Lesbók Morgunblaðsins - 02.08.2003, Blaðsíða 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 2. ÁGÚST 2003
ÁRLEG óperuhátíð finnska bæj-
arins Savonlinna stendur yfir
frá lokum júlímánaðar og fram í
byrjun ágúst ár hvert. Hátíðin,
sem haldin hefur verið frá því
1967, er þekkt innan tónlistar-
heimsins og tekur fjöldi söngv-
ara og tónlistarfólks þátt í hátíð-
arhöldunum í ár líkt og endra-
nær. Meðal þeirra verka sem
sett eru upp í ár eru Turandot
eftir Puccini og Tristan og Ísold
eftir Wagner, þar sem hinn
þekkti Matti Salminen fór með
hlutverk konungsins og komust
aðrir yngri söngvarar, að sögn
danska dagblaðsins Berlingske
Tidende, ekki með tærnar þar
sem þessi aldraði söngvari hefur
hælana.
Diaghilev hylltur
RÚSSNESKI Kirov-ballettinn
sýndi nú í vikunni í Lundúnum
verkin Vorblótið og Les Noces
eftir rússneska ballethöfundinn
Serge Diaghilev. Diaghilev og
Ballet Russes, dansflokkur hans,
voru á sínum tíma taldir lið-
hlaupar af sovéskum stjórnvöld-
um og þau áhrif sem Diaghilev
hafði á þróun ballettsins með
öllu útilokuð frá sovéskum dans-
skólum í ein 70 ár. Með sýningu
sinni nú vill Kirov-ballettinn
hins vegar sýna þessum meist-
ara dansins þá virðingu sem
hann á skilið. Það tekst þó ekki
fyllilega að mati gagnrýnanda
Daily Telegraph, sem segir þá
byltingarkenndu tækni sem ein-
kennir nútímadansinn klassísku
dönsurunum einfaldlega ofviða
og stíf þjálfun þeirra nái ekki að
skila þeim mikla krafti sem verk
Diaghilev búi yfir.
Ekki prinsum hæf
RISAVAXIN stytta af nöktum
karlmanni sem rís hold hefur
vakið töluvert uppnám í Salz-
burg, en styttan var afhjúpuð á
sama tíma og hin árlega Salz-
burgarlistahátíð fer fram. Upp-
setning styttunnar, sem komið
var fyrir fyrir framan Rupert-
inum-nútímalistasafnið, fór
mjög svo fyrir brjóst borg-
arstjórans, Heinz Schaden, sem
krafðist þess að styttan yrði tek-
in niður samstundis. „Það bað
enginn borgarskrifstofurnar um
leyfi fyrir þessu og ef svo hefði
verið þá hefðum við sagt nei. Ég
get ekki ítrekað nægjanlega
hversu smekklaust þetta er,“
sagði Schaden sem ekki var í
minna uppnámi yfir að Karl
Bretaprins liti styttuna augum í
heimsókn sinni á listahátíðina.
Styttan er verk listamannanna
Ali Janka, Wolfgang Gantner,
Tobias Urban og Florian Reither
og nefnist „Sigurboginn“ og vís-
ar heitið til þess að maðurinn
beygir sig aftur á bak svo getn-
aðarlimur hans vísar til himins.
Að sögn listamannanna er verk-
ið óður til lyfsins Viagra og því
er á engan hátt ætlað að hrella
prinsinn. „Okkur þykir verkið
fallegt og í raun eitthvað
konunglegt við það, sérstaklega
í ljósi bogans sem baklína
mannsins myndar,“ sagði Janka
í viðtali við netmiðil BBC.
ERLENT
Bjartar
óperunætur
Kirov-ballettinn sýnir Diaghilev.
YFIR hásumarið leggst doði yfir sýningarsali
í Reykjavík. Sömu sýningarnar rúlla allan sum-
artímann hjá söfnunum, sumir sýningarsalirnir
loka en minni galleríin viðhalda þó lífsglætunni.
Listalífið á landsbyggðinni tekur aftur á móti að
blómstra og tilkynningar og viðtöl birtast í dag-
blöðunum við listamenn sem sýna á Skagafirði,
Siglufirði, Höfn, Egilsstöðum, Ísafirði, Djúpavík,
Húsavík, Varmahlíð og Eyrarbakka svo eitthvað
sé nefnt. Einhver athyglisverðasti staðurinn,
hvað myndlist snertir, er Seyðisfjörður. Þar
gætir heilmikillar vitundar um mikilvægi mynd-
listar, þökk sé meistara Dieter Roth sem átti þar
hús og dvaldi oft í firðinum.
