Tíminn Sunnudagsblað - 02.05.1965, Page 19

Vinstra megin er kjarr á gömlum rústum í Góövonarflrði, hægra megin er Björgmose við rúst þá, sem stæöilegust er,
þar sem hann ætlar verið hafa þingstað Vestri-byggðar.
DÚMKIRKJA OG ÞINGSTADUR I VESTRIBYGGÐ?
I.
llasmus Björgmose heitir maður,
danskur skólastjóri í Vestribyggð á
Grænlandi. Hann hefur mikinn hug
á sögu Vestribyggðar og fornminj-
um þeim, sem þar eru. Það hefur
knúð hann til sjálfstæðra athugana,
og hefur hann farið langar ferðir
á eyðislóðir á sinn kostnað til þess
að reyna að leysa ýmsar gátur. Þetta
hefur borið þann árangur, að hann
telur sig hafa fundið bæjarústir, sem
ekki voru áður þekktar, og það sem
meira er: þingstað Vestribyggðar og
rúst múraðrar kirkju, sem hann ætl-
ar verið hafa næststærsta allra
kirkna á Grænlandi og enda dóm
kirkja landsins um eitt skeið.
Vorið 1963 skrifaði Björgmose
grein um firði Vestribyggðár og
sendi til Kaupmannahafnar til birt-
ingar.
Björgmose lýsir þar þeirri skoð-
un sinni, að við þær rannsóknir, sem
gerðar hafa verið í Vestribyggð, hafi
mönnum hætt við að leggja mæli-
kvarða sinnar samtíðar á rannsóknar-
efni í stað þess að leitast við að
setja sig í spor þeirra, sem uppi
voru fyrir níu hundruð áruni. Flest-
ar rannsóknarferðirnar hafi líka ver-
ið skyndiferðir aðvífandi manna, sem
á fáum vikum lögðu leið sína um
landsvæði, sem er mörgum sinnum
stærra en Danmörk, og urðu því að
treysta að mestu leyti á frásagnir
annarra. Slíkt sé þó viðsjárvert, ekki
sízt í Grænlandi, meðal annars vegna
tungunnar. En þar kemur fleira til.
Grænlendingar leysa ekki fvá skjóð
unni, nema þeir eigi tal við menn,
s’em þeir þekkja og treysta og geta
talað tungu þeirra. í þokkabót hafa
útlendir vísindamenn aíið á ýmsum
getgátum um þá. Vitnar hann jtil
þess, að Helgi Ingstad haldi því fram
í bók sinni, Landið undir leiðar-
stjörnu, að „flestar hetjusagnirnar
hafi komið upp um miðbik síðustu
aldar.“ Skýringin er sú, segir Ing-
stad, að allt frá dögum Egedes hafa
Norðmenn og Danir, sem til Græn-
lands koma, haft hug á því að leysa
gátuna um endalok norrænna manna
þar í landi. Þeir hafa ferðazt með
Grænlendingum um landið, grafið og
spurt, og bókstaflega kennt Græn-
lendingum aff segja sögur sínar.'
Þetta var þeim mun auðsóttara,
að Grænlendingar hafa nú mikia
hneigð til þess að vera á sama máli
og hvítur maður. Og sérstaklega var
þeim það auðvelt, er kom að þeirri
spurningu, hvort Eskimóar hefðu út-
rýmt hvítum mönnum í iandinu, því
að það var þeim óskasaga, að for-
feður þeirra hefðu borið af Græn-
lendingum hinum fornu.
Sjálfur segir Björgmose síðan sögu
um það, hvernig Grænlendingar eiga
til að fleka vísindamennina herfilega.
Sagan er á þessa leið, og sögð með
orðum grænlenzks manns við Góð-
vonarfjörð. Hún gerðist í Újarags-
súít fyrir alllöngu í rannsóknarleið-
angri, sem Egill Knútur greifi
stýrði:
„I hóþnum var Grænlendingur frá
Kapisígdlít, mikill háðfugl. Dag nokk
urn fann hann skammt frá tjöldun-
um tálgusteinsbrot, sem eitthvað
hafði • verið krotað á, og við, sem
vanir vorum að vera vikum saman
að heiman á hreindýraveiðum á sumr-
in, gátum undir eins sagt okkur,
hvers kyns var: Veiðimaður hefur
haft langa útivist og er orðinn lang-
eygður eftir kvenmanni. Þess vegna
hefur honum orðið það að rista
V-
rÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ
379