Tíminn Sunnudagsblað - 19.10.1969, Qupperneq 6

fyrsta, 3 kýr gildar, fjórða algeld,
fimmta aígömul og úr tvær tenn-
urniar. 2 nauit veturgömul, 12 ær,
3 sauðir veturgamlir, 2 laimbgimbr
ar, 2 hross, annað þrevett en ann-
að Mlroskið. ítem irnnan gátta, 3
uppistöðukeröilid og 10 tæog, 9 boll-
ar, 4 spænir, einn sfcíðisaskur vond
ur, 5 trédiskar fornir, pottur góð
ur, ketilllhráf vont, feanna vond,
sæng, pá'll, torfskeri vondur“. (D.
í. VI. 579). Þegar séna Jón Hall-
diórsson afhendir staðimn, allmörg-
um árurn síðar, eru feýrnar aðeins
f jórar og þá dottin úr s'ögunni sú
peirra, sem ifarin var að fella tenn
ur, en aftur á méti eru ásauðar-
fcúgil'din sögð þrjú í sitaö tveggja
áður.
Þótt þessi stutta upptalning á
peningum Tröilatungulkirkju í lok
15. aldar, geifi ekki mifelar upplýs-
ingar um líf oig lifnaðarhætti al-
mennings á þeirn tinnum, er þó
sem atf henni leggi ofurlitla glætu,
að því er snertir búpeningseign og
búsgögn. Hatfa ber þó í huga, að
þar er aðeins um eignir kirkjunn
ar að ræða, en elfeki prestsins.
II
Fáir menn á seinni öldum munu
hér á landi hafa orðið jafn kym-
sælir og séra Einar Sfeá'ld SiguTðs-
son í Hoyd'ölum. Sonur hans, Odd
ur biskup í S'ká'líholtí, var löngum
borinn þeirn sökum að hlynna um
skör fram að bræðrum sínum og
frændum, í veitingu tekjuhæstu
brauðanna, þó að aðrir jatfnbornir
staeðu nær. Má í því sambandi
nefna tvo brœður hams, séra Gísla
í Vatnsfirði og séra Sigurð á Breiða
bóflisíað í Fljótslhlið, en bæði þau
prestafcöil vöru meðal hinna tetoju-
mestu á landinu, og veitt af erki-
biskupi í kaþólískri tíð. Segja má,
að ættrækni Odds bistoups, þótt
Mtt vinsæl væri á hans dögum, hafi
liaft sínar björtu hliðar í því að
dreifa kynsmönnum séra Einars
föður hans um land alit, en þeir
voru yfirleitt greindar- og nytja-
menn, sem urðu með afbrigðum
kynsælir.
Norður á Strandir bárust Hey-
dalamenn með séra Einari Sigurðs-
syni frá Breiðabólstað, sem fékk
veitingu fyrir Stað í Steingríms
firði árið 1616, og hélt þann stað
í 54 ár. Þrír synir hans urðu prest
ar í Strandasýslu. Séra Teitur Ein-
ansson, sam Ih'éllt Bitriuþing (1647—
1695) í 48 ár, séra Magnús Einars
son, sem liélt Stað eftir föður sinn
og séra Einar Tortfason í 25 ár
(1682—1707), en áður Ihiafði hann
verið aðstoðarprestur föður síns,
þjónað annexiunni á Kaidrananesi
og búið þar. Þriðji sonudnn var
séra Ásgeir Einarsson, ®em hélt
Trölaitunigu í 67 ár (1633—1700),
og séra Snorri sonnr ihams eftir
hann í 17 ár (1700—1717). Enn
tná og þess geta, að somur séra
Magnúsar á Stað, séra Hal'ldór, var
prestur í Árnesi í 25 ár (1707—
1732), og hians sonur Magnús, síð-
ar í Garpsdal, í 14 ár (1732—1746).
Allir áttu prestar þessir fjölda
barna, sem mörg ílentust í hérað-
inu og affeomiendur þeirra. Trúlega
munu flestir innbornir Stranda-
menn geta fundið kaiU eða konu
af Heydalakyni meðal formæðra
sinna oig flangtfeðra, þó að efaiaust
sé blóð ættföðurins, séra Einars í
Heydölum, nú mrjög telkið að þynn-
ast fajá aftoomendum hans á Strönd
um. Ein atf merkari ættum Stranda
tnanna, sem frá Heydölum er runn-
in, er svometfmd Koll'afjarðarnesætt.
Ætttfaðir hennar er taflinn Einar
Jónsson danneibrogsm.aður á Kolla-
fjarðarnesi, sem var fjórði maður
í beinan kariilegg frá séna Snorra
Ásgeirssiyini í Trölatungu, en hann
var sem tfyrr er sagt sonarsonur
séra Einars á Stað, er mun hafa
borið nafn atfa síns, séra Einars
sfeáfllds í Heydölum.
