Lesbók Morgunblaðsins - 11.10.2003, Qupperneq 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 11. OKTÓBER 2003
VARIR leikkonunnar Mae
West urðu spænska súrreal-
istanum Salvador Dali eitt sinn
efni til listsköpunnar og var
útkoman rauður ullarsófi lag-
aður eftir vörum leikkon-
unnar. Sófinn seldist nú í vik-
unni á uppboði hjá Christie’s
fyrir 62.140 pund, eða sem
nemur um 7,8 milljónum
króna.
Varirnar hannaði Dali árið
1936 fyrir Edward James er
West var á hátindi ferils síns,
en Dali hafði á tímum fjár-
hagsörðugleika samið við
þennan breska auðmann um
laun gegn ársvinnu. Dali vann
alls eina sex sófa í líki vara
West og eru a.m.k. tveir þeirra
í eigu breskra listasafna.
Shakespeare
á vergangi
SVO kann að fara að Kon-
unglega Shakespeare-
leikfélagið, sem lengi hefur
þótt með virtari breskum leik-
félögum, verði í vetur ekki í
hópi þeirra fjölmörgu leik-
félaga sem ár hvert keppa um
athygli leikhúsgesta í West
End-leikhúshverfinu í London.
Leikfélagið, sem hefur að-
setur sitt í heimabæ skáldsins
Stratford, hefur s.l. 40 ár flutt
sýningar sínar til höfuðborg-
arinnar yfir vetrartímann og
undanfarin ár hefur félagið
verið með samning við Barbic-
an-leikhúsið sem nýlega var
sagt upp. Ekkert hefur hins
vegar gengið að tryggja félag-
inu önnur húsakynni og eru
menn nú farnir að óttast að
svo verði ekki í vetur, enda
dagskrár leikhúsanna óðum að
fyllast og gæti leikhúsá-
hugafólk því þurft að leita út
fyrir borgarmörkin næsta árið
ef það vill kynna sér verk
skáldsins.
Michael Boyd, nýr leikstjóri
félagsins, ítrekar þó mikilvægi
þess að leikfélagið hafi fast að-
setur í London áður en sýn-
ingar hefjast á verkum undir
hans stjórn á næsta ári. Óvíst
er hins vegar að samningar
náist fyrir þetta ár og hefur
leikstjórinn sætt gagnrýni leik-
aranna fyrir að eyða kröftum
sínum eingöngu í eigin upp-
færslur.
Grænmetis-
tónar
ALL óvenjuleg hljómsveit er
nú á tónleikaferð um Evrópu,
en um er að ræða Vínar-
grænmetishljómsveitina, sem
líkt og nafnið bendir til leikur
eingöngu á grænmetishljóð-
færi, sem búin eru til sér-
staklega fyrir hverja tónleika.
Þannig eru gulrætur gerðar
holar að innan og notaðar sem
flautur, púrrulaukur gegnir
hlutverki trommukjuða en
tromman er grasker og svo
mætti lengi telja.
Auðvelt væri að ætla slíka
tónlist lítið annað en tilraunir
listamannana til að vekja á sér
athygli en svo er ekki, að mati
Financial Times, sem segir
tónana sem hljóðfærin fram-
kalla einstaka, heillandi og
ótrúlega töfrandi.
Dýrar varir
West
ERLENT
Varir leikkonunnar Mae West í út-
færslu Salvadors Dali.
ÞAÐ sem vekur athygli á Grasrótarsýningunni
í Nýlistasafninu er í aðalatriðum tvennt. Sýning-
in er með frekar dramatískum undirtóni, kannski
í takt við breytta heimsmynd, en undir niðri er
mátulegur húmor. Hitt sem maður tekur fljót-
lega eftir er að níu verk af þrettán eru án titils.
Hver ástæða þess er er ómögulegt að segja, en
það fyrsta sem manni dettur í hug er að meiri-
hluti listamannanna hafi ekki treyst sér til að
nefna verk sín - og er það miður. Vel valinn titill
getur lyft verki á hærra plan og víkkað túlkunar-
og skynjunarmöguleika þess. Fyrsta verkið á
sýningunni kemur mjög skemmtilega á óvart.
