Lesbók Morgunblaðsins - 22.02.2003, Side 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 22. FEBRÚAR 2003 15
VANGAVELTUR um tjáningarmiðla hafa
lengi fylgt myndlistarumræðunni og fullyrð-
ingar um að einn miðillinn sé nú meira áber-
andi en aðrir eru tíðar. Miðlar segja þó ekk-
ert til um gæði myndlistar og að einn miðill
sé „inni“ og aðrir „úti“ er ýmist byggt á mis-
skilningi eða þá hefur galleríum, listasöfnum
og listtímaritum tekist að blása eitthvað upp
sem þá dugar til skamms tíma. Raunin er sú
að það eru hundruð þúsunda myndlistar-
manna að vinna í öllum miðlum sem í boði
eru og ganga út frá öllum mögulegum for-
sendum sem þroski þeirra gefur kost á. Sam-
keppni á milli tjáningarmiðla er því gamall
vani sem ætti að heyra sögunni til. Hugleið-
ingar um eðli og eiginleika hvers miðils fyrir
sig og hvernig sé verið að nýta hann er svo
annað mál sem ávallt þarf að viðra til að auka
við skilning okkar á honum.
Myndbandið telst til nýrri tjáningarmiðla,
þótt það hafi verið áberandi í myndlist í um
30 ár. Tæknilegir möguleikar miðilsins hafa
þróast þessi 30 ár, þó eru margir á þeirri
skoðun að myndbandsformið sé rétt á byrj-
unarreit og að með tímanum og öðrum
tækninýjungum komi það til með að opna
enn aðrar gáttir fyrir sköpun myndlistar. Á
Íslandi mundi ég segja að miðillinn hafi verið
notaður mjög einfalt og takmarkað miðað við
það sem sést hefur erlendis. Þótti mér það
t.d. innspýting fyrir íslenskt listalíf þegar
Nýlistasafnið sýndi hreint frábæra mynd-
banda-innstallasjón eftir Hollendinginn
Arnhout Mik síðastliðið sumar.
Listir og auglýsingar
Arnhout Mik er nú mættur aftur til leiks
ásamt góðum hópi manna og kvenna á mynd-
banda- eða DVD-sýningu sem nefnist „Hátt
og skýrt“ og er samstarfsverkefni myndlist-
armanna, tónskálda og auglýsingastofa. Sýn-
ingin var haldin síðastliðinn janúar í Steede-
lijk Bureau Amsterdam í Hollandi og er nú
til sýnis í Listasafni Reykjavíkur, Hafnar-
húsi. Alls eru 9 fulltrúar hverrar greinar sem
starfa þrír og þrír saman. Enginn íslenskur
myndlistarmaður tekur þátt í sýningunni, en
þar eð finna tvö íslensk tónskáld, þá Hauk
Tómasson og Guðna Franszon. Sá fyrrnefndi
samdi tónverk við myndbandsverk japönsku
listakonunnar Yayoi Kusama. Verk Kusama
eru jafnan optísk og glysgjörn. Dramatískt
tónverk Hauks breytir að vissu leyti þeirri
nálgun og gamansöm auglýsingaherferð Voss
og Von Matt teygir það í enn aðra áttina og
samspilið verður eitt af því betra á sýning-
unni. Hið sama má segja um samstarf Guðna
Franszonar og Arnhout Mik. Myndbandið er
til sýnis á stóru tjaldi í fjölnotasal safnsins og
sýnir börn sem ýmist sýnast vera að leika sér
eða eru í hlutverki útigangsfólks. Tónverkið
er mínimalískt, spilað á kontrabassa og pan-
pípur og virkar jafn órætt og sjálft mynd-
bandið, mitt á milli hljóðrásar og umhverf-
ishljóða. Auglýsingastofan Widen & Kennedy
hefur einnig brugðist skemmtilega við en hún
hefur ekki viljað túlka verkið á nokkurn hátt
og sýna aftan á mannfólk sem klórar sér í
hársverðinum líkt og það skilji ekki það sem
fyrir það ber.
Ein íslensk auglýsingastofa er á meðal
þátttakenda, Fastland/Ground, og vinnur hún
með áhorfendur líkt og Widen & Kennedy
gerir, en á annan hátt. Fastland/Ground er í
samstarfi við myndlistarmanninn John M.