Á Seyðisfirði er starfrækt menningarmiðstöð-
in Skaftfell. Þar er kaffihús og sýningarsalur á
efri hæðinni. Salurinn er rekinn af miklum metn-
aði allt árið um kring, en í tilefni af listahátíð
Seyðisfjarðar, Á seyði, er lögð sérstök áhersla
hjá sýningarnefndinni að hafa markverða mynd-
listarsýningu. Í fyrrasumar var það samsýning
Georgs Guðna Haukssonar og Peters Frie, en nú
er það þýski listamaðurinn Lothar Baumgarten
sem hefur skapað staðbundna rýmis-innsetn-
ingu í sýningarsalinn.
Lothar Baumgarten er vel þekktur og alþjóð-
lega virtur myndlistarmaður. Hann nam listir
við akademíuna í Karsrhue og tók svo fram-
haldsnám í Dusseldorf-akademíunni undir leið-
sögn Joseph Beuys á árunum 1969–71. Hann
vakti undireins athygli í heimalandi sínu að námi
loknu og var m.a. valinn á Documenta árið 1972,
en Documenta er alþjóðleg myndlistarsýning
sem er haldin á 4–5 ára fresti í borginni Kassel í
Þýskalandi og er ásamt Feneyjar-tvíæringnum
stærsti myndlistarviðburður sem um getur. Alls
hefur Lothar Baumgarten verið fjórum sinnum
þátttakandi á Documenta-sýningum og hann var
einnig fulltrúi Vestur-Þýskalands árið 1984 á
Feneyjar-tvíæringnum og hlaut þá Gullljónið,
sem er viðurkenning fyrir bestu eða áhrifamestu
sýninguna á tvíæringnum. Hann hefur sýnt í
mörgum af helstu söfnum heims eins og Guggen-
heim, MOMA, Listhöllinni í Hamborg, Whitney-
safninu, Steedelijk-safninu og Tate Gallery. Og
nú sýnir hann á Seyðisfirði.
Myndlist og mannfræði
Baumgarten á margt skylt með lærimeistara
sínum, Joseph Beuys, varðandi notkun á efni og
hugmyndina um skúlptúr sem félagslegu fyr-
irbæri. Hann nálgast myndlist út frá mannfræði
og þjóðfræði og hefur síðan á sjöunda áratugn-
um rannsakað „hinn kúltúrinn“, þ.e. ekki þann
evrópska. Aðallega hefur hann rannsakað menn-
ingu frumbyggja Suður- og Norður-Ameríku og
sem dæmi þá var framlag hans á Documenta X
árið 1997, ljósmyndir og textar er greindu frá
ársdvöl hans á meðal Yanománi-indíána í Ven-
esúela. „Hina“ menninguna setur hann gjarnan í
samhengi við þá vestrænu á ýmsan hátt, jafnvel
staðbundið eins og verðlaunaverk hans í Fen-
eyjum er til marks um, en þar skapaði hann inn-
setningu sem byggðist á ár-kerfi Amazon- og
Orinoco-fljótanna sem hann tengdi svo við síkin í
Feneyjum.
Innsetningin í Skaftfelli nefnist „Fogelvlug“
(Flug fuglanna). Á gólfinu liggja tvö stór kort,
annað er landakort sem nær frá Rússlandi til Ír-
an og hitt er fuglakort. Væntanlega spannar
landakortið það landsvæði sem þessir fuglar suð-
ursins sækja á sumrin. Yfir kortin og mikinn
hluta af gólfinu liggur svo „camoflage“-net sem
ég túlka sem myndlíkingu fyrir suðrænt regn-
skógasvæði fuglanna. Áhorfandinn horfir því yf-
ir verkið líkt og hann sé á flugi yfir skógarlendi.
Í horni salarins er lítill pýramídi formaður úr
bláu litardufti, en slíkir pýramídar hafa birst í
innsetningum Baumgartens í rúm 30 ár. Pýra-
mídarnir eru afar viðkvæmir og duftið molnar úr
þeim yfir sýningartímann og þeir skemmast,
venjulega af mannavöldum eins og raunin er
með hin mörgu náttúrusvæði, ekki síst regn-
skógana.
Textar spila mikilvæga rullu í innsetningunni,
sýningar á 40 dögum í tilefni af 40 ára afmæli
sínu. Þetta er orkumikið verkefni sem listakonan
hefur tekið sér fyrir hendur og virðist hún vera
að leysa það með ágætum. Verkið í Skaftfelli er
skúlptúr er sýnir roskinn karlmann samsettan
úr viðarbútum sitja við eitt kaffiborðið og er að
teikna. Hann er gróflega smíðaður og hefur naíft
yfirbragð án þess að hægt sé að kalla verkið naíf.
Anatómían er ekki þessleg og listakonan er jafn-
framt að vinna með staðinn í listsögulegu sam-
hengi sem er afar fjarri næfum hugsunarhætti.
