Lesbók Morgunblaðsins - 03.01.2004, Síða 14

NATIONAL Portrait Gallery í
London hýsir þessa dagana sýn-
ingu á portrettmyndum af þjón-
ustufólki fyrirmanna, en slík
portett voru oft eins konar
verðlaun fyrir langa og dygga
þjónustu. Sýningin nefnist Be-
low Stairs: 400 Years of Serv-
ants’ Portraits og veitir að mati
New York Times ágætis innsýn
í aldagamla stéttaskiptingu.
Þannig eru til að mynda elstu
þjónaportrettin á sýningunni,
frá 17. öld, flest hver af hirð-
fíflum og öðrum þeim sem nutu
sérstöðu innan hirðarinnar.
Þjónustufólk sem sinnti hefð-
bundnari störfum, sérstaklega
karlmenn, urðu þá einnig fyrir
valinu sem myndefni á 18. öld
og fyrri hluta þeirrar 19., en er
líður á 19. öldina urðu þjón-
ustustörfin sjálf að vinsælu
myndefni í kjölfar vaxandi sam-
félagsvitundar um erfið kjör
stéttarinnar.
Alls er ein 100 portrett að
finna á sýningunni og má þar
finna verk listamanna á borð
við William Hogarth, Frederic
Hardy, Charles Beale II og
John Ellys.
Með ástarkveðju
frá Hermitage
NIEUWE Kerk í Amsterdam
hýsir þessa dagana sýningu sem
tileinkuð er holdlegum ástum,
en verkin 250 sem þar eru sýnd
eru í eigu Hermitage safnsins í
Sankti Pétursborg í Rússlandi
og voru þar áður í eigu Katr-
ínar miklu keisaraynju sem var
mikill listaverkasafnari.
Sýningin nefnist Með ást-
arkveðju frá Hermitage og er
að mati gagnrýnanda Financial
Times einstaklega áhugaverð
heim að sækja, enda margir
munanna einstakir og hafa auk
þess margir hverjir aldrei verið
sýndir á Vesturlöndum áður.
Segja má að með sýningunni sé
um að ræða eins konar ferðalag
um menningarsögu sl. 3.000 ára
þar sem ástin, eitt alþjóðlegasta
og algengasta umfjöllunarefni
listamanna, er viðfangsefnið.
Konfúsíus
í París
FRÆÐI hins kínverska Konfúsí-
usar hafa óneitanlega haft mikil
áhrif í gegnum tíðina, en á
Vesturlöndum
er engu að
síður lítið vit-
að um mann-
inn sjálfan. Af
þessu tilefni
hafa stjórn-
endur Guimet
safnsins í Par-
ís, sem þekkt
er fyrir gott
úrval á as-
ískri list, efnt til sýningar til-
einkaðri Konfúsíusi. Þar sem
einungis kenningar fræði-
mannsins, sem var uppi á 6. öld
f.Kr., hafa hins vegar staðist
tímans tönn hafa safnayfirvöld
m.a. leitað til kínverska lista-
skrifarans Ye Xin til að gæða
Konfúsíus og fræði hans lífi á
ný.
Húsbændur
og hjú
ERLENT
Silkimynd
af Konfúsíusi.
Portrett sex þjóna Williams
Hogarths.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 3. JANÚAR 2004
BRAGI Ásgeirsson er einn traustasti málari
landsins, heill í málverkinu, tæknilega mjög fær
auk þess sem í verkunum kemur fram ríkt
næmi hans fyrir umhverfi sínu. Á sýningu sem
nú stendur yfir í Hallgrímskirkju sýnir Bragi
þennan styrk sinn með nokkrum vönduðum
málverkum sem bæði hafa alþjóðlegar skír-
skortanir en vísa um leið mjög sterkt í íslensk
náttúrufyrirbæri eins og veðrabrigði og hin
skörpu skil á milli árstíða hér á landi. Kuldi og
hiti skiptast á, birta og dimma.
Verk númer sex, Albrími, hefur skyldleika
við evrópskt afstraktmálverk líkt og t.d. Ger-
hard Richter hefur fengist við. Blik hefur í sér
hið íslenska skammdegi en á bakvið er birtan.
