Tíminn Sunnudagsblað - 18.06.1967, Síða 11

Vort daglegt brauð
Þegar verkalýðshreyfing festi
hér rætur og hóf skipulagða
kjarabaráttu, bættust íslenzk-
unni ný orð, sem lutu að ný-
mælum, er þá komu til sögu.
Orð eins og verkfall komst
fljótt á hvers manns varir.
Nú gengur Þjóðviljinn fram
fyrir skjöldu með annað orð,
„stræk“: „Svíar við Búrfell fóru
í matarstræk", er fyrirsögn í
því blaði, og svo kom að því
„að stræknum var af-
lýst“. Kannski veldur túhliðr-
unarsemi við Kanann og ál-
höfðingjana því, að Þjóðviljan-
um finnst nú tímabært að fara
að kalla það stræki, sem hingað
til hefur nefnzt verkföll.
Morgunblaðið hefur tekið upp
nýja tíðarbeygingu sagnarinnar
að höggva: „höggvaði". Þar gat
einnig að líta hið prýðilegasta
nýyrði, „hausingavél11. Og
Mogginn „ætti að vita, hvað
hann syngur í tálknunum'1, svo
að tekinn sé upp einn aí tals-
háttum hans. „Ég vildi óska, að
eggið, sem ég skreið úr, hefði
aldrei verið verpt“, er líka hans
mál. Hitt vil ég leiðrétta, er
rangt var hermt í síðasta þætti:
Það var í Tímanum, en ekki
Morgunblaðinu, að hafísinn var
sagður reka „inn yfir land-
ið“.
í Vísi sjáum við gefið í skyn,
að Strandarkirkja sé á Reykja-
nesi, en í dálkum Morgunblaðs-
ins er stúlka ein, sem sagðist
fædd austur á Síðu, spurð að
því, hvort hún sé þá ekki skyld
Síðu-Halli. En nei, því miður
— getspekin brást: Bær Síðu-
Halls reyndist sem sé verið
hafa víðs fjarri byggðum Vestur
Skaftafellssýslu.
Vísi þykir einnig full hvers-
dagslegt að segja, að þjófar
steli — þeir „nappa“, og kann-
ski lifa ungir menn þá stund,
að dómarar landsins fari að
dæma fingralöngu fólki hegn-
ingu fyrir „napp“. Þar er einn-
ig „sjokk“ tekið fram yfir
lost eða að minnsta kosti notað
jöfnum höndum, og „apparat“
þykir eigi síðra tæki.
Þá er það sjónvarpið, og er
af því nokkur tíðindi að segja.
Á feldi þess (Vilhjálmur Þ.
Gíslason útvarpsstjóri notaði
þetta orð fyrstur í forspjalli
sínu á kynningarkvöldi stjórn-
málaflokkanna) sáum við í
síðustu viku maímánaðar, að
fleirtölumyndinni „músir“ hefur
verið vikið til hliðar, og mun
þess að vænta, að þar verði
framvegis talað um mýs. Hins
vegar var vættur talið karl-
kynsorð á þeim bæ — meira
að segja hvað eftir annað:
„meinvætturinn“, „óvættur-
inn“. Eitfchvað eru þetta líka
kyndugar setningar: „Við
Grikkir erum full af mót-
sögnum", „hann yfirgaf hana
fyrir aðra konu“. Ógerðarlegt
er að segja, að „örn kroppaði
í sundur lifur hans“, en lítt
hófsamlegt að komast svo að
orði: „Ég sór að fara ekki með
ykkur í söfn“. í íslenzku máli
hæfir hér sögnin að heita:
Ég hét að fara ekki með
ykkur í söfn. Og ekki myndi
rétt talið í barnaskóla, það sem
tvítekið var eitt kvöldið í Dýrð-
lingnum: „Gangtu ekki fyrir
gluggann".
★
Hér á þessari síðu hefur nú
um skeið verið hent á lofti sitt
af hverju, sem miður hefur far-
ið hjá blöðum og sjónvarpi
síðustu vikur. Það hefur þó
verið talsvert handahófskennt,
hvað til hefur verið tínt, enda
gert af manni, sem ekki hefur
haft tíma né tækifæri til þess
að lesa blöðin frá orði til orðs,
eða horfa á hvern sjónvarps-
þátt. Það, sem hér hefur verið
drepið á, hefur því einungis
Verið lítið sýnishorn þess, hvaða
frágang ritaðs máls það fólk,
sem hefur atvinnu af skriftum
hjá blöðum og sjónvarpi, leyfir
sér að viðhafa. Vísast er, að
mýmjörg dæmi, jafnhrópleg
hinu versta, sem hér hefur ver-
ið nefnt, hafi undan borið.
Ekki skal um það dæmt,
hvort þáttur sem þessi fær
nokkru áorkað til bóta. Þó kann
að vera, að hann geti hrósað
sér af músasigrinum í sjón-
varpinu, þar sem þráfaldlega
var talað um „músir“, þar til
nú fyrir skemmstu. Vonandi
sfcendur fleira, sem þar hefur
afskeiðis farið um málfar, til
bóta. Leið að því marki, væri
að fela mönnum, sem stundað
hafa .íslenzkunám í háskóla, að
semja skýringarnar með mynda-
þáttunum.
En hvort sem þessi gagnrýni
hefur eitthvert gagn gert eða
ekki, þá mun hún falla niður
að sinni sökum fjarvistar þess,
sem henni hefur haldið uppi.
515
’#
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