Tíminn Sunnudagsblað - 26.09.1971, Blaðsíða 7

þess að gerast Múhameðstrúarmað-
ur, var að segja þessi orð:
La Illáh elá Alláh Móhamed Ras-
úl Alláh.
Þó að það væri nú ekki auðvelt
fyrir Vesturlandabúa að læ’-a
að herma þessi orð, sem hljúma
í okkar eyrum eins og töfraþula,
þá var þó hægt að komast yfir
þau, og þá var trúskiptingurinn
færður í márísk föt, settur á hest-
bak og leiddur um igötur borgar-
innar með miklu fylgdarliði, að
ógleymdri hljómlistinni. Sem Mú-
hameðstrúarmaður mátti hann
auðvitað ekki lengur heita kristi-
legu nafni, og varð hann því að
finna sér nýtt nafn. En þau hlunn-
indi fylgdu nýja nafninu, að rene-
gatinn mátti velja sér nýjan föð-
ur, sem þaðan af átti að halda
verndarhendi yfir hinum nýja
músilmanni. Daginn eftir var trú-
skiptingurinn eða renegatinn um-
skorinn, nema Gyðingur væri, og
þá var hann endanlega orðinn full-
gildur Múhameðstrúarmaður.
Ekki var hann þó að öllu leyti
jafn rétthár og hinir innfæddu:
Hann mátti ekki kvænast nema
dóttur annars trúskiptings eða
konu af negrakyni.
Flestir trúskiptingar voru Spán-
verjar, en einnig Frakkar, ítalir og
Portúgalar, og jafnvel Þjóðverjar,
Svisslendingar og Englendingar.
Um Dani segir dönsk samtíðar-
heimild: „Það er dönsku þjóðinni
til heiðurs, að enginn Dani hefur
nokkurn tíma orðið trúskipting-
ur".
Trúsíkiptingar gátu komizt til
hæstu embætta. Símon de Danzer,
sá sem lét smíða fyrstu karavell-
una í S‘la 1616, en var hálshöggv-
inn af súltaninum tíu árum seinna,
hafði verið Hollendingur. Flotafor-
ingjarnir voru svo til allir trú-
skiptingur eða renegatar. Kheyr-
ed-din var Grikki. Svo kom Kor-
síkumaður. Occhiali, sá næsti, var
frá Sardiníu. Eftirmenn hans voru
frá Feneyjum, Ungverjalandi og
Albaníu. Titill þeirra var rais eða
reis. Þeir höfðu aðstoðar- og und-
irforingja, sem einnig voru rene-
gatar. Én pílótarnir, leiðsögu-
mennirnir, sem þeir höfðu á skip-
um sínum, voru víst þrælar, vald-
ir til starfsins með tilliti til sér-
þekkingar sinnar á staðháttum.
Múrad-Rais.
Um 1620 fer að bera á Múrad-
Rais, einnig skrifa'ður Mórat-Reis,
einum frægasta sjóforingja þeirra
f S‘la. Frá 1622 vandi hann ferð-
ir sínar til Hollands, og síðan var
„alltaf kvikt af sjóræningjum á
Ermarsundi". 1624 gerðist hann
kastalastjóri (Le caid de la Cas-
bah) í S‘la. Hann fór svo margar
árásarferðir til Englands og rændi
þar svo mörgum mönnum, að
slökkva varð á vitanum á suðaust-
urhorni Englands til að vísa hon-
um ekki veginn. Það var hann,
sem borgarstjórinn í Plymouth
kvartaði yfir: Hann hefði á einu
ári tekið eitt þúsund manna á
Austur-Englandi.
Árið 1626 herjaði hann
á ströndum Wales. 1627 fór
hann ránsferðina til íslands.
1631 gerði hann samskonar
árás á írlandi. Um þá land-
göngu er sagt, að Múrad-Rais hafi
lent að kvöldi til og látið um tvö
hundruð sjóræningja, sem reynd-
ar voru kallaðir hermenn eins og
í stríði væri, fara í skipsbátana og
taka kotbæinn Bátinor (Baltimore).
