Tíminn Sunnudagsblað - 28.06.1970, Side 7

Jón var ættaður úr Húnavatns-
sýslu, en þa'ðan fluttist hann ásamt
föður sínum, Grími Jónssyni, að
Vatnshorni í Haukadal. Móðir
Gríms hét Sesselja og var laun-
dóttir Sumarliða Loftssonar. Á sín-
um tima hafði Ari nokkur Andrés-
son í Bæ tekið undir sig arf systur
Sesselj-u, þótt Grímur væri dæmd-
ur réttur erfingi hennar. Þegar hér
var komið sögu, hóf Jón Gríms-
son titkall til arfsins og fyrrverandi
eigna Ara Andréssonar yfirleitt.
Þeirra á meðal var Bær á Rauða-
sandi, en þar bjó um þessar mund-
ir Eggert Hannesson sem fyrr er
sagt. — Þess er vert að geta, að
á dögum Ögmundar biskups var
Jón þessi Grírnsson eitt sinn á ferð
ríðandi á Varmalækjarmelum og
mætti þar séra Oddi Halldórssyni
skáldi. Sló í brýnu með þeim, og
þar kom, að Oddur þreif ístað sitt
og var við öllu búinn. Jón brá þá
sveðju sinni, en Oddur varðist með
ístaðinu, svo lagið tók höndina og
hana af. Mælti þá Oddur þeim orð-
um, er uppi eru höfð síðan, við
meðreiðarsvein sinn:
„Það' er sitthvað: hofmenn
höggva og hundar naga, og taktu
upp höndina, strákur“.
Eftir þetta var Oddur kallaður
handi.
Þegar þetta gerðist á Varma-
lækjarmelum, var Jón maður á
bezta aldri. En að mestu mun hof-
maðurinn hafa aflagt högg og slög
um það leyti, sem hann hóf upp
hið gamla erfðamál, því þá mun
hann hafa verið á sjötugsaldri. Er
nú mál að hverfa til ársins 1570
í mjög gamla heimild, sem prent-
uð hefur verið í Alþingisbókum,
Annálum og víðar, og hljóðar svo:
„Þegar Eggert var lögmaður og
reið með sínum syni, Jóni, kölluð-
um murta, til alþingis og átti
jarðabrigðum nokkrum að mæta
eður tiikalli upp á miklar eignir
var þar helzt aðili þessa máls Jón
Grímsson búandi í Norðtungu.
Hafði Jón murti sagt í þingreiðinni:
Betra væri að snara út einum
manngiöldum heldur en sleppa af
svo miklum eignum. Og sem þeir
feðgar með sínum selskap riðu af
þingi og um Borgarf jörð, sátu þeir
með ölskap í Síðumúla. Sendu þeir
Jóni bónda boð í Norðtungu að
finna sig. Hann hafði verið sð bey-
skap, fór svo fáklæddur og fanga-
lítill suður til Síðumúla. Þeir feðg-
ar tóku vel við honum og settu
hann við drykkjuborð. Sat hann þá
annar frá Jóni murta. Og sem þeir
hlöfðu drukkið saman og talazt
nokfcur orð við, seildist Jón murti
yfir um annan mann, og stakk
hann með daggarð fyrir brjóstið,
sumir segja ofan hjá viðbeininu.
Jón Grimsson brá við og brauzt
um, vildi hrinda fram borðum, en
þeir héldu honum fast, stakk Jón
murti hann þá í annað sVan, og var
mælt að Jón Grímsson hafi sagt:
„Sé svona, það dugir, — það er
nóg...“
Jón murti strauk, og lýsti víginu
og sigldi svo með þýzkum í Ham-
borg, því hann var dæmdur útlæg-
ur, en Eggert skyldi taka til varð-
veizlu fé Jóns murl.a, því hann var
bæði konungsumboðsmaður og erf
ingi. Þetta dæmt af Þórði Guð-
mundssyni lögmanni og tólf dóms-
mönnum á Hestabingseyrum Anno
1569“ (réttara 1570).
Hinn myrti öldungur, Jón
Grimsson, sem með erfðatilkalli
sínu og aldurtila varð með tíman-
um brúðgumi í Síðumúla, var faðir
Gríms bónda í Síðumúla (d. um
1578, hefur búið i Síðumúla þegar
faðir hans var myrtur þar), föður
Jóns í Kalmanstungu, föður séra
Gríms að Húsafelli, föður séra
Helga, er leitaði uppi Þórisdal, sem
frægt varð.
