Tíminn Sunnudagsblað - 21.05.1967, Blaðsíða 17

Torgsölukonur í Sarajevó með varning slnn fyrir framan basarana.
BORGIN, ÞAR SEM
ERKIHERTOGINN DÓ
Hinn 28. dag júnímánaðar árið
1914 reið af skot í borginni Sara-
jevó í Bosníu. Það var nítján ára
gamall menntaskólapiltur, Gavriló
Princip, sem hleypti af þessu skoti.
Fyrir því varð ríkiserfinginn aust-
urríski, Frans Ferdínand, erkiher-
togi, er beið samstundis bana. Af-
Ieiðingin varð heimsstyrjöldin
fyrri — að minnsta kfsti var þessi
atburður hafður að yfirskini.
Sarajevó er höfuðborg Bosníu
og Hersegovínu, eins sambands-
iríkja þeirra, er mynda Júgóslavíu,
og stendur í þröngum dal í
fjalllendi miklu norður af Svart-
fjallalandi á bökkum árinnar Mil-
jakka. Þar lýstur mjög saman ara-
bískum og serbneskum menning-
aráhrifum, og þriðjungur borgar-
búa aðhyllist Múhameðstrú. Áður
en dagur er á lofti yfir brúnum
f jallsins Trebevíts, hljómar um alla
borgina bænaáikall Múhameðsprest
anna frá mjóturni einhverrar mork
unnar: Allah ins Allah. Jafnskjótt
er tekið undir í hverjum mjóturn-
inum af öðrum, unz þessi einkenni-
legi, tilbreytingárlausi söngur
hljómar frá öllum mjóturnum
moskanna áttatíu, sem í Sarajevó
eru — hátíðlegur og alvarlegur.
Loks deyja langdregnir tónarnir
út, og aftur heyrist ekkert annað
en þytur golunnar í háum og bein-
vöxnum öspunum og fótatak eins
og eins manns, sem hraðar sér eft-
ir steinstéttunum. Þannig vaknar
Sarajevó af næturblundi morgun
hvern.
Slíkar hafa morgnar verið í Sara-
jevó í margar aldir, og þannig hef-
ur einnig verið morgun júnídags-
ins eftirminnilega árið 1914.
Kannski lá menntaskólapilturinn,
sem íbúar þessarar borgar telja
mestu hetju hennar, vakandi í rúmi
sínu fyrir dögun og hlustaði á á-
kall prestanna í mjóturnunum á
meðan hann hugleiddi fyrirmæli
þau, sem hann hafði fengið uro
dagsverkið.
Ungverjar reistu bæinn Bosna-
var á þessum stað á þrettándu öld,
og á rústum hans byggðist Sara-
jevó í kringum 1500 og hlaut
nafn af höll, sem eitt af stór-
mennum Bosníu lét reisa. 1878
brutu austurrískar og ungverskar
hersveitir Múhameðstrúarmenn í
borginni á bak aftur. Nú eru í-
búarnir orðnir um tvö hundruð
þúsund, og í ferðamannabækling-
um má lesa, að þar hafa fjörutíu
nýjar verksmiðjur verið reistar síð-
an heimsstyrjöldinni síðari Jauk.
En þessu nýju iðjuver eru öll í
úthverfunum, svo að þau spilla í
engu hinum gamla kjarna borgar-
innar, þar sem moskur og kirkjur
eru við annað hvert fótmál, serb-
nesk og tyrknesk íbúðarhús, sem
skaga miklu lengra fram að ofan
en neðan, má næstum því saman
yfir þröngum og krókóttum göt-
unum, og austurlenzkir basarar
með háværa sölumenn iaða til sín
langferðamenn. Enn heyrast högg
kveða við í hverfi koparsmiðanna,
þar sem litlir drengir troða fýsi-
belgina, skósmiðirnir eru að sama
starfi og þeir hafa haft með hönd-
um á götum úti í margar aldir,
og sveitakonur standa hnarreistar
við mannhæðarháa hlaða af mel-
ónum á grænmetistorgunum og
spjalla glaðlega um síðustu við-
burði. Það er sterkur þefur af steik,
viðarolíu, hvítlauk og papríku í
kringum dyr litlu veitingahúsanna,
þar sem maturinn er færður beint
upp úr pottum, sem sitja á hlóð-
um í einu horninu. Kettir snuðra
meðfram borðum og bíða þess, að
eitthvað hrjóti á gólfið, og karl-
menn dorma yfir kaffibolla og
reykja vatnspípu sína í makind-
um. Laglegar skólatelpur þvaðra og
hlæja fyrir f-raman búð silfursmiðs
ins, benda á skartgripina og óska
sér þess að vera orðnar stórar og
búnar að eignast aðdáendur, sem
gefa fallegum stúlkum men og
festar. Asnar hrina hástöfum í hlið-
argötunum við grænmetistorgið.
Og svo kveður allt í einu við á ný
söngur prestanna frá mjóturnun-
um, og jafnskjótt slær þögn á allt.
Menn, sem átt hafa í hrókaræðum
um verð og gæði varningsins, reykt
vatnspípuna eða staðið á tali á ein-
hverju götuhorninu, flýta sér að
brunnunum í görðum moskanna.
TÍMINN-SHNNUDAGSBLAÐ
449