Tíminn Sunnudagsblað - 24.02.1963, Blaðsíða 4

Beinamálið húnvetnska
- sjöundi frásöguþáttur
XXXVII.
Jón Espólín hóíst handa um rann-
sókn beinamálsins upp úr miðjum
ágústmánuði 1819. Reið hann fyrst
vestur að Þingeyrum, og var þar á-
kveðið ag þinga á Torfalæk, frekar
en leita athvarfs í skemmunni á Tind-
um. Hinn fyrsti þingdagur var til-
nefndur 23. dagur ágústmánaðar og
undinn bráður bugur að því að stefna
vitnum. Var Jón þessa daga ýmist á
Þingeyrum eða í Víðidalstungu, og
fundu menn þag á, ag mikill hugur
var í honum ag þrýsta sakborningun-
um ttt játningar.
Sennilega hefur mörgum blætt í
augum, hvílíkar frátafir þeim voru
búnar um sláttinn. Eigi að síður
flykktist fólk að Torfalæk að morgni
þingdagsins. Þorleifur í Stóra-Dal
kom þangað með Þorvald og Eggert
í Kirkjuhvammi með nafna sinn á
Ásbjarnarstöðum. Voru þeir báðir
ófjötraðir. En Jón Espólín vildi, að
þeir kæmust að raun um það þegar
í upphafi, að ekki myndi dælt við
sig að kljást. Skipaði hann svo fyrir,
ag fangarnir skyldu settir í járn, og
nefndi hann síðan til menn, er skyldu
standa yfir þeim og máttu ekki frá
þeim víkja. Féll það í hlut Hannesar
Þorvaldssonar í Sauðanesi að gæta
Þorvalds, en Eggert í Kirkjuhvam-mi
átti að ábyrgjast nafna sinn. En Hún-
vetningar voru tregir ttt þeirrar var-
ygðar og hörku, sem Jón Espólín
vildi viðhafa, og þótti atferli hans
stinga mjög í stúf við venjur sýslu-
manns þeirra, Jóns gamla á Reykjum.
Gættu varðmennirnir lítt embættis
síns, þegar setudómarinn var bund-
inn við yfirheyrslur og gat ekki haft
auga með þeim. Komst hann þó á
snoð'ir um þetta, þegar á daginn leið,
og lét þess getið í dómabókinni, að
Hannes hefði ekki sinnt fangavörzl-
pnni „svo alvarlega sem skyldi“ og
leysti hann frá því trúnaðarstarfi meg
litlu lofi. Varð sýslumaður að láta
sér lynda, aff Þorleifur í Stóra-Dal
gætti Þorvalds, þótt hann hefði hlot-
ið ámæli fyrir slaklega gæzlu fang-
ans heima hjá sér.
Þingstörfin hófust með því, ag Jón
Espólín lét lesa dóm landsyfirréttar
í heynanda hljóði að kröfu Bjöms á
Þingeyrum, ásamt öllum þeim snupr-
um, sem Jóni á Reykjum höfðu ver-
ið voittar fyrir laklega frammistöðu.
Þótti vinum hans freklega að honum
sneitt með þessu, en hinum, sem
ósárt var um það, þótt valdsmaður
héraðsins fengi ofanígjöf, var dillað
við lesturinn. En allir máttu af þessu
ráða, að Jón Espólín myndi ekki láta
henda sig ámælisverða linkind.
Nú kom í ljós, að sum vitnanna
komu ekki á þingstað og færðu til
forföil. En dómarinn gerði sér hægt
um hönd og kvaddi til hreppstjóra
og fyrirmenn ttt þess að gera þessu
fólki heimsókn, jafnvel þótt um lang-
an veg væri að fara, og áttu þeir að
yfirheyra það heima. Nú skyldi eng-
an undan bera, er til varð náð. Samt
buðust Jóni Espólín vitni, sem hann
sinnti ekki. Honum var tjáð, að mað-
ur einn, sem talinn var eiga heimtti
í Hnappadalssýslu, þættist geta lagt
nokkuð til þessara mála. Sá var
nefndur Guðmundur goddi. En Jón
lét færa það til bókar, að Guðmund-
ur væri óráðvandur flækingur og
þáði ekki gott boð.
Þegar allmörg vitni höfðu verið
spurð í þaula, var Þorvaldur leiddur
fyrir réttinn. Var honum gert að
svara fjörutíu spurningum. En ekki
varð uppskeran að sama skapi.
Hvamm í Laxárdal lézt hann nú hafa
falag fyrir venzlamann sinn, Illuga
Árnason í Fjósum, og varð þar eng-
um sönnunum við komið, því að 111-
ugi var fyrir löngu fallinn frá. Þá
gerði hann og nýja og nákvæma grein
fyrir því, hvernig hann hafði greitt
andvirð'i Gauksmýrar. Hélt hann enn
fast við það, að Guðmundur á Stóru-
Borg hefði lánað sér fimmtíu dali í
seðlum til kaupanna. En þegar hann
var kvaddur til, neitaði hann alger-
lega að hafa iánað honum meira en
tuttugu og tvo eða þrjá dali gegn
veði í sextán spesíum, þremur silfur-
hnöppum og einni spöng af silfur-
belti. Þessu þverneitaði Þorvaldur, og
varð hvorugum haggað.
XXXVIII.
Þegar farið var að yfirheyra vitni
tugum saman, kom í ljós, að á kreiki
voru magnaðar sögur, sem legið
höfðu í láginni, þegar Jón sýslumað-
ur á Reykjum hafði rannsókn máls-
ins á hendi. Um sumar þeirra er þó
nokkurn veginn áreiðanlegt, að þær
hafa ekki verið orðnar hljóðbærar
þá.
Sæmundur í Bjarghúsum minntist
þess nú, að eitt sinn hafði mönnum
orðið tilrætt um hestakaup og heppni
í viðurvist Þorvalds. Gall hann þá
við:
„Meiri heppni kalla ég það, hver
sem fengið hefði níu hundruð spesí-
ur á einni nótt og marga þokkabót
þar að auki“.
En svo var eins og honum þætti
slá undarlegri þögn á menn við þessi
orð, og þá bætti hann við:
„Ekki, að ég segi ég hafi fengið
það“.
Bergur Einarsson á Tittlingastöð-
um hafði eitt sinn heyrt á, er hann
talaði við sjálfan sig í myrkri á bú-
skaparárunum á Sigríðarstöðum.
Tuldraði hann í skegg sér, líkt og
hann hugsaði upphátt:
„Það vissi enginn neitt, eftir það
ég kom að Siggustöðum“.
í næstu andrá svaraði hann sjálf-
um sér:
„Það var helzt ekkert að vita“.
Hnappur einn, sem Þorvaldur hafði
haft til sýnis, kom einnig mikið við
sögu. Maður frá Þverá í Mið'firði,
Gunnlaugur Gunnlaugsson að nafni,
kom að Gauksmýri, og var Þorvaldur
þá eigi kominn á fætur. Sýndi hann
þá Gunnlaugi hnapp á brókarhaldi
sínu og spurði:
„Þykir þér þetta ekki fallegur
hnappur?"
Gunnlaugur jánkaði því. Þorvaldur
Nú tygjast yfivald Skagfirðinga herklæðum réttljætisins,
172
T 1 M I N N - SUNNUDAGSBLAÐ