Um Einar Jónsson ©ru til ýms-
ar ritaðar sagnir, bæði i tímaritinu
Blöndu og í bókum Guðbjargar
Jónsdólttur tfdá Broddauesi. Einar
var itvígiftur og átti með fyrri
feonu sinni eitt barn, sem ekki
komist á legg, en með seinni kon-
unni átti ha.nn sex börn, er upp
koni'ust, eina dótbur og fimm syni.
Tveir sona hans voru hinir þjóð
tounniu bræður, alþingismennirnir
Ásgeir á KoilaifjaTðamiesi og síðar
á Þinigeyrum, og Torfi á Kleifum
á Selílbrönd. Aftoomendur Einars
voru allfijöilm'ennir í Strandhéraði
uim skeið, en ihafa direifzt v'íða.
III
Önnur merlk ætt, sem frá Tröla-
tungupreabum er komin, er svo-
nefnd Tröflilatunguiætt. Mun hún til
skamms tíma hafa verið langijöl
mennasta æbtin í Strandasýslu og
er það sennilega enn, þar eð til-
tö'Meiga imargt af fóllki hemnar hef-
ur hiailldið tryiggð vdð hérað sitt og
átthaga. Séra Tryggvi Þórhallsson
mun manna fyrstur hafa rannsak
að ættir Strandamanina, og unmið
að riti uim það efni, sem hann dó
frá ófuMgerðu, mgög fyrir aldur
fram. Hann sagði, að sér hefðl
Iheyrzt á mönnum norður þar, að
þegar þeir itöl-uðu 'um TröQIatunðu-
ætt, þá meintu þeir eimungÍB niðja
Björns Hjiáfllmairasonar, sem var
prestur þar svo að segja aMan fyrri
hluta 19. afldar. Svo var það þá og
er enn, enginn Strandamaður skil-
ur annað við Trölalbunguætt en af-
koanendur séra Björns. Sjáltfsagt
mæbti kenna flíeiri ættir við Trölla
tunigu, til dæmis miðja séra Snorra
og Ásgeirs föður hans, sem sam-
M0)t voru prestar í Tröllatungu í
84 ár (1633—1717) og áttu fjölda
affeomenda, það hefur þó aldrei
verið gert, en aftur á móti talin
ætt frá eimum niðja þeirra, Einari
dannebroigsm'ainni og feennd við óð-
al hans, Kolaf jarðarnes.
Þeir feðgar, séra Hjáflmar Þor-
steinsson og séra Björn elzti son
uir hans, voru hivor eftir annan
prestar i Tröllatungu í rúm 70 ár
(1776—1847). Séra Iljálmar fædd-
ist árið 1742 í Tálknafirði vastur.
Var hann af ýmsuim tailinn laun-
sonur séra Björns HaOOidórssonar í
Sauðlaulkisdial, sem unun einkum
liafa verið dregið af því, að hann
ólst upp þar í grenndinni og lét
elzta son sinn heita Björn. Fleira
hefur og vaildið þeim misskiLningi,
því að vatfailaust ’hiafa menn ruglað
saman séra Birni í Sauðlauksdal
og fósturföður séra Hjálmars, sem
einnig hét Björn og var Haldórs-
son. Sá Björn var kalaður „Brut-
uis“ og var stúdent frá Skiálholts
sifcóla, þótti tregur námismaður og
gegndi aldrei neinu embætti, en
bjó lengi í Stóra-Laugardial í
Tálknafirði og síðast á Sveinseyri.
Koma hans hót Ólöf og var Jóns-
dóttir lögréfctuimanns yn.gra á
Sveinseyri, Magnússonar sýsilu
imanns á Eyri í Seyðisfirði, Magn-
ússonar. Ólöf var Ijósmóðir að
Hjálmari og skörungur mikili í
allri gerð, tók hún drenginn að sér
og ól hann upp, þar eð hann var
snauðra manna, útvegaði honum
sj'álif sfeólaviist í Slkiáflholti árið 1761
og styrk'ti til .nóims. Varð hann svo
stúdent þrem árum síðar með
ógætum vitnisburði.
Eftir það gek'k Hjálmar í
þjónusibu Eggerts lögmanns Ólafs-
sonar og var riltari hjá þeim báð-
um, séra Birni í Sauðlauikisd'al og
Eiggerti. Nam hann af lögmanmi
danslka tungu og er þeiss einkum
geitið, að hann haifi unnað Eggerti
822
' * II I N N
SUNNimAGSJíLAD