Verk númer sjö hefur trúarlegast yfirbragð og
á því vel heima í Hallgrímskirkju. Verkið heitir
Fyrirburður, og er af barni í reifum. Barnið er
eins og engill, en myndin er dæmigerð fyrir
mannamyndir Braga. Í mynd númer átta er
eins og gulhvítur bjarmi sumars liggi yfir grón-
um bæjarrústum, en verkið heitir Landlínur. Ef
maður vill horfa á myndina þeim augunum get-
ur myndin líka verið fullkomlega óhlutbundin
að gerð. Mynd númer 3, Fjúk, er ein af þessum
sterkíslensku myndum á sýningunni. Bragi
túlkar snjó fjúka yfir jörðu á frostköldum vetr-
ardegi með því að beita spaðanum og láta
hvítan lit „fjúka“ yfir brúnt ólitað masónítið. Þó
að mjög ólíkir séu, verður manni hugsað til Ro-
berts Rymans og hans vinnubragða við skoðun
þessa verks Braga, en Ryman er þekktastur
fyrir að vinna nær eingöngu með hvítan lit. Í
mynd númer tvö eru haustlitirnir komnir fram,
enda heitir myndin Málverk september. Þetta
er geometrísk afstraksjón sem listamaðurinn
getur þó ekki stillt sig um að brjóta upp í neðra
vinstra horni, sem undirstrikar að Bragi lætur
ekki draga sig í dilka einstakra strauma og
stefna í myndlistinni
Bragi er fyrsta flokks listmálari og þetta er
fyrirtakssýning.
Málað með ljósi
Claus Egemose er einn þeirra listamanna
sem í stað þess að fjalla um einhver viðfangs-
efni í umhverfi sínu fjalla um listina sjálfa og
þann miðil sem þeir nota til að tjá sig, í og með
í þeim tilgangi að rannsaka þanþol miðilsins,
sem í tilfelli Egemose er málverkið. Þó að Ege-
mose hafi með þessu hætti brotið sig út úr
hinni hefðbundu listmálun hefur hann ekki
misst þá undirstöðu sem liggur til grundvallar
allri hans listsköpun, þ.e. listmálarahefðinni,
enda er hætt við að hann gæti misst fótana ef
hann léti allar tengingar við málverkið lönd og
leið.
En það að Egemose hefur kosið að fjalla um
miðilinn sem slíkan sem útgangspunkt þýðir
það ekki að verkin séu óáhugaverð. Tök Ege-
mose á viðfangsefninu eru góð, verkin eru
áhugaverð, þau eru falleg, sæmilega tilrauna-
kennd og þar með ekki of formföst né leiðinleg.
Egemose tekur viðfangsefnið tökum frá
tveimur sjónarhornum ef svo má segja. Hann
vinnur með fleti og liti, en í stað þess að lit-
urinn sé ef svo má segja fastur á undirlaginu,
fletinum, kemur hann annarsvegar utanfrá og
hinsvegar innan frá. Í stærsta verki sýning-
arinnar er undirlagið álplötur, ólitaðar og
drapplitaðar. Listamaðurinn festir plöturnar á
vegginn, líkt og um væri að ræða hefðbundna
komposition beint á vegg, en liturinn kemur
síðan inn í myndina utan frá, frá stórum köst-
urum með lituðum filterum. Í verkunum sem
falla undir seinni skilgreininguna, þar er und-
irlagið rimlagluggatjöld, sem fest eru innan í
kassa á veggnum. Lit er varpað aftan frá, ljós
kemur frá flúorperum, fer í gegnum litaða filt-
era, og myndar marglitt verk. Þá má nefna enn
aðra aðferð listamannsins við listsköpun sína og
tilraun með málverkið; ljósmyndir. Í einni ljós-
mynd er um að ræða ljósmynd af ljósmynd sem
málað hefur verið yfir, en hin er öllu áhuga-
verðari. Þar gerir Egemose tilraun með „reyk-
málun“, í eins konar ljósmyndagjörningi. Hann
situr í hægindastól úti í garði, við hlið hans er
reykvél og hann með puttana á tökkunum spýr
reyk yfir sig og málar þannig inn í þann þrívíða
ramma sem ljósmyndavélin hefur síðan afmark-
að.
Claus Egemose er einn listamannanna á
Carnegie málverkasýningunni í Gerðarsafni.
