er með sannindum sagt, þó
að ég hafi ekki sjálfur séð það, að
á þessu ári hafi sonur voldugs manns,
sem ég þori ekki að nefna vegna
tignar hans og upphefðar, látið gera
þrjá geira á slíkar pilsbrækur handa
sér. Mig undrar, að jörðin skuli ekki
hafa gleypt þennan léttúðuga og guð-
lausa mann Ég óttast, að tíman-
leg hegning þyki allt of létt, Qg guð
muni sækja hann heim með eilífu
straffi a degi dómsins".
Sumurn geðríkum mönnum gekk
illa að sætta sig við þessar refsingar,
þegar þeim þótti nærri sér höggvið
að ósekju. Smiður einn á Sjálandi
missti konu sina í einni af landfar-
sóttum þeim, er sendar voru Dönum
til ögunar á sextándu öld. Honum
þótti refsingin kopia ómaklega niður
á sér. þreif öxi, hjó henni hvað eftir
annað af alefli í bekki og bríkur og
hrópaði: „Nú nýturðu þess, guð, að
ég næ ekki til þín, því að annars
skyldi ég hefna þess, að þú tókst
hana frá mér“.
En bljúgara geð var affarasælla.
Sjálandsbiskup vissi, að mönnum
bar að lúta höfði í auðmýkt, þegar
guð sendi hinar voðalegustu sóttir
syndugum mönnum til refsingar.
Hann vissi líka, án alls efa, að þeim
varð aðeins afstýrt með yfirbót. Nú
hefði mátt ætla, að svo skorinorðar
prédikanir annars eins manns hefðu
áorkað því, þegar svo mikið lá við,
að nýjungarnar færu ekki sigurför
um biskupsdæmi hans og drægju sí-
felldlega með sér nýjar og nýjar far-
sóttir. En það er röng ályktun. Hér
kom það til greina, sem okkur er
ekki jafnríkt í hug <eg mönnum á
sextándu öld: Sjálf erfðasyndin. Og
það var ekki allra meðfæri að hljást
við hana. Það getum við jafnvel látið
okkur skiljast, þegar þess er gætt,
að sjálfur Pétur Palladíus fordæmdi
hina syndsamlegu tízku af prédikun-
arstólnum með pípukraga um háls-
inn og fellingalín um úlnliðina. Tízk-
an hafði líka náð taki á hans stétt,
og Sjálandsbiskup klæddist að tízku
kirkjuhöfðingjanna. Prestarnir
kepptu nefnilega við veraldarhöfð-
ingjana á sviði tízkunnar. Þar kom
það fram, er forðum var sagt: „Hið
góða, sem ég vil, það geri ég ekki“.
"“‘ur Palladius Sjálandsblskup, búlnn að tízku kirkjuhöfðingja
132
T í M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