Þegar gengið er inn í sýningarsalinn á neðri hæð
er nemi í loftinu og bjölluhljóð heyrist, rétt eins
og þegar maður er að fara inn í verslun. Undirrit-
aður lét blekkjast fullkomlega og hugsaði sem
svo; mikið rosalega er Nýlistasafnið að verða
flott á því, bara bjalla sem lætur vita um gesta-
komur. En nei, þarna er á ferðinni verk Rebekku
Ragnarsdóttur þar sem hún leikur sér á lúmskan
hátt með raunveruleikann með því að skekkja
hann hæfilega mikið. Hún setur kunnuglegan
hlut í dálítið óvenjulegt samhengi, og er skemmst
að minnast sauðfjárveikivarnargrindar sem gest-
ir á útskriftarsýninguna í LHÍ árið 2002 urðu að
aka yfir, en tóku líklega ekki eftir, nema að þeim
hafi fundist þetta dálítið skrýtið á þessum stað!
Rétt eins og nú á Nýlistasafninu.
Birgir Örn Thoroddsen á óvenju skemmtilegt
og þroskað verk á sýningunni. Verkið heitir Fjöl-
skyldukvintett og er myndbandsupptaka af fjöl-
skyldu Birgis, föður, móður, honum sjálfum,
bróður og systur þar sem þau leika strengja-
kvintett, dubbuð upp í síðkjóla og smóking. Málið
er hinsvegar það að ekkert þeirra virðist kunna
neitt á þessi strengjahljóðfæri og spila bara eitt-
hvað út í bláinn. Þeir sem ekki eru kunnugir í
heimi tónlistarinnar gætu látið blekkjast og hald-
ið að þarna væri á ferðinni enn eitt nútímatón-
verkið í flutningi heimsfrægra flytjenda, enda
leikur fjölskyldan hlutverk sitt óaðfinnanlega
með þeim afleiðingum að lúmskur húmorinn og
gæði verksins haldast allt í gegn.
Bryndís Ragnarsdóttir á einnig athyglisvert
verk. Það er ekki alltaf sem einföld lágstemmd
myndbandsverk án nokkurrar sögu eða fram-
vindu ná að fanga athygli manns með þeim hætti
sem verk Bryndísar gerir. Þar ræður myndatak-
an nokkru, tónlistin sem leikin er undir og þær
spurningar sem vakna um hvert í ósköpunum
listakonan er að fara. Ungur drengur er í mynd-
bandinu að leika sér að því að flétta hár fólks í
gegnum garðnet. Hálf súrrealískar kringum-
stæður hér á ferðinni, hálfgerður náttúruhvers-
dagssúrrealismi, ef hægt er að gefa þessu nafn.
Hanna Christel Sigurkarlsdóttir er með vel
unnið myndbandsverk á efri hæð þar sem hún
spilar inn á tilfinningar áhorfenda. Komið er inn í
lítið svampklætt rými. Myndbandsupptöku varp-
að á lak gegnt innganginum. Manneskja kemur
allt í einu rúllandi inn í mynd og síðan út úr mynd.
Hún nær þannig að búa til umhverfi sem er í senn
sjúklegt og óraunverulegt. Í rauninni gæti þetta
verið mynd af martröð.
Soghljóð úr nálægu verki Arndísar Gísladóttur
blandast svo inn í verk Hönnu og hjálpar til við að
tengja það draumförum. Arndís sýnir hér mynd-
band þar sem hún hefur bundið rautt efni við
kinnar manneskju á myndinni og lítil græn potta-
planta er bundin við varirnar. Hún andar síðan
þungt í gegnum plöntuna. Með því að líta til
skiptis á Arndísi og svo á gluggann við hlið henn-
ar, glugga með rauðum gluggatjöldum og potta-
plöntu í gluggakistunni, sést að Arndís virðist
hér vera að herma eftir glugganum, og andar-
drátturinn er þá vindurinn fyrir utan gluggann,
eða þá aðandardrátturinn vísar í súrefnisfram-
leiðslu jurtarinnar.
Í horninu á efri hæðinni er verk Hrundar Jó-
hannesdóttur. Sundurborað eða sundurskotið
herbergi úr krossviði. Það er eins og herbergið
hafi orðið fyrir árás hryðjuverkasveitar. Verkið
hefur alvarlegan undirtón, og minnir á leikmynd,
nema að leikarana vantar.
