Lesbók Morgunblaðsins - 04.10.2003, Blaðsíða 14

Lesbók Morgunblaðsins - 04.10.2003, Blaðsíða 14
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 4. OKTÓBER 2003 ÍTALSKI forvörðurinn Cinzia Parnigoni vinnur hér að hreins- un Davíðs eftir ítalska endur- reisnarlista- manninn Michel- angelo í Flórens á Ítalíu. Líkt og oft áður er hreinsun þekktra listaverka hefur staðið fyrir dyrum hafa verið uppi miklar deilur í alþjóða listasamfélaginu um hreinsun styttunnar og þau hreinsiefni sem notuð eru, en Davíð er með þekktari listaverk- um endurreisnartímans. El Greco í Metro- politan safninu SAFN verka hins grískættaða El Greco, eða Domenikos Theo- tokopoulos eins og hann hét réttu nafni, verður til sýnis í Metropolitan safninu í New York til áramóta. Sýningin er sú fyrsta á verkum El Greco í Bandaríkjunum í 20 ár, en lista- maðurinn sem vakið hefur mikla athygli lista- manna, gagnrýn- enda og safnara frá því á 19. öld þótti full sérkenni- legur fyrir smekk samtímamanna sinna á 17. öld. Alls verða ein 80 verk, sem safnað hefur verið saman víða úr heiminum, á sýningunni, en sérstakri athygli hefur verið beint að síðari verkum hans sem einkennast af dulrænum áherslum. „Eitt af því áhugaverðara, burt séð frá því að sjá safn El Greco verka á sama stað, er að virða fyrir sér áhrif þessara gömlu meistara á nútímalist,“ sagði Keith Christiansen safn- vörður við Metropolitan, en El Greco hafði m.a. mikil áhrif á Picasso. Á rúllandi ferð ALL-sérstæð sýning stendur nú yfir í bandaríska bygginga- listasafninu, American Building Museum, í Washington og er hún tileinkuð rúllustigum, lyftum og hreyfanlegum gangvegum. Sýn- ingin nefnist Up, Down, Across: Elevators, Escalators and Mov- ing Sidewalks og er að sögn stjórnenda fyrsta sýningin sem tileinkuð er rúllustiganum og lyftunni, arkitektúr þeirra og áhrifum á nútíma þægindi. Uppruna lyftunnar má rekja ein 150 ár til baka er ungur vél- virki, Elisha Otis kynnti fyr- irbærið fyrir áhorfendum í á sýningu í Crystal Palace í Lund- únum 1854. „Það áhugaverða er að á þeim rúmlega hundrað ár- um sem eru liðin þá hefur lyftan orðið hraðskreiðari og fágaðri en hún hefur samt ekki breyst,“ hafði Voice of America eftir Abbot Miller, stjórnanda sýning- arinnar. Davíð hreinsaður ERLENT Heilög Veróníka með klæðið helga eftir El Greco. Göngum Pompidou safnsins er veitt athygli á sýningunni. LISTAMENN sem ekki eiga formlegt listnám að baki, gjarnan nefndir næfir eða alþýðulista- menn, setja áberandi svip á sýningar Listasafns Reykjavíkur um þessar mundir. Þannig taka þjóðkunnar viðarverur Sæmunds Valdimarsson- ar til að mynda á móti gestum Kjarvalsstaða þessa dagana, en safnið hýsir einnig næstu mán- uði sýningaröðina List án landamæra þar sem sjónum er beint að verkum fatlaðra einstaklinga, og í Hafnarhúsinu má finna hina jákvæðu og skemmtilega nefndu Yfir bjartsýnisbrúna – þar sem tengsl alþýðulistar og samtímalistar eru könnuð. Skógarbúarnir Það hefur ekki margt breyst í list Sæmundar Valdimarssonar frá því hann hóf að höggva út styttur úr rekavið snemma á áttunda áratug síð- ustu aldar enda, líkt og Aðalsteinn Ingólfsson bendir á í sýningarskrá, ekki við slíku af búast af rosknum listamanni. Það hefur hins vegar aldrei komið niður á vinsældum Sæmundar sem á sér fjölda dyggra aðdáenda. Eftirspurn eftir verkum hans hefur líka verið meiri en framleiðnin þrátt fyrir mikla afkastagetu. En Sæmundur hefur á rúmlega þrjátíu ára ferli náð að vinna ein 500 verk. Sýningin sem nú stendur yfir á Kjarvalsstöð- um geymir