Lesbók Morgunblaðsins - 04.01.2003, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 4. JANÚAR 2003 13
V
EFHAUGARNIR, eða The
Webwaste, nefnist gagnvirkt
netlistaverk Ragnars Helga
Ólafssonar sem opnað var
formlega í París í haust og
hefur vakið nokkra athygli.
Þar er um að ræða nokkurs
konar deiglu, í formi rusla-
haugs í netheimum, sem netverjar geta lagt til
efni í og hrært í að vild. Webwaste var form-
lega opnað og kynnt á sýningunni Digit@art í
París í haust, og hlaut m.a. jákvæða umfjöllun í
franska dagblaðinu Liberation.
„Hugmyndin með verkinu er að skapa á Net-
inu nokkurs konar almenning eða opið svæði
þar sem notendur Netsins geta skilið eftir sig
spor. Þar verður netnotandinn ekki einungis
áhorfandi heldur skilur eftir sig merki um til-
vist sína. Þannig á hann á óbeinan hátt sam-
skipti við aðra netnotendur í gegnum þennan
ruslahaug. Þetta er líka nafnlaust svæði, því
ekki er hægt að vita hver henti hverju,“ segir
Ragnar Helgi Ólafsson myndlistarmaður um
þetta nýstárlega verk.
Frá því að Nethaugar voru opnaðir hafa net-
notendur víðs vegar úr heiminum hent þangað
rusli úr tölvunni sinni, textabrotum, myndum,
hljóðskrám og öðru tölvutæku efni, en vef-
svæðið er hægt að nálgast á slóðinni www.web-
waste.net. Þannig getur netnotandinn ýmist
skoðað og vafrað um netruslahaugana eins og
þeir líta út í dag, eða hlaðið litlum ruslakarli
inn í tölvuna sína sem sér um að færa innihald
tölvuruslatunnunnar yfir á nethaugana.
Þarna búa líka rottur eins
og á öllum ruslahaugum
„Haugurinn verður þannig samansafn af
nafnlausum texta, hljóði og myndbrotum víðs
vegar að sem fólk getur gengið í að vild, sótt
sér eða hent þangað efni. Þarna búa líka rottur
eins og á öllum ruslahaugum, og er þetta því
sjálfbært kerfi, því rotturnar éta efni af haugn-
um, eftir því hversu mikið æti er þar, og fjölg-
ar þeim og fækkar í samræmi við það. Þær
láta líka frá sér úrgang og „kúka“ kannski orði
úr einum texta í annan. Þannig afmyndast
hlutirnir og umbreytast á haugnum smám sam-
an eftir því sem þeir dvelja þar lengur. Með
þessum rottum er líka orðin til nokkurs konar
saga sem netnotendur geta fylgst með eða tek-
ið þátt í að móta, því það er í raun undir þeim
komið hvernig rottunum reiðir af. Það væri til
dæmis sorglegt ef rotturnar dæju alveg út.“
Ragnar Helgi starfar sem grafískur hönn-
uður samhliða myndlistinni en hann útskrif-
aðist úr Listaháskólanum í Aix-en-Provence í
Frakklandi þar sem lögð er mikil áhersla á
þróun listar í nýjum miðlunarformum. Sjálfur
vinnur hann að mestu leyti á því sviði og bein-
ist áhugi hans ekki síst að gagnvirkni tölvu-
tækninnar. „Vefhaugarnir eru dæmi um verk
þar sem ég er beinlínis að fjalla um veruleika
netnotkunar og framtíðarmöguleika þess. En
ég hef einnig sýnt nokkuð af hljóðinnsetningum
sem tengjast einnig gagnvirkni, t.d. í galleríum
í Frakklandi og Amsterdam. Gagnvirkni er
möguleiki í tölvutækni sem lítið hefur verið
rannsakaður og mun áreiðanlega verða áber-
andi í framtíðinni.“
Vefhaugar eða Webwaste vekur ýmsar
spurningar um þann veruleika sem netverjar
lifa og hrærast í. Þar má segja að Ragnar
Helgi gangi þvert á þá umræðu sem áberandi
hefur verið um persónuvernd og leynd í með-
ferð efnis. „Með því að nota rusl er verið að
brydda upp á ákveðinni nýbreytni í net-
umhverfinu. Langstærstum hluta af því efni
sem er að finna á Netinu hefur verið ritstýrt
og gefið út af tilteknum aðilum. Það fór tals-
verð vinna í það að hanna verkið þannig að
hægt væri að nota það á þennan opna hátt. Ég
vann grunnvinnuna og einfaldari forritun sjálf-
ur og flóknari forritunarvinnu vann ég í sam-
vinnu við félaga minn Douglas Edric Stanley.