Frá verki Hrundar liggur leiðin upp á þak Ný-
listasafnsins. Þar er verk sem er líka nokkurs-
konar leikmynd, og er eftir Magnús Árnason. Bú-
ið er að byggja herbergi; vistarverur einhverrar
mannveru eða óvættis. Aðstæður eru ákaflega
drungalegar og draugalegar og þegar litið er út
um lítinn glugga í herberginu sér maður sundur-
étna, hamfletta og blóðuga kind sem kemur
manni óþægilega á óvart. Kindin er haganlega
gerð og minnir um margt á höggmynd sem
breski listamaðurinn John Isaacs sýndi í Hafn-
arhúsinu fyrir þremur árum síðan, en þá var þar
raunveruleg höggmynd af sundurétinni mann-
eskju. Verk Magnúsar er eitt af þessum verkum
sem segja sögu og hafa endapunkt sem skilur
mann eftir með fullt af spurningum. Að því leyti
má sjá margt líkt með þessu verki og mörgu sem
Þorvaldur Þorsteinsson hefur gert í myndlist.
Ekki er mikið um málverk í list unga fólksins í
dag, ef dæma má af þessari sýningu. Huginn Þór
Arason heldur uppi merkjum málara að vissu
leyti með sínum barnalegu skrautlegu skúlptúr-
um sem hann hengir á jólatré. Huginn virðist
vera að vinna markvisst með myndheim og
myndsköpunaraðferðir grunnskólabarna. Hann
notar pappamassa, þekjuliti og slíkt í sinni sköp-
un, glaðlega liti og þægileg form. Að vissu leyti er
tónninn í verkum Hugins ekki ólíkur því sem
maður kannast við frá málurum eins og Gary
Hume í Bretlandi og jafnvel Martin Kippenberg-
er heitins og vina hans, æringjanna í þýska „nýja
málverkinu“.
Þ. Hugleikur Dagsson vinnur með teikni-
myndasöguna. Persónur hans eru flestar ófrýni-
legar, bólugrafin blóðug kvikindi með keðjusög í
hönd. Hugleikur virðist vera á góðri leið með að
skapa sér ákveðna sérstöðu í myndlistinni með
því að mynda brú á milli teiknimyndasöguheims-
ins og myndlistarinnar, ekki ósvipað og fjölda-
margir japanskir myndlistarmenn hafa gert þeg-
ar þeir eru að reyna að endurspegla menningu
lands síns í gegnum annað menningarfyrirbæri,
þ.e. Manga teiknimyndasögurnar. Baldur Geir
Bragason hefur búið til fjölda sexstrendinga. Um
er að ræða teikningar á grunnað MDF með rauð-
víni og kúlupenna þar sem hann virðist feta veg-
inn á milli hönnunar og myndlistar. Hann leikur
sér með þrívídd og tvívídd, með léttleika og
massa og þó að verk hans sé með
þeim lágstemmdari á sýning-
unni, er það dálítið sérstakt.
Enn á ég eftir að minnast á vel
unnið verk Elínar Helenu. Það
sem vekur kannski helst athygli
er notkun hennar á gömlu útileg-
utjaldi og hvernig hún afmyndar
það í leit að fullkomnun, en verk-
ið heitir Keppt að fullkomnun.
Bryndís Erla Hjálmarsdóttir
birtir okkur mósaíkmynd af
skikkjuklæddri hetju. Svo virðist
sem hún hafi tekið einhverja ljós-
mynd, og notað tölvutæknina til
að fækka pixlunum í myndinni,
og svo búið til mósaík úr öllu
saman. Þannig snýr hún
tækninni á hvolf.
Birta Guðjónsdóttir hefur sett
upp klefa, einskonar blöndu af
kjörklefa og skriftaklefa. Á ljós-
mynd utan á kassanum sést Birta gera sig líklega
til að stökkva út um logandi hring, eins og ljón í
fjölleikahúsi, en á bakhlið kassans getur sýning-
argestur stungið höfði á milli tveggja spegla og
séð sig þannig speglast óendanlega. Inni í kass-
anum er eftirmynd hringsins logandi, gerður út
neonljósi. Verk Birtu er þannig í samtali við
áhorfandann. Hún bíður honum til þátttöku í
verki sínu. Á að hrökkva eða stökkva og hljóta
einhverskonar eldskírn. Eða horfast í augu við
sjálfan sig margfalt.
Í heild sinni er Grasrót nokkuð góð sýning en
með meiri og betri umgjörð, t.d. varðandi lýsingu
og aðskilnað með einhverskonar skilrúmum,
hefði verið hægt að gefa hverju verki betra næði
og þar með meira vægi, því öll eru þau metn-
aðarfull og vönduð. Sýningarskráin er eiguleg.
Hún samanstendur af sérhönnuðum plakötum
frá hverjum og einum listamanni, sem fólk getur
tekið með heim og rammað inn og fengið þannig
ódýra nútímalist upp á vegg.