þó ekki nema brot þess fjölda, sem að mestu er unninn frá síðustu stórsýningu Sæ- mundar í Gerðarsafni 1998. Og þó nokkrir gamlir kunningjar skjóti upp kollinum eru flest verk- anna ný, m.a. hin snögghærða Líf (2003) sem, með dularfullt bros á vör, horfir dapureyg út yfir sýningarrýmið og hin tignarlega grænhærða Ástkona Picasso (2002). Líkt og í eldri verkunum er það hér hæfni Sæmundar til að manngera við- inn sem hleypir lífi í trjádrumbana sem tálgaðir, mótaðir og skreyttir verða ýmist karlkyns, kven- kyns, tvíkynja eða hvorugkyns í meðförum lista- mannsins. Og þó vinnubrögð Sæmundar hafi um margt orðið fágaðri og meiri rækt lögð við smáat- riðin eftir því sem vald hans á verkfærunum hef- ur aukist hefur hann líka öðlast öryggi til að leyfa náttúrunni sjálfri að njóta sín þar sem við á. Er notkun hans á berki viðarins einmitt skemmti- legt dæmi um slíkt í nokkrum nýrri verkanna, m.a. í síamstvíburunum Gleði (2001), Tveimur andlitum (2001), Nýsköpun (2001) og Jóni Oddi og Jóni Bjarna (2001) er samvaxnir gjóa hvor annan augum. Sá leikur listamannsins að náttúrulegu yfirborði viðarins sem einkennir þessi verk fjarlægir þau þó á vissan hátt sæbar- inni veröld rekaviðarins og færir þær á ný nær uppruna sínum innan skógarins. Hefðbundin stíl- brigði Sæmundar eru engu að síður auðþekkj- anleg hér sem annars staðar og eru hverri veru veitt persónusérkennin sem fella þær að ævin- týralegum þjóðflokki Sæmundar. Alþýðulist og alþýðleg list Sæmundur er hins vegar ekki einn um að nota viðinn í listsköpun sinni því fjölmargar ólíkar við- arverur má líka finna á sýningunni Yfir bjart- sýnisbrúna, m.a. Fólk og fénað Laufeyjar Jóns- dóttur frá Sæbóli í Húnaþingi, Fólk Helga Björnssonar frá Huppahlíð í Húnaþingi og hina bráðskemmtilegu Mjallhvíti og dvergana sjö eft- ir Aðalheiði S. Eysteinsdóttur frá Akureyri svo dæmi séu tekin. Sýningin Yfir bjartsýnisbrúna er samvinnu- verkefni Listasafns Reykjavíkur og Safnasafns- ins á Svalbarðsströnd og virðist að stórum hlut hugarfóstur sýningarstjórans, Niels Hafsteins forstöðumanns Safnasafnsins, er leggur upp með þá hugumstóru fyrirætlan að brúa bil megin- strauma og jaðarsvæða innan myndlistarinnar og birtir graf af hringferli myndlistar í sýning- arskrá máli sínu til stuðnings. Hvort bil meg- instrauma og jaðarsvæða er brúað með sýning- unni skal látið ósagt, þó tengslin sem víða má finna með verkum alþýðulistafólksins og hinna lærðu bendi vissulega til þess að gjáin sé ekki alltaf svo ýkja breið. Einlægnin kann vissulega að vera meira ríkjandi í verkum alþýðulistamannanna, líkt og sjá má í jafn ólíkum verkum og steinmyndum Páls Guðmundssonar frá Húsafelli og klippi- myndum Maríu Jónsdóttur frá Hvolsvelli, sem og nákvæmnin líkt og tálgað tréfólk Helga Björnssonar ber með sér, þar sem vandlega er gætt að einstaklingseðli hvers og eins – jafnt prests sem hunds. En á móti kemur skerpan og húmorinn í verkum hinna lærðu myndlistar- manna. Litrík fósturlaga Hanaegg Ólafar Nordal og verk Gabríelu Friðriksdóttur Meðferð og Árás minnimáttarkenndarbakteríanna eru bæði gott dæmi um slíkt, sem og Gulrótarregla Hann- esar Lárussonar. Tengslin við framandi ævin- týraheima verða þá einnig oft meiri í verkum hinna síðarnefndu sem nota eldri sagnaheima til að særa fram nýjar og ferskar útgáfur af fram- andlegum vættum og verum, líkt og Hanaegg Ólafar og kómískir þúfulingar Guðrúnar Veru Hjartardóttur bera með sér. Hversdagurinn og náttúran reynast hins vegar kollegum þeirra öllu hjartfólgnari, líkt og sjá má