Armleder og danshöfundinn Hans van Ma-
nen. Armleder gerði myndbandið með verk
Van Manens í huga og sýnir það sjóðandi
hveraleir. Framlag íslensku auglýsingastof-
unnar er prýðilegt og felst í myndskeiði af
fólki að skoða listaverk og er tekið frá sjón-
arhorni listaverksins.
Aðrir þátttakendur og samstarfsaðilar eru
Gillian Wearing, New og hljómsveitin Yello,
Caroline Berkenbosch, Pipilotti Rist og
SCOF, Toek Numan, Viktor & Rolf og Sa-
atchi&Saatchi, Pierre Bismuth, Theo Loev-
endie og Srawberry Fog, Franska nýstirnið
Pierre Huyghe er í samstarfi með auglýs-
ingastofu Kessels/Kramer og hljómsveitinni
Steamboat Switzerland og Kessels/Kramer
er einnig í samstarfi með hollensku listakon-
unni Marlene Dumas og gamla YMO-popp-
aranum Ryuchi Sakomoto.
Sýningin er kannski ekki eins umfangs-
mikil og menn kynnu að ætla þegar þeir sjá
listann yfir þennan fjölda heimsþekktra lista-
manna. Alls eru fjórir skjáir í þremur sal-
arkynnum safnsins þar sem myndirnar eru
sýndar, ýmist tvær saman í einu eða sitt í
hvoru lagi. Ekki er ég alveg sáttur við með-
ferðina á verki Guðna Franzsonar, Arnhout
Mik og Widen & Kennedy í fjölnotasalnum.
Ég hef skoðað sýninguna þrívegis og hefur
uppsetningin í salnum tekið breytingum á
milli daga vegna þess að hann er leigður út
fyrir ýmiskonar uppátæki og virðist engin
breyting vera gerð á þeim starfsháttum á
meðan sýningin stendur yfir. Þykir mér lista-
mönnunum vera sýnd mikil óvirðing þegar
stólum, pöllum og borðum er stillt upp í sýn-
ingarrýminu á opnunartíma safnsins til að
þjóna allt öðrum tilgangi en að falla að lista-
verkinu. Ekki síst þar sem Arnhout Mik er
þekktur fyrir að leggja mikið upp úr samspili
sýningarrýmis og mynda.
Að öðru leyti er vel staðið að sýningunni
sem er sú fyrsta í röðinni af trílógíu sem
Listasafn Reykjavíkur býður upp á næstu
vikurnar. Sýningarnar standa stutt yfir eða í
1–2 vikur í senn. Eftir að „Hátt og skýrt“
lýkur mun safnið vera með gjörningahátíð og
að henni lokinni verður sýning á samstarfi
hollenskra myndlistarmanna og tónlistar-
manna undir heitinu „Flash“. Það er því
óhætt að segja að Listasafn Reykjavíkur
sæki fram með þessari sýningarröð og af
þessum fyrsta hluta að dæma má vænta góðs
af hinum tveimur.
Dýrsleg dýrkun
Myndbandsgjörningar þar sem sýningar-
rými og myndband skapa eina heildarmynd
eða innsetningu er listform sem hefur tals-
vert verið notað af íslenskum listamönnum.
Má rekja slík viðhorf til þýska listamannsins
Joseph Beuys á sjötta og sjöunda áratug síð-
ustu aldar, en í erlendum söfnum er algengt
að sjá innsetningu eftir Beuys í einum sal og
þar fyrir utan eða í öðru herbergi er sýnt
myndband af listamanninum þar sem hann
skapar verkið inn í rýmið. Fyrir Beuys var
athöfnin hluti af sjálfu listaverkinu.
Huginn Þór Arason heitir ungur myndlist-
armaður sem útskrifaðist síðastliðið vor frá
skúlptúrdeild Listaháskóla Íslands og sýnir
um þessar mundir fyrstu einkasýningu sína
eftir útskrift í Galleríi Sævars Karls. Sýn-
inguna nefnir hann „Ég og við“ og byggist á
heimatilbúnum ritúal sem framinn var í sjálfu
galleríinu, tekinn upp á myndband og varpað
á vegginn. Hann er sýndur í hægagangi og er
ekki bara heimildir um gjörning heldur sjálf-
stætt verk, eða myndbandsgjörningur. Alls
taka fimm manns þátt í athöfninni eða gjörn-
ingnum. Fjórir þeirra eru í sér sniðnum bún-
ingum þar sem ekki sést í andlit þeirra, en
Huginn sjálfur er sá eini sem þekkist á
myndbandinu. Hinir fjórir tákna aðra per-
sónuleika listamannsins eða önnur sjálf hans.