Allt, sem að framan er skráð
um ætt Jón-s í Norðtungu, er sam-
kvænrt athugunum Hannesar Þor-
steinssonar, en áður en þær voru
gerðar, var margt ruglað um það
efni.
6.
Eftir morðið í Síðumúla gekk
margt á afturfótunum fyrir Eggert
Hannessyni. Óvinir hans eignuðu
honurn hlutdeild í morðinu og
efldu mörg árásir í h?.ns garð. En
það fylgir sögxmni, að Eggert hafi
sent þúsund d-aii (wumir segja þrjú
þúsund eða fi-mm þúsund dali) tii
líamborgar, og hafi Jón murti tek
ið það fé að sér, er þangað kom.
Það, að Jóni var komið til Ham-
borgar, er skiljanlegt, þar eð Egg-
ert var þar kunnugur og hafði ver-
ið þar að námi ungur.
Árið 1571 fór Eggert utan sam-
kvæmt boði konungs, en hélt
sí'sluvöldum vestra sem fyrr, Um
það leyti tók hann að hagræða
auð.i sínum í Hamborg, og munu
eignir hans þar um síðir hafa num-
ið tvöföldu verði fasteigna hans á
íslandi. Svo virðist sem óvild kon-
ungs til Eggert-s hafi fjr.rað út.
Lo&aþátturinn I ævi E-ggerA
Hannössonar var sá, að hann fói
alfarínn utan 1580. Hafði haiín þá
gefíð Ragnheiði, dóttur sinni, eign-
ir sínar hér, seytján hundraða, að
talið er. Hún giftist þeim fræga
manni Magnúsi prúða og fluttist
hann að Bæ. — Eggert settist að i
Hamborg. Siða-sta kona hans héi
lendis, Steinunn Jónsdóttir, varð
ef-tir vestra, þá skilin samvistum
við hann. Sagt hefur verið að Egg-
ert kvæntist í Hamtoorg ..vamalli
konu, sem hét Amgert“. Segir svo
frá láti hans:
„Eggert varð bráðkvaddur,
Hafði -honum verið kippt úr sæng-
inni frá konu sinni, og lá þar dauð
ur á gólfinu, og vissi enginn, hvei
gert hafði. Áðrir segja ef-tir Guð-
rúnu i Snóksdal (það er stjúpdóttii
Eggerts), að Eggert hafi dáið af
dryk-kjuskap 1583. Ha*in hafi and-
azt í efstu vi-ku fyrir páska. um
sjötugsaldur. Hans lík og Jóns
murta Egger-tssonar voru greftruð
í Katrínarkirkju í Hamborg“.
Jón murti kvæntist einnig í Ham-
borg og átti tvo sonu, Árna og
Eggert. Sá Árni kvæntist í Ham-
borg og jók kyn sitt þar. Af ævi-
lokum Jóns murta -segja sumir, að
hann hafi skotið si-g í hel, en önn-
ur sögn telur, að ha-nn hafi dottið
niður dauður, þar sem hann var
að tel-ja fiska. Er sízt með ólík-
indum, að það, sem síðast segir aí
slikum feðgum, er tengt eigna-
könnun.
7.
Slíkar voru þá helztu staðreynd-
ir um morðið í Siðumúla: Umsvif
ofbeldismann-a og stórbokka, sem
áttu eftir að verða að ástar- og af-
brýðisævi-ntýri bónda og bóndason-
ar á Sleggjulæk og Fróðastöðum.
Má vera, að sumir kunni að sakna
einhvers í frumgerð sögunnar. En
það má einu gilda. Hún hefur
aldrei fögur verið. Hið eina, sem
gerir hana aðlaðandi, er hugmynd
in um hverinn, sem kveinkar sér
— ef hann nær snerlingu við sak-
laust blóð, sem á hefur verið
níðzt.
(Heimildir: Héraðssaga Borg-
arfjarðar II, Kristján Eldjárn:
100 ár í þjóðm:inja?ifni, Þjóð-
sögur Jóns Árnasonar I—II, Al-
þingisbækur íslands I, Sagna-
þættir Þjóðólfs, Saga fslendin-ga
IV, Annál3r 1400—1800, Dag-
bækur Jónasar Hallgrímssonar
(Rit III), sbr. og Sk-írni 1940).
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
511