Á morgun á að útnefna listamann Grasrótar og
Samtök mjólkuriðnaðarins ætla að afhenda hon-
um 100.000 króna verðlaunafé. Það er vel til
fundið. Verðlaun hvetja menn til dáða og vegtyll-
an ætti að hjálpa viðkomandi á framabrautinni.
Megi sá besti vinna.
Ísland í bútum
Einar Garibaldi heldur á sýningu sinni í Lista-
safni ASÍ áfram að vinna út frá kortum og vegvís-
um, en hann hefur síðastliðin ár stundað athygl-
isverðar rannsóknir á tengslum málverksins,
landslagsins og áhorfenda. Hann hefur ögrað
fólki með því að taka landslagið og í rauninni um-
hverfið allt, óvenjulegum tökum.
Hægt er að skipta íslensku landslagsmálverki í
þrennt. Í fyrsta lagi er hægt að nota landslagið
sjálft eins og Ragna Róbertsdóttir gerir þegar
hún tekur vikur úr Heklu og festir beint á vegg.
Þá má nefna næst hið hefðbundna landslagsmál-
verk þar sem menn mála myndir af landslaginu,
búa til eftirmyndir af því. Dæmi um það í samtím-
anum er þá Georg Guðni og Guðrún Kristjáns-
dóttir. Í þriðja lagi eru listamenn sem vinna með
landslagsmálverkið á hugmyndafræðilegan hátt.
Þar er þá ekki eingöngu landslagið sjálft undir,
heldur öll íslenska landslagsmálunarhefðin. Þeir
ögra almennum skilningi manna á umhverfinu og
fá menn til að endurhugsa það. Þessir listamenn
eru að minnsta kosti þrír: þeir Kristján Stein-
grímur, Húbert Nói og svo Einar Garibaldi. Í
stað þess að mála eftirmyndir af landslaginu mál-
ar Einar myndir af þeim merkingum sem not-
aðar eru til að tákna landslagið, eða vísa okkur
veginn.
Á sýningunni í ASÍ hefur hann einmitt málað
Ísland í níu hlutum og raðar svo bútunum kæru-
leysislega upp og lætur þá halla upp að veggnum.
Þannig leikur hann sér með landið eins og hann
væri Guð almáttugur.
Upphengi Einars og nálgun hans á umfjöll-
unarefnið er tvennt af þrennu sem vekur athygli
við skoðun sýningarinar. Hið þriðja er hand-
bragð listamannsins en Einar er sérstaklega góð-
ur málari. Vinna hans með liti og efni er afar
næm og það eitt er næg ástæða til að fylgjast náið
með honum hér eftir sem hingað til.
Dýrabogar
Í gryfju ASÍ hefur ítalski listamaðurinn Bruno
Muzzolini sett upp sýningu þar sem dýragildrur,
miður geðslegar, eru í aðalhlutverki.
Um er að ræða fjórar ljósmyndir af gildrum og
eitt stutt myndband.
Á myndbandinu sést spenntur dýrabogi fros-
inn inni í klakastykki. Klakinn bráðnar og vatnið
drýpur niður á gólf. Þegar bráðnuninni er lokið
smellur boginn saman með háum hvelli. Sýningin
ber titilinn Augnagildrur, og það má skilja sem
svo að það sé í raun auga áhorfandans sem er
fórnarlambið þegar gildran smellur.
Dýrabogar og gildrur eru drápsverkfæri og
því er sýningin kaldranaleg og jafnvel ónotaleg.
Myndbandið hefur upphaf og endi og þó að mað-
ur viti af hinum óþægilega hvelli í lokin freistast
maður til að horfa á myndbandið aftur og aftur í
dýrslegri spennu.
Án titils
MYNDLIST
Listasafn ASÍ
Einar Garibaldi Eiríksson. Til 12. október.
Opið alla daga nema mánudaga frá kl. 13 – 17.
MÁLVERK, INNSETNING
Listasafn ASÍ
Bruno Muzzolini. Til 12. október
Opið alla daga nema mánudaga frá kl. 13 – 17.
MYNDBAND, LJÓSMYNDIR
Nýlistasafnið
Ýmsir listamenn. Opið miðvikudaga -
sunnudaga frá kl. 14-18. Til 12. október.
ÝMSIR MIÐLAR
Þóroddur Bjarnason
Einar stillir landinu kæruleysislega upp.
Morgunblaðið/Ásdís
Frosin músagildra Bruno Muzzolini.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Fjölskyldukvintett Birgis Arnar Thoroddsen í öllu sínu veldi.
Morgunblaðið/Ásdís