En verkið er líka á gráu svæði hvað höfund-
arrétt varðar og vísar kannski til þeirra breyt-
inga sem orðið hafa á hefðbundnum hug-
myndum um frummynd og eftirmynd verka
með nýrri tækni. Í töluvtækninni verða þessi
skil enn óljósari enda enginn munur á frumriti
og afriti. Í verkinu Webwaste eru spurningar
um höfundarrétt á mjög gráu svæði, og sleppa
menn í raun hendinni af öllum eignarrétti með
því að henda efni á hauginn. Hvaða netnotandi
sem er getur síðan sótt sér afrit af efninu á
haugnum. Þannig er verkið í raun bæði sjálf-
skapandi (self-generatvie) og nokkurs konar al-
menningseign, og var mitt hlutverk fyrst og
fremst að skapa aðstæður fyrir verkið til að
vaxa.“
Hið endanlega alþjóðatungumál
á þessum ruslahaugi?
Þegar Ragnar Helgi er að lokum spurður
hver viðbrögðin við verkinu hafi verið segir
hann þau góð. „Ég hef ekki auglýst verkið sér-
staklega, en þetta hefur spurst smám saman
út, líkt og gengur og gerist á Netinu. Það ferli
er mjög lýsandi fyrir það hvernig Netið virkar.
Til að byrja með hefur efnið aðallega verið
bundið við hinn frönskumælandi heim, en síðan
hefur verið að bætast inn efni frá öðrum lönd-
um. Það verður forvitnilegt að fylgjast með
þeim tungumálahræringi sem verður til eftir
því sem notkunin á ruslahaugnum breiðist út.
Kannski verður til hið endanlega alþjóðatungu-
mál á þessum ruslahaugi,“ segir Ragnar Helgi
og bendir á að margir nálgist vefhaugana af
ákveðinni varfærni, mun fleiri láti sér t.d.
nægja að heimsækja ruslahaugana og skoða sig
þar um en að henda rusli þangað. „Það eru þó
alltaf einhverjar hugrakkar sálir sem sturta úr
fötunni sinni á haugana og hefur alls kyns efni
komið inn. Sumir virðast hafa valið sérstaklega
það efni sem þeir bæta í sarpinn, en aðrir
tæma einfaldlega úr ruslatunnunni hjá sér.
Einn af hinum meðvitaðri netnotendum hefur
verið að henda einhverjum tónsmíðum á haug-
inn og hef ég verið mjög þakklátur að sjá það
efni. Eða öllu heldur rotturnar, því verkið er í
raun alveg komið úr mínum höndum frá því að
það var opnað. Ég er bara eins og hver annar
áhorfandi að því,“ segir Ragnar Helgi að lok-
um.
Kannski verður til
alþjóðatungumál
Ragnar Helgi Ólafsson
myndlistarmaður hefur bú-
ið til gagnvirkan ruslahaug
á Netinu, nokkurs konar
netlistaverk sem skapar sig
sjálft með þátttöku net-
verja. HEIÐA JÓHANNS-
DÓTTIR spjallaði við Ragn-
ar Helga um Vefhauga,
nýja miðla í listsköpun og
höfundarrétt á gráu svæði.
