Tíminn Sunnudagsblað - 24.10.1971, Síða 22

rannsóknarstofnanir, sem gita af-
kastað miklu verki á skömmum
tíma, viS hliðina á tilraunastöðv
unum. í nýrri rannsóknarstofnun
í Mexíkó eru efnagreind átta til
tíu þúsund hveitiafbrigði, og í
Indlandi er rannsóknarstofiun,
þar sem efnalíffræðilegir, erfáa
fræðilegir og næringarefnafræði
legir eiginleikar átta þúsund
hrísgrjónaafbrigða eru rannsakað-
ir. Enn ein slík risastofnun er
í Los Banos á Filippseyjum, þar
sem tíu þúsund afbrigði hrís-
grjóna eru könnuð. Þannig leggja
hin fátækustu lönd stórmikið í
sölurnar til þess að koma ræktun
hinna mikilvægustu nytjajurta
sinna á vísindalegan grundvöll,
enda er þar allra brýnust þörfin
á meiri og betri uppskeru til þess
að seðja milljónir og aftur milljón
ir manna, sem þjást af næringar
skorti og deyja drottni sínum, þeg
ar út af ber um árferði.
Ekki er ólíklegt, að sem næst
helmingur allrar uppskeru æti-
legs jarðargróða sé fengijm með
notkun tilbúins áburðar og úðun-
arlyfja ýmis konar. Margir skelf
ast þessa gífurlegu notkun gervi-
efna, enda sýnt og sannað, að
sum þeirra hafa^ þegar valdið
geigvænlegu tjóni. Á hinn bóginn
myndi verða hungursneyð og
hallæri í veröldinni, ef menn
kipptu að sér hendinni og stöðv
uðu notkun þeirra. Hér er mann
kynið því 1 úlfakreppu.
Síðustu uppgötvanir á sviði
efnalíffræði hafa þó brugðið nokk
urri birtu á veginn. Þær benda til
þess, að með tíð og tíma muni
vísindamönnum takast að hjálpa
jurtunum til þessa ð afla sér
sjálfar viðurværis í miklu meira
mæli en nú og verjast þeim óvin-
um, sem lama getu þeirra til að
skila hámarki uppskeru. Við marg
háttaðar aðferðir kynbótafræð-
inga til þess að laða fram betri
afbrigði og einstaklinga, svo sem
kynblöndun,, stökkbreytingar og
fjölgun litninga, bætist nýtt úr-
ræði, sem kallað er frumusamruni
eða eitthvað þess háttar. Tekizt
hefur að rækta aðskildar frumur
í næringarvökva. Þegar í hann er
bætt tilteknum fjörefnum og vaxt
arhormónum, geta frumurnar tek
ið út vöxt og myndað nýja
jurt, hvort heldur frumurnar eru
úr rót hennar, stöngli, blöðum eða
fræi. Þarna verða sem sagt til
eðlilegar jurtir, án frjóvgunar, og
það leggur kynbótafræðingunum
nýja möguleika upp í hendur.
Ekki sjaldan verða til ný afbrigði,
sem hafa góða eiginleika, en þó er
sá mikli galli á gjöf Njarðar, að
þær frjóvgast ekki á venjulegan
hátt, svo að fara verður nýjar
krókaleiðir til þess að komast
lengra.
Það er sannað á fullnægjandi
hátt, að frumur úr líkama tveggja
dýra geta runnið saman og haldið
erfðaeiginleikum sínum. Samsvar
andi samruni fruma úr jurtaríkinu
hefur misheppnazt til skamms
tíma. En nú hefur loks tekizt með
nýrri tækni að fá tvo frumukjarna
til þess að sameinazt. Öllu lengra
eru menn ekki komnir að sinni,
enda tilraunir þessar nýjar af nál
inni. En varla er efi á því, að hér
verða stórstígar framfarir á næstu
árum.
Þessi aðferð getur haft í för
með sér byltingu í jurtakynbót
um. Heppnist til dæmis að fá blað
frumu úr hrísgrjónum, hveiti eða
maís til þess að renna saman við
rótarfrumu belgjurtar, sem dreg
ur til sín köfnunarefni úr loftinu
eins og til dæmis úlfabaunir gera,
getur árangurinn með tímanum
orðið kornjurt, sem er sjálf sín
eigin köfnunarefnisverksmiðja.
Geti korntegund eða grænmetis-
tegund með svipuðum hætti orðið
ónæm fyrir myglu, sveppum og
þess háttar, dregur af sjálfu sér
úr öllum þeim austri á tilbúnum
áburði og varnar lyfjum, sem nú
tíðkazt.
Niðurstöður annarra tilrauna
benda til þess, að unnt sé að fá
múa á þann veg, að hann safni 1
sig morfíni, sem linar sársauka,
en er ekki vanamyndandi eitur.
Eitt verkefnið enn er að kalla
fram jurtir, sem ekki sýkjast a£
mengun andrúmsloftsins. Sumir
vilja þó snúa þessu við: Fá jurtir,
sem drekka í sig skaðleg efni, svo
sem blý og annað, sem heilsunni
stafar hætta af, og verða þannig
eins konar síur á sóðaskap okkar.
En nú sem fyrr er mest kapp
að sjálfsögðu lagt á að auka upp-
skeruna og hagræða svo eiginleik
um nytjajurta, að þær geti sætt
sig við önnur og lakari vaxtarskil-
yrði en áður. Hér gerir margt
smátt eitt stórt. Takist að
bæta við einum kjarna á ax
kornjurtar eða auka eggjahvít-
una um éinn af hundraði,
þýðir það mat handa millj-
ónum manna til viðbótar.
Sovézki líffræðingurinn Zízín tel
ur, að slíkar tilraunir geti leitt
til þess, að við fáum korntegund
ir, sem eru með fimm til sex
hundruð kjarna á axi og gefa
hundrað og fimmtíu til tvö hundr
uð tunnur af korni á hektara. í
heild er varla að efa, að uppskera
næringarefna úr jurtaríkinu geti
tvöfaldast eða þrefaldast á hverja
einingu lands. *
um næringarefnum, en náttúran hefur upphaflega ætlað þeim. Þá er sá galdur framinn að skipta um frumeindir í genum, sem ákvarða erfðaeiginleikana. Með þessum hætti hefur þegar tekizt að fá tóbaksplöntu til þess að draga í sig óþekkt efni, er líkist þó nikótíni. Á sama hátt kvað vera kleift að breyta ópíumval — KÍPPNt' OV $a& & 4 b a i u 'R AJJA rnúp K K A pp s L'ATTÚ * 'A 5 ArtAÉT ÓTtÆt £ST ?AT APtiAK apati P ,4 PKL t P { NH A f AtiBA UPP fí Ktifí , X /> Á X F Þ í T A
Lausn 32. krossgátu SM’tiTKftF ERft fíS TAF{B OC-Rft £ 4 L Utiti SL íftti ftÉi. ft ti Étitift HftFTfí 6 1 Ktift KANtift S’Oft nbft FftGi úJátiB B -S Lif TUVffeUMl?
790
T I M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