Komu þeir fiskimönnunum, sem
bjuggu á þessari eyju, algerlega á
óvart og tóku 237 fanga, karla,
konur og börn, allt að vöggubörn-
um. Fóru þeir með þetta fólk til
„Algírs“, þar sem það var sett til
sölu. (Sennilegra er þó, að þeir
hafi farið með það til S‘la). Seg-
ir í enskri bók: „Og það var
hörmuleg sjón að sjá eiginmenn
skilda við konur sínar og börn við
foreldrana".
Englendingar máttu sín lítils
gagnvart sjóræningjum þessum.
En verzlun sinni til verndar drógu
þeir saman lið í Portsmouth.
Átti að taka og eyðileggja ÖU
frönsk og spönsk skip, hvar sem
þau næðust, til að halda uppi
enskum forráðum á sjó meðfram
frönsku ströndinni. Leiðangurinn
sneri til baka til Englands „með
ekki litlum óheiðri fyrir þjóð okk-
ar, óhóflegum kostnaði fyrir sjóð-
inn okkar og miklu mannfalli í
röðum okkar", eins og ensk sam-
tíðarheimild segir.
Jarlinn af Warrick fór árið 1627
árásarferð á öll spönsk ríki í Evr-
ópu, Afríku og Ameríku, en sú
ferð bar engan árangur heldur. Og
tilgangslaus var einnig sá hálf-
partinn sióræningjalegi leiðangur,
sem Sir Kennelm Digby fór til
Miðiarðarhafsins.
Um tultugu ára skeið var Mú-
rad-Rais foringi þeirra í S‘la. Að
lokum tókst riddurunum á Möltu
að taka hann fanginn. 1640 var
hann þó aftur orðinn frjáls mað-
ur, en hann sneri ekki til baka til
S‘la, heldur gerðist hann nú kast-
alastjóri í Oualídia, sem einnig var
meðal fremstu borga Andalúsa.
Þar hlýtur liann að hafa borið
beinin, en það er þó aðeins ágizk-
un mín, af því að ég hef ekki
frekar rekizt á hann á þeim til-'
tölulega stutta tíma, sem mér stóð
til boða og í þeim fáu heimildum,
sem ég komst yfir.
Tyrkjaránið á fslandi.
Árið 1627 lagði Múrad-Rais leið
sína til íslands. Ekki er vitað, af
hverju honum datt slíkur leiðang-
ur í hug. Það er þó ætlan mín,
að hann hafi haft fréttir af ráns-
ferðinni, sem Englendingar fóru
undir forystu Jóns gentilmanns til
íslands 1614. Auk þess hafði Mú-
rad-Rais í þjónustu sinni danskan
þræl, sem sagðist hafa komið til
íslands. Hafa ævintýraþrá og
metnaðargirni sennilega átt sinn
drjúga þátt í því, að hann skyldi
leggja í svo langa og hættulega
ferð á ókunnar slóðir. Fór hann
af stað með þrjú skip. Þau voru
minni en 150 lestir, 22 til 25 metra
löng og hér um bil átta metr-
ar á breidd, með þrjú möstur, auk
bugspjóts, og með ferhyrnd segl
að framan. Átta til tíu fallbyssur
voru á hverjum báti og að jafn-
aði 20 til 25 steytlar. Um 150
menn er sagt, að hafi verið á hverj-
um báti.
Múrad-Rais hafði þrjá enska
þræla sem pílóta, sem áttu að vísa
veginn til Englands, en dansk’
þrællinn, sá sem komið hafði til
íslands áður, átti að vera yfirpíl-
óti og leiðbeina skipunum til ís-
lands. Sagan um Pál danska er
því engin þjóðsaga, þó að heimild-
irnar nefni hann ekki með nafni
— ekki frekar en hina ensku
þræla.
Ferðin til íslands var alls stað-
ar álitin mesta sjómannsafrek
sinnar tíðar og hápunktur í hetju-
ferli þess, sem fyrir henni stóð,
enda von, að slík ferð langt út
fyrir hinn þekkta heim Evrópu-
Iandanna vekti geysiathygli. En
heimildimar eru einnig sammála
um það, að árangurinn af þessari
ferð hafi ekki orðið í samræmi við
afrekið og áhættuna. Þótt íslenzk-
T I M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ
679