Þar sýnir hann verk af svipuðum toga, einungis
á stærri skala. Hægt er að ganga þar inn í og í
kringum „málverkið“.
Egemose er góður myndlistarmaður, verkin
eru áhugaverðar tilraunir með málverkið. Þau
eru fyrir augað og vitsmunina, og því er skyldu-
mæting í gallerí Sævars Karls fyrir alla áhuga-
menn um nútímamyndlist.
Þrenna
Ungur listmálari hefur kvatt sér hljóðs með
látum. Honum dugir ekki ein sýning í einu,
tjáningarþörfin og sköpunarkrafturinn er slíkur
að verk eftir hann má nú sjá á einkasýningum á
þremur stöðum á
landinu, í Kaffi Karól-
ínu á Akureyri, í veit-
ingahúsinu Silla og
Valda í Reykjavík, og
svo í Teits galleríi
sem listamaðurinn
rekur sjálfur í versl-
anamiðstöðinni í
Engihjalla 8 í Kópa-
vogi. Á sama stað er
vinnustofa lista-
mannsins, og gestir
geta því kynnt sé
verklag hans um leið
og sýninguna ef svo
ber undir.
Verk Birgis í Teits
galleríi, sem eins og
augljóst er hefur nafn
sitt frá Tate galleríi í London,
sem sýnir stórhug listamannsins,
eru unnin með þurrpastel á papp-
ír. Um er að ræða landslags-
myndir, en allar myndirnar eru
skáldaðar, þ.e. ekki frá raunveru-
legum fyrirmyndum í náttúrunni.
Þetta eru mestmegnis myndir af
fjöllum og hólum sem eins og rísa
upp úr dalalæðu eða sléttu. Verk-
in eru pen og stillt í alla staði,
heldur dempuð í litum og því
átakalítil, utan verkin á endavegg
þar sem Birgir Rafn er farinn að
nota sterkari og þéttar ofna liti.
Það er nefnilega ekki út í bláinn
að tala um vefnað í tilfelli þessa
listamanns því hann krossteiknar
myndir sínar þannig að nánast er
um vefnað að ræða. Birgir hefur
gott vald á þessari tækni, auk
þess sem litameðferð hans er góð.
Í formála í sýningarskrá fjallar
listamaðurinn um verk sín, hug-
myndafræði og listina. Þar segist
hann meðal annars vilja taka þátt
í því að þróa málverkið sem
ákveðið listrænt fyrirbæri. Þá
segir hann að verk sín hafi ákveðna samfélags-
rýni og þá segir hann að verkin eigi að gefa
fólki tækifæri til að sjá sjálft sig í nýju ljósi,
auka víðsýni og meðvitund þess um líðandi
stund og stað. Þetta eru stór orð og bera vitni
um mikla og undirliggjandi tjáningarþörf lista-
mannsins. Því miður standa verkin á sýning-
unni ekki undir neinu af þessum orðum. Þau
eru ekki framlag til framþróunar málversksins,
eiginlega eins langt frá því og hugsast getur
enda flokkast þau meira sem svokölluð gjafa-
myndlist. Hafandi heimsótt sýningu Egemose í
Sævari Karli verður þessi vanmáttur verkanna
enn skarpari, en vonandi á Birgir Rafn eftir að
þroskast áfram í sinni list – standa við stóru
orðin.
Málverkið
MYNDLIST
Hallgrímskirkja
BRAGI ÁSGEIRSSON
Málverk
Til 25. febrúar
Gallerí Sævars Karls
CLAUS EGEMOSE
.Innsetning
Opið á verslunartíma
Til 8. janúar
Teits gallerí Engihjalla 8
BIRGIR RAFN FRIÐRIKSSON
Krítarmyndir
Opið aðra hverja viku þriðjudaga-föstudaga frá kl.
14-18 en hina þriðjudaga-föstudaga frá kl. 18-20.
Til 15. janúar.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Frá sýningu Claus Egemose í Galleríi Sævars Karls.
Þóroddur Bjarnason
Morgunblaðið/Jim Smart
Verk eftir Birgi Rafn Friðriksson.
Morgunblaðið/Jim Smart
Albrími eftir Braga Ásgeirsson.