Webwaste eða Vefhaugar eru samsafn mynda, texta og hljóða sem netnotendur hafa tæmt úr rusla-
tunnum sínum yfir í, rottur fara svo um haugana og umbreyta efninu.
Morgunblaðið/Jim Smart
„Í raun er ég eins og hver annar áhorfandi að
verkinu,“ segir Ragnar Helgi Ólafsson sem
skapað hefur gagnvirka ruslahauga á Netinu.
heida@mbl.is
GUGGENHEIM-safnið í Las
Vegas, sem opnað var fyrir að-
eins 15 mánuðum með yf-
irgripsmikilli mótorhjólasýn-
ingu, verður lokað um
óákveðinn tíma frá og með
helginni. Lokun safnsins, sem
er í Feneyja-hótel- og spilavíta-
kjarnanum í Las Vegas og
hannað er af Rem Koolhas, er
aðeins einn liður í niðurskurði
á vegum Guggenheim-sjóðsins
sem hefur orðið að sætta sig
við verulega breyttar fjárhags-
aðstæður undanfarið.
„Við erum að vinna í því að
finna styrktaraðila fyrir næstu
sýningu,“ sagði Lisa Dennison
aðstoðarframkvæmdastjóri
safnsins. „Þar til við höfum
fundið réttu sýninguna og réttu
styrktaraðilana þá mun safnið
vera lokað.“
Á síðasta ári var fjárhags-
áætlun Guggenheim-safnsins
tekin til gagngerrar endur-
skoðunar og starfsfólki fækkað
verulega, en störfum hefur
fækkað úr 339 í 181 frá því í
nóvember 2001. Alls hefur 102
starfsmönnum verið sagt upp
störfum, auk þess sem sýning-
artími safnsins hefur verið
styttur verulega.
Það var í nóvember sl. að að-
alstyrktaraðili Guggenheim-
sjóðsins, Peter Lewis, kom
sjóðnum til bjargar á síðustu
stundu með 12 milljóna dollara
framlagi, eða tæpum milljarði
íslenskra króna, sem nægir
sjóðnum til að hefja þetta sýn-
ingarár réttum megin við
rauða strikið. Féð veitti Lewis
þó eingöngu að uppfylltum
vissum skilyrðum, m.a. því að
forstjóri Guggenheim-safnsins,
Thomas Krens, ræki safnið í
samræmi við fjárhag þess. Í
framhaldi af þessu var svo á
dögunum tilkynnt að hætt hefði
verið við að reisa nýtt Guggen-
heim-safn suður af Brooklyn-
brúnni á neðri hluta Manhattan
sem hafði verið í undirbúningi.
Mary Wesley
látin
BRESKI rithöfundurinn Mary
Wesley lést nú í vikunni í
heimabæ sínum, Totnes í Dev-
on á Eng-
landi. Wes-
ley, sem var
níræð er
hún lést,
naut mikilla
vinsælda
fyrir mun-
úðarfullar
bækur sínar
sem jafn-
framt byggðu á kaldhæðn-
islegum húmor. Á sjöunda ára-
tugnum sendi Wesley frá sér
tvær barnabækur, „Speaking
Terms“ og „The Sixth Seal“, en
það var ekki fyrr en árið 1983
að Wesley sendi frá sér sína
fyrstu skáldsögu, „Jumping the
Queue“, þá sjötug að aldri.
Bækur Wesley komu síðan út
næstum árlega á níunda ára-
tugnum og vel inn í þann tí-
unda. Umfjöllunarefnið var
gjarnan uppvaxtarár breskra
miðstéttarbarna, en Wesley
skapaði að sögn gagnrýnanda
New York Times „sérvisku-
legan ævintýraheim ensku mið-
stéttarinnar“.
Þrengir að
Guggenheim
ERLENT
Mary Wesley