Hér er nefnilega sjálfur Dieter Roth mættur á
svæðið. Dieter Roth var allþekktur listamaður
og var um tíma álitinn einhver mikilvægasti
listamaður Þýskalands. Hann nýtur mikilla vin-
sælda í alþjóðlegum myndlistarheimi um þessar
mundir. Yfirlitssýningar á verkum hans eru nú
víða um heim, margar greinar um listamanninn í
listtímaritum og jafnvel má sjá verk eftir Dieter
á sýningum sem eiga að greina frá því helsta
sem er í gangi í myndlist samtímans þótt hann
hafi verið látinn í fimm ár. En þrátt fyrir al-
þjóðlega athyglina svífur andi Dieters samt sem
áður yfir Seyðisfirði og er skúlptúrinn því afar
heimakær þarna við borðið. Eiginlega svo
heimakær að mér heyrðist einn starfsmaður
kaffihússins biðja hann afsökunar er hann gekk
framhjá honum til að þjóna til borðs líkt og hann
mætti færa sig ögn til hliðar.
Leifturskot af leifturskoti
Verk Ingarafns Steinssonar nefnist „Space
eitt“ og „Space tvö“ og saman stendur af tveim-
ur litskyggnum sem er varpað á vegg í skugg-
sælu skoti kaffihússins. Í báðum myndunum má
sjá þegar eldingu slær niður í skýjunum. Þetta
eru tilfallandi ljósmyndir, nokkurs konar leift-
urskotsmyndir af leifturskoti, sem listamaðurinn
tók út um gluggann á flugvél, annars vegar á leið
frá Documenta XI í fyrrasumar og hins vegar
frá Feneyja-tvíæringnum í hitteðfyrra.
Í ljósmyndunum fangar listamaðurinn augna-
blik sem við þekkjum í raunveruleikanum sem
kröftugt og ógnvekjandi en virkar aftur á móti
sefandi og rómantískt í myndunum líkt og mist-
ur í morgunsárið. Þetta segir auðvitað ýmislegt
um trúverðugleika hins skrásetta augnabliks,
þ.e. myndinni af raunveruleikanum, sem menn
hafa deilt um síðan á tímum Platós og Aristótel-
esar. Þetta er nokkuð vel heppnað verk hjá Inga-
rafni sem á einfaldan og skemmtilegan hátt
tekst að draga upplifun sína eftir tvo stórvið-
burði myndlistarheimsins til Seyðisfjarðar í
formi himneskra eldglæringa.
en á veggjunum má lesa ljóðrænar setningar
eins og „Þolgæði & bauja ryðgandi í vatninu“,
„Rekið á land - tínt upp - þagnað“ og „Vindur yf-
ir vatninu sker tárið“. Textarnir valda nokkrum
heilabrotum hjá mér, en ég geng þó út frá því
vísu að listamaðurinn hugsi þá að einhverju leyti
út frá firðinum og sögu hans sbr. sjómennsku,
og/eða ferð fuglanna yfir hafið, sbr. „þolgæði“,
„vindur yfir vatni“ o.s.frv. Listaverk Baumgart-
ens eru annars ekki auðskilin og þótt ýmislegt
megi lesa út úr efnisvali og efnismeðferð hans,
þá tekst honum samt sem áður að leiða mann
burt frá nokkurri niðurstöðu eða endanlegri
túlkun. Hann á það sammerkt með lærimeistara
sínum að maður „fattar“ ekki verkin heldur
skynjar þau umtalsvert dýpra en það og þrátt
fyrir mjög skýra vísindalega nálgun þá lifa þau
með manni sem líkamleg tilfinning ekki síður en
hugmyndalegar vangaveltur. Þannig hef ég alla-
vega upplifað þau verk sem ég hef áður séð eftir
listamanninn og er innsetningin í Skaftfelli engin
undantekning á því.
Dieter mættur
Á kaffihúsinu eru einnig tvær smærri innsetn-
ingar eftir íslenska myndlistarmenn. Önnur er
eftir ungan listamann, Inga Rafn Steinsson að
nafni, en hin er eftir Aðalheiði S. Eysteinsdóttur
sem um þessar mundir hefur verið að opna 40
Margt
á seyði
MYNDLIST
Skaftfell – Sýningarsalur
Lothar Baumgarten
Sýningin er aðgengileg á afgreiðslutíma kaffihússins.
Henni lýkur 17. ágúst.
INNSETNING Í RÝMI
Skaftfell – Kaffihús
Aðalheiður S. Eysteinsdóttir,
Ingi Rafn Steinsson
Sýningarnar eru aðgengilegar á afgreiðslutíma kaffi-
hússins. Þeim lýkur 5. ágúst.
INNSETNING Í RÝMI
Lofteldar á leið Ingarafns Steinssonar frá Kassel og Feneyjum.
Ljósmynd/Ransu
Dieter Roth í túlkun Aðalheiðar S. Eysteinsdóttur.
Ljósmynd/Ransu
Hluti af innsetningu Lothars Baumgartens í Skaftfelli.
Jón B. K. Ransu