Gjörningurinn hefst á því að þátttakendur
ganga einn á eftir öðrum að afmörkuðum fleti
á gólfinu þar sem leirdrulla liggur á fletinum
miðjum. Þar hefja þeir hálf hallærislegan
dans, einhverskonar töffaraútgáfa af Schlem-
mer-ballett, er leysist svo upp í fíflaskap sem
verður heldur langdreginn þegar á líður og
svolítið tilgerðarlegur. Þátttakendurnir hefja
svo að hnoða skurðgoð úr leirnum, nudda það
í hárum og enda í fagnaðarlátum líkt og
knattspyrnumenn sem hafa skorað mark eða
sigrað leik. Skurðgoðið, sem er ófrýnilegt og
dýrslegt, stendur síðan eftir á gólfleti gall-
erísins og sérsaumaðir gallarnir hanga drull-
ugir úr loftinu sem ummerki athafnarinnar.
Það er nokkuð ljóst að listaverk og nýlegar
sýningar Gabríelu Friðriksdóttur hafa haft
mikil áhrif á Hugin. Það sem þó helst skilur
þar á milli er athöfnin. Skurðgoðagerð Hug-
ins vísar til trúarlegra athafna. Samkvæmt
Gamla testamentinu skapaði guð manninn úr
leir, líkt og Huginn notar til að skapa skurð-
goðið, sem í sjálfu sér gengur upp því líkami
okkar er gerður úr jarðefnum, svo sem vatni,
járni o.fl. Þar sem listamaðurinn fremur at-
höfnina með öðrum ímynduðum sjálfum sín-
um verður hún eins og sjálfsdýrkun og jafn-
vel dýrkun á því dýrslega eða „primitíva“
sem í honum býr. Þetta þykir mér hug-
myndalegur styrkur verksins þar sem efni og
athöfn ná saman. Fíflaskapurinn dregur samt
úr dýrslegum kraftinum eða áhrifunum sem
mér finnst eins og að listamaðurinn hafi ekki
hugsað til enda.
Jón B. K. Ransu
MYNDLIST
Listasafn Reykjavíkur, Hafnarhúsið
Opið alla daga frá 10–17. Sýningu lýkur 24. febrúar.
MYNDBÖND
MYNDLISTARMENN, TÓNSKÁLD OG GRAFÍSKIR
HÖNNUÐIR
Sjónlist, tónlist og ritúal
Úr myndbandsverkinu „Film“ eftir Arnhout Mik. Í myndbandi sínu notar John M. Armleder leirhver til að tjá dans.
Frá sýningu Hugins Þórs Arasonar í Galleríi
Sævars Karls.
Gallerí Sævars Karls
Sýningin er opin á verslunartímum og stendur til 5.
mars.
BLÖNDUÐ TÆKNI
HUGINN ÞÓR ARASON
MYNDLIST
Galleri@hlemmur.is: Ósk Vilhjálms-
dóttir. Til 2.3.
Gallerí Skuggi: Halldór Eiríksson,
Helgi Snær Sigurðsson og Hrappur
Steinn Magnússon. Til 9.3.
Gerðarsafn: Franskar og belgískar
teiknimyndir. Til 23.2.
Gerðuberg: Ljósmyndasýning frá Bau-
haus. Til 23.2.
Hafnarborg: Karl Jóhanns Jónsson.
Baldur J. Baldursson, Gulleik Lövskar
og Kristinn Pálmason. Til 10.3.
Hallgrímskirkja: Aðalheiður Valgeirs-
dóttir. Til 1.3.
Hús málaranna, Eiðistorgi: Samsýning
sjö málara. Til 2.3.
i8, Klapparstíg 33: Haraldur Jónsson.
Undir stiganum: Jón Sæmundur Auð-
arson. Til 8.3. Í kjallara: Hulda Hákon.
Til 2.3.
