Tíminn Sunnudagsblað - 30.11.1969, Blaðsíða 13

s-eptömber 1910. Því má bæta við,
að þetta er raunverulega fyrsta
almenna sjúkrahúsið, sem íslend-
ingar eiga sjálfir, því að St. Jósefs-
spítalinn og frönsku sjúkrahúsin
voru auðvitað í eigu útlendinga.
Og þetta bar vott um óvenjumik-
inn stórhug eins og allt var í pott-
inn búið á þeim árum.
— Hverjir voru helztu for-
göngumenn þessa mikla fyrirtæk-
is?
— Helztu hvatamenn að þess-
ari framkvæmd voru Klemens
Jónsson Iandritari, Björn Jónsson
ritstjóri og síðar ráðherra. Sighvat
ur Bjarnason bankastjóri og svo
síðast en ekki sízt Guðmundur
Björnsson landlæknir, en hann
mun hafa verið fremstur í flokki
í þessu þjóðþrifamáli, svo sem í
mörgum öðrum.
— Og svo hefur ríkið strax tek-
ið að sér reksturinn, eftir að búið
var að korna húsinu upp?
— Nei. Ekki var það nú. Það er
þrettánda nóvember árið 1906,
sem stofnað er í Reykjavík Heilsu-
hælisfélagið, og það er það, sem
kemur húsinu upp og rekui hæl-
ið fyrstu árin — til ársins 1916,
að ríkið tekur við.
— Og byggingarkostnaðurinn?
— Húsið fullbúið, með husgögn
um og áhöldum, koslaði rétt um
þrjú hundruð þúsund krónur.
Ekki myndi það þykja mikil upp-
hæð nú, en vera má þó, að við
séum ekki mjög vel dómbærir á
peningagildi á þessum árum
— Nú. Þá vitum við í stórum
dráttum byggingarsögu Vífilsstaða
hælis, en getur þú sagt méi, hve
margir sjúklingar eru búnir að
liggja hér frá fyrstu tíð til þessa
dags?
— Þeir eru einhvers staðar á
milii sjö og átta þúsund.
— Og dánartalan var há, eink-
um framan af, var það ekki?
— O-jú. Þvi miður. Og það var
sárast af öllu, að það var fyrst og
fremst yngsta og efnilegasta fólk-
ið, sem dó. Flestir þetta frá tvítugu
til þrítugs. En sem betur fer hefur
þetta tafl nú snúizt gersamlega við,
því að nú eru berklar ekki fram-
ar þjóðfélagslegt vandamál. Það
er meira að segja orðið mjög svo
sjaldgæft, að menn deyi úr berkl-
um. Nú hafa íundizt lyf gegn berkl
um, og þau eru svo örugg, að
næstum allir, sem þau eru notuð
við, læknast.
— Hvenær fundust þessi undra-
lyf?
— Fyrsta lyfið, sem notað var,
var tekið í notkun í marzmánuði
1944. Það heitir P.A.S. og upp-
hafsmaður þess var Jörgen Leh-
mann, yfirlæknir á rannsóknar-
stofu Sahlgrenska sjúkrahússins í
Gautaborg. Hann lifir enn og vinn-
ur af fullum krafti að rannsóknar-
störfum í Gautaborg. Og hann væri
alveg áreiðanlega búinn að fá Nó-
belsverðlaunin fyrir uppgötvun
sína, ef hann hefði verið búsettur
í Stokkhólmi. Síðan hafa komið
mörg önnur ágæt lyf, jafnvel nú
hin allra síðustu ár.
— Það er sem sagt bjart fram
undan á þessu sviði læknisfræð-
innar?
— Já, já. Ef sjúklingur er ekki
dauðvona, þegar hann kemur und-
ir læknishendur, og ef hann tekur
lyfin og þolir þau, þá læknast
hann.
— Við vorum að tala um Svía.
Þú dvaldist lengi með þeim, var
það ekki?
— Jú. Ég var þar í tíu ár.
— Og hvar í Svíþjóð varst þú?
— Ég var á ýmsum stöðum, en
lengst í Gautaborg.
— Og hvernig eru Sviar? Er
það satt, að þeir séu svona afskap-
lega þurrir á manninn. eins og
margir segja?
— Nei. Þei-r eru bara kurteisir.
— Og kurteisi þeirra liggur
kannski ekki hvað sízt í afskipta-
leysi?
— Já. Þeir eru mjög háttvisir
og lausir við að grennslast fyrir
um hag náungans. Af því hafa þeir
líklega fengið á sig þetta þurr-
leikaorð.
— Fannst þér erfitt að kynnast
þeim?
— Já, að vísu. Þeir eru yfirleitt
seinteknir og nokkuð formfastir í
umgengni, en þeir eru mikiir vin-
ir vina sinna.
— Er þá ékki mikil reglusemi
í daglegum háttum hjá þeim?
— Jú. Afarmikil. Þeir fara
snemma i rúmið og snemma úr
því, og þeir vinna geysilega mikið
— Mér sýnist, að við hérna
heima gætum ýmislegt af þessu
lært. En hver finnst þér annars
mestur munur á fslendinigum og
Svíum, svona yfirleitt?
— Ja, það er nú margt. Annars
eru Sviar bæði líkir ofekur og ólik-
ir.
HRAFNKELL HELGASON
yfirlæknir á VífHsstöðum.
— Hvað finnst þér þeir helzt
hafa fram yfir okkur?
— Þar vil ég fyrst til nefna
þeirra miklu reglu, þvi nær á
öllum sviðum, og svo þmn stranga
aga, sem mótar allt þjóðlíf þeirra.
Hugsaðu þér til dæmis, að þú vær-
ir á ferðalagi í bil þar í landi, og
að þér yrði það á í gáleysi að kasta
bréfsnuddu út um bílgluggann. Þú
mátt eiga það vist, að næsti bíll
á eftir þér skrifar upp bilnúmerið
þitt og kærir þig fyrir tiltækið.
— Þetta held ég, að muni gleðja
mennina hérna, sem bjuggu til
slagorðið: Hreint land — fagurt
land!
— Já. En ósköp er ég nú hrædd-
ur um, að þetta yrði erfitt í fram-
kvæmd hér á landi.
— Hvers vegna þá það? Er skap
gerð þjóðanna svona ólík?
— Ekki held ég það. Ætii það
sé ekki heldur herþjónustan. sem
hefur lamið inn í þá agann.
— Þarna fórstu illa með mig.
Ég hef aldrei getað skilið, að her-
mennska gæti haft nokkurn ein-
asta kost í för með sér.
— Já. Það skil ég mætave), og
mér finnst manndráp ekki nauð-
synleg íþrótt, en hitt er þó engum
efa bundið, að margir mannast í
herþjónustu.
— En svo að við vikjum frá her-
mennsku og heraga: Hvernig er að
vera íslendingur í Sviþjóð?
— Það er alveg ágætt. ávíar
r I M I N N
SUNMUDAGSBLAÐ
973