Lesbók Morgunblaðsins - 03.07.2004, Page 7

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 3. júlí 2004 | 7
því hann er fæddur í Napolí þar sem íbúum
þykir fátt sjálfsagðara en að yfirnáttúrlegir
kraftar séu virkjaðir til hreinsunar og upp-
ljómunar. Þar sleit hann barnsskónum innan
um ofhlæðis veggmyndir frá spænska ný-
lendutímanum, litríkar trúarhátíðir og götu-
leikhús er búa yfir ríkri tónlistarhefð. Með
þennan bakgrunn hélt hann til Rómar, þar
sem hann kynntist fljótlega merkum lista-
mönnum eins og Cy Twombly, Joseph Beuys,
Alighiero Boetti og Luigi Ontani, en það voru
einmitt þessir óþreytandi ferðalangar og
galdramenn sem kynntu honum fyrst aust-
ræna heimspeki og lífsviðhorf.
Allt frá því að Clemente fór í sína fyrstu ferð
til Austurlanda hefur hann verið þar með ann-
an fótinn. Langdvalir hans þar hafa haft af-
drifarík áhrif á myndlist hans sem einkalíf, en
síðastliðin 30 ár hefur hann dvalið þar tölu-
verðan hluta ársins í íbúð sinni og vinnustofu í
Madras á Indlandi. Náin kynni hans og þekk-
ing á austrænum trúarbrögðum og dulspeki
hafa sannfært hann um fullkomið skilnings-
leysi Vesturlandabúa gagnvart þessum heims-
hluta. Á sín eigin tengsl kýs hann að líta án
upphafningar og er óhræddur við að nýta sér
þau í myndlist sinni til að vekja fram ann-
arlega og töfrandi lífskrafta fulla af lækning-
armætti og galdri.
Hinn fótinn hefur hann að mestu haft í New
York, þar sem hann á sitt annað heimili og
vinnustofu síðan árið 1981, en þá flutti hann til
stórborgarinnar heillaður af hennar marg-
slungna og fjölþjóðlega bakgrunni. Í New
York var hann fljótur að aðlagast listalífinu og
var í slagtogi við alla helstu málara sinnar kyn-
slóðar, allt frá Julian Schnabel og David Salle
til Keith Haring og Jean-Michel Basquiat. En
auk þeirra kynntist hann ýmsum goðumlíkum
listamönnum eins og þeim Robert Mapple-
thorpe og Andy Warhol, ásamt helstu skáldum
Beat-kynslóðarinnar, þeim David Burroughs
og Allen Ginsberg. New York tók því vel á
móti hinum brottflutta Ítala og árið 1999 kór-
ónaði borgin þessar móttökur sínar er Gugg-
enheim-safnið stóð að veigamikilli yfirlits-
ýningu á verkum hans.
Þau verk sem nú birtast á sýningunni á
Kjarvalsstöðum eru um 60 talsins, málverk,
vatnslitamyndir og pastelverk, sem öll hafa
verið gerð á þeim fjórum árum sem liðin eru
síðan yfirlitsýningin í New York var haldin.
Ólíkt því sem áður var virðist sem líkaminn í
þessum nýju verkum hafi vikið af sjónarsviði
um stund. Hann er þó ævinlega nálægur og
nærvera hans birtist okkur m.a. í hlutum og
táknmyndum er hann hefur skilið eftir sig.
Bregði honum hins vegar fyrir sjáum við hann
sjaldnast í heild sinni, við sjáum aðeins líkams-
hluta; hendur, fætur, skilningarvit. Brotthvarf
líkamans úr rammanum vekur upp sterka til-
finningu fyrir sjúkdómum, dauða og söknuði.
Þetta eru verk þroskaðs listamanns, manns
með reynslu og skilning á því að ekki er mögu-
legt að gera heilsteypta mynd af manneskj-
unni. Sem fyrr tala verkin á tungumáli goð-
sagna og táknmynda er þræða saman
meiningu hins órökræna og rökræna í eina
sjónræna heild. Í þeim birtist heimur myrkurs
og gullgerðarlistar þar sem hvorki er pláss
fyrir mælistikur né rökfræði. Raunveruleiki
þeirra byggist á ferðalagi inn í goðsagnaheim
hins ókunna og óvænta, þar sem ævintýri,
draumar og martraðir stjórna ferðinni. Þetta
er sýning sem tengist lífinu í gegnum veikindi
og dauða.
Það kann að virðast sem sitthvað sé farið að
losna úr límingunni; en fremur en nokkrum
öðrum listamanni tengdum hina Nýja mál-
verki hefur Clemente tekist að endurnýja list
sína á sama tíma og hann hefur haldið tryggð
við þær grundvallar hugmyndir sem hann er
sprottin úr. List hans skýtur sér hæglega und-
an einföldum útlistunum; hún er full af mót-
sögnum og er þeim fágætu kostum búin að
vera í senn upprunaleg, einlæg og framandi.
Framlag hans til málaralistar á seinni hluta
tuttugustu aldar verður því seint ofmetið.
Morgunblaðið/Þorkell
Clemente Í verkum Clemente birtust umbreyt-
ingar í hugmyndalífi póstmódernismans m.a. í
sjálfsmyndum hans, en allt frá upphafi hefur
óþrjótandi speglun hans í sjálfsmyndinni verið
einkennandi fyrir feril hans.
Höfundur er myndlistarmaður og prófessor við mynd-
listardeild Listaháskóla Íslands.
Áin brýtur sig.
Vinalegt vor án trega
og veröldin skriðin
úr híði.
Það glitrar á ósinn
hann rennur til himins
við hlustum sem fuglar
á niðinn,
þeir gleyma sér úti við jökul
heilsa með himin í augum
og hverfa til strandar,
sandlóan keppir
við sendling sem krafsar með löngu oddhvössu nefi
en hafið sígur til himins, rís upp
við þangbrúna kletta
og margbarið grjót,
þeir hlusta
fjaran syngjandi bergmál
af brothættu stefi
þar sem úthafið hvíslar við langþreyttan fót.
En jökullinn leggur kollhúfur, kærir sig ekki
um kliðandi masið í fuglum við úthafssogið,
hann horfir til sólar og svipast
um auða bekki,
en sólin kyssir þá vængi sem þar hafa flogið
og skima við útfallið, eigna sér
fjöruna alla.
Matthías Johannessen
Vorgleði
Morgunblaðið/Ómar