á Fleygum, fuglum, Ágústar Jóhannssonar á Hvammstanga. Hvað sem háleitum hugmyndum um tengsl ólíkra heima líður er ljóst, líkt og Níels bendir réttilega á, að íslensk samtímalist nýtir sér að ýmsu leiti verklag og aðferðafræði alþýðulista- fólks. Sú skemmtilega sýning sem Yfir bjart- sýnisbrúna er undirstrikar vissulega þau tengsl. Hennar er þó fyllilega hægt að njóta án þeirrar forsendu, enda líflega upp sett og vandlega út- hugsuð sem gerir það að verkum að sýningarsal- ir Hafnarhússins hafa sjaldan notið sín jafnvel. Byggingarsögustiklur Húmorinn sem svo víða má finna í verkum samtímalistarmannanna í Yfir bjartsýnisbrúna er kannski ekki einkennandi fyrir verk íslenskra arkitekta, þó hugmyndir Einars Þorsteins Ás- geirssonar um kúlulaga íbúðir fyrir prestskandí- data á Hallgrímskirkju (1974) einkennist vissu- lega af nokkrum gáska og gamansemi. Byggingarlist er hins vegar almennt fjárfrekari framkvæmdir en svo að þær séu oft byggðar á húmorískum grunni. Hugmyndir um varanleika, glæsileik og styrk eru oftar ofar á blaði. Sýningin Úr byggingarlistarsafni sem nú stendur yfir í Hafnarhúsinu veitir lauslega kynn- ingu á ævi og starfi nokkurra þekktra íslenskra arkitekta. Ítarleg kynning í textaformi við stór- huga skólateikningar nokkurra arkitektanna er til fyrirmyndar og draumarnir sem þar birtast í byggingum á borð hótelteikningu Einars Sveins- sonar og baðhús og afþreyingarmiðstöð Helga Hjálmarssonar eru skemmtileg mótsögn við öllu látlausari íslenskan veruleika húsbygginganna heimafyrir, s.s. Shell bensínstöðina við Suður- landsbraut (1946), nú Laugarveg, eftir Þór Sand- holt. Vissulega settu þó mörg þessara húsa, líkt og bensínstöðin, sinn svip á sögu og þróun ís- lensks arkitektúrs, og má segja hið sama um Ægisíðu 80 sem þykir með athyglisverðustu íbúðarhúsum sjötta áratugarins. En munir tengdir þeirri byggingu Sigvalda Thordarsonar, mynda í raun eins konar örsýningu innan sýning- arinnar, þar sem bakgrunni og byggingarsögu hússins er fylgt eftir á skemmtilegan hátt. Sýningin Úr byggingarlistarsafni er látlaus á að líta, en uppsetning hennar engu að síður vel úthugsuð og vel til þess fallin að vekja sýning- argesti til umhugsunar um þá öru þróun sem orð- ið hefur í hérlendri byggingarlist á ekki lengri tíma. Notkun á líkönum af byggingum á borð við Stykkishólmskirkju eftir Jón Haraldsson og Austurbæjarskóla Sigurðar Guðmundssonar, sem og fyrrnefnd líkön Einars Þorsteins Ás- geirssonar, veita þá gott mótvægi við teikning- arnar á veggjunum og gaman að virða fyrir sér þær breytingar sem hugmyndir tóku, sem og hugmyndir er aldrei urðu að veruleika. Notkun ljósmynda af byggingum, sögu húsa og þróun hefðu þó óneitanlega verið til bóta og fært sýn- inguna fjær hugmyndunum á teikniborðinu og nær raunveruleikanum. Af verum, vættum og húsbyggingum Anna Sigríður Einarsdóttir MYNDLIST Listasafn Reykjavíkur – Kjarvalsstaðir Sýningin stendur til 12. október. Safnið er opið alla daga frá kl. 10–17. SÆMUNDUR VALDIMARSSON EINKASÝNING Morgunblaðið/Jim Smart Hluti af verkinu Mjallhvít og dvergarnir sjö eftir Aðalheiði S. Eysteinsdóttur. Morgunblaðið/Jim Smart Íbúðir fyrir prestskandídata á Hallgríms- kirkju eftir Einar Þorstein Ásgeirsson. Morgunblaðið/Jim Smart Alda eftir Sæmund Valdimarsson. Listasafn Reykjavíkur – Hafnarhús Sýningarnar standa til 2. nóvember Safnið er opið alla daga frá kl. 10–17. YFIR BJARTSÝNISBRÚNA – SAMSÝNING ALÞÝÐULISTAR OG SAMTÍMALISTAR ÚR BYGGINGARLISTASAFNI

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.