Íslensk grafík, Hafnarhúsinu: Anna G.
Torfadóttir. Til 2.3.
Listasafn Akureyrar: Aftökur og út-
rýmingar. Til 9.3.
Listasafn Borgarness: Hubert Do-
brzaniecki. Til 26.2.
Listasafn Einars Jónssonar: Opið laug-
ardaga og sunnudaga kl. 14–17. Lista-
safn Ísl.: Ragna Róbertsdóttir, Mike
Bidlo og Claude Rutault. Sjónarhorn –
Anna Líndal. Til 16.3.
Listasafn Rvíkur – Hafnarhús: Diane
Neumaier og Christos Chrissopoulos.
Til 16.3. Lýsir – Jón bóndi Bjarnason.
Til 9.3. Loud & Clear / Hátt og skýrt.
Til 24.2.
Listasafn Rvíkur – Kjarvalsstaðir:
then. hluti 4 – minni form. Til 2.3.
Listas. Sigurjóns Ólafss.: Andlits-
myndir og afstraksjónir. Til 30.3.
Norræna húsið: Norrænir hönnuðir.
Til 2.3. Thue Christiansen. Til 16.3.
Nýlistasafnið: Hlynur Hallsson, Finnur
Arnar Arnarson og Jessica Jackson
Hutchins. Til 23.2.
Slunkaríki, Ísafirði: Hulda Hákon. Til
2.3.
Þjóðarbókhlaða: Ísland og Íslendingar
í skrifum erlendra manna fyrr á öldum.
Til 1.5. Fellingar: Hafdís Helgadóttir.
Til 1.3.
Þjóðmenningarhúsið: Íslandsmynd í
mótun – áfangar í kortagerð. Til 8.8.
Handritin. Landafundir. Skáld mán-
aðarins: Þórarinn Eldjárn.
Upplýsingamiðstöð myndlistar:
www.umm.is undir Fréttir.
TÓNLIST
Sunnudagur
Bústaðakirkja: Tríó Reykjavíkur
ásamt Sun Na og Unni Sveinbjarn-
ardóttur. Kl. 20.
Hallgrímskirkja: Schola cantorum og
kammerkór Hallgrímskirkju. Kl. 17.
Hásalir, Hafnarfirði: Fjórir hafnfirskir
kórar. Kl. 20.
Íslenska óperan: Ólafur Árni Bjarna-
son tenór og Ólafur Vignir Albertsson
píanó. Kl. 16.
Norræna húsið: Ingólfur Vilhjálmsso,
Stephan Heber og slagverksleikarar.
Kl. 17.
Salurinn: Pawel Panasiuk selló og Ag-
nieszka M. Panasiuk píanó.Kl. 16.
Þriðjudagur
Salurinn: Flautusónötur Bachs I: Ás-
hildur Haraldsdóttir, flauta og Jory Vi-
nikour sembal. Kl. 20.
Miðvikudagur
Norræna húsið: Peter Tompkins, óbó,
Pétur Jónasson, gítar. Kl. 12.30.
Salurinn: Flautusónötur Bachs II: Sjá
þriðjudag. Kl. 20.
Fimmtudagur
Háskólabíó: SÍ., Hamrahlíðarkórinn og
Kór Menntaskólans við Hamrahlíð. Kl.
19.30.
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið: Allir á svið, mið., fim.
Með fullri reisn, lau., sun., fös. Rakstur,
fös. Karíus og Baktus, sun. Veislan, fim.
Borgarleikhúsið: Sól og Máni, lau., fös.
Honk! sun. Kvetch, fim. Jón og Hólm-
fríður, lau. Herpingur og Hinn full-
komni jafningi, sun. Stígvélaði kött-
urinn, lau. Rómeó og Júlía, lau., sun.
Íslenski dansflokkurinn: Láta hjartað
ráða för, sun., fim.
Íslenska óperan: Macbeth, lau.
Iðnó: Beyglur, lau., fös. Hin smyrjandi
jómfrú, sun.
Loftkastalinn: Benedikt búálfur, sun.
Nemendaleikhúsið: Tattú, lau., sun.,
fös.
Nasa: Sellofon, lau., fim., fös.
Leikfélag Akureyrar: Gesturinn, lau.,
sun.
MENNING
LISTIR
N Æ S T U V I K U