Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 03.07.2004, Qupperneq 8

Lesbók Morgunblaðsins - 03.07.2004, Qupperneq 8
8 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 3. júlí 2004 Á rin á milli 1958 og u.þ.b. 1965, þegar Bítlarnir bresku höfðu gersigrað Bandaríkin og breytt sögunni svo um munar, hafa oft á tíð- um, af misupplýstum fræðimönnum og grúskurum, ekki þótt merkileg í annálum dægurtónlistarinnar; Buddy Holly var dá- inn, Elvis Presley hafði gengið í herinn og hálfgleymdir, mishæfileikaríkir og umfram allt snoppufríðir poppsöngvarar á borð við Bobby Vinton og Bobby Vee (eða bara „Bobby þetta og Bobby hitt“, eins og rokk- arinn Jerry Lee Lewis lét hafa eftir sér) höfðu komið í þeirra stað í hjörtum og útvörpum amerískra unglinga. Og þó að sumt það sem þessir sætabrauðsdrengir buðu upp á hafi svo sem verið alveg ágætt jafnaðist auðvitað nákvæmlega ekk- ert af því á við óheflaða rokkorku Presleys ellegar hráan en örlítið mýkri sjarma Hollys. Og þá er ónefnt það óuppfyllta skarð er aðrir frumherjar rokksins, s.s. Chuck Berry, Lewis sjálfur og Little Richard, skildu eftir sig á þessum árum þótt þeir hafi allir átt við ýmis persónuleg vandamál að stríða. Upphafið Upp úr þessum fremur grýtta jarðvegi spratt samt býsna merki- legt fyrirbæri: stúlknasöngsveitirnar („Girl Groups“) svokölluðu. Ekki er vel merkjanlegt nákvæmlega hvar eða hvenær þær komu fyrst fram, en auðvitað birtust þær ekki bara upp úr þurru, fullskapaðar og til í tuskið. Þá voru þær síður en svo nýj- ar af nálinni í sögu dægurtónlistarinnar. Stúlknasöngsveitir á borð við hinar geysivinsælu Andrews- systur höfðu t.a.m. verið móðins á árum síðari heimsstyrjald- arinnar, þótt þessar stelpur sem hér er fjallað um væru af svolít- ið öðru sauðahúsi og að þessi ár (síðla á sjötta áratugnum fram á miðjan þann sjöunda) verði að öðrum tímabilum ólöstuðum að teljast algert gullaldartímabil svona sveita sem urðu svo fyr- irmyndir syngjandi stúlkna nútímans (Spice Girls, Destiny’s Child og allra þeirra). Hvað sem því líður stukku stöllurnar í Chordettes fram á sjón- arsviðið árið 1954 – tveimur árum áður en Elvis setti allt á annan endann – með óðinn um Óla lokbrá – „Mr. Sandman“ – sem var svo líka barn þessa saklausa tíma og hafði „Lots of wavy hair like Liberace“(!). Chordettes voru um margt ekkert mjög ólíkar áðurnefndum Andrews-systrum: hvítar á hörund, með snyrtilega uppsett hár og í alveg mátulega siðlega síðum blúndukjólum. Tónlistin sjálf var vita meinlaus poppfroða sem foreldrar gátu ekkert atast út í, og gekk þ.a.l. vel í hvíta miðstéttar-Ameríkana á fyrsta áratug unglingsins sem viðurkennds og marktæks neyt- endahóps. Chordettes nutu talsverðra vinsælda út áratuginn („Lollipop“ frá 1958 er líka minnisstætt; bo-bomm, bomm, bomm) og ruddu vafalítið veginn fyrir svolítið safaríkara sánd sem svipaðar söng- sveitir áttu síðar eftir að koma með. The Chantels urðu einna fyrstar til að sýna lit í þeim málum með sínu alveg óviðjafnanlega „Maybe“ (1958), en máttu samt þola svo svívirðilegt kynþáttamisrétti að myndinni af þeim á upprunalegu kápunni utan um fyrstu plötuna var breytt vegna þess að svört andlit á svoleiðis varningi þóttu ekki auka á sölu- möguleika innihaldsins! Á þessum árum hafði rutt sér til rúms vestra svokölluð Doo Wop-tónlist er varð til á götuhornum bandarískra stórborga þar sem auralitlir (höfðu ekki efni á hljóðfærum) unglingar, mest af minnihluta- og/eða innflytjendaættum (Ítalir, Portóríkanar, blökkumenn), komu saman þegar kvölda tók til að syngja svarta ryþma- og blústónlist „a capella“ (undirleikslaust) og skemmta þannig sjálfum sér og öðrum. En á meðan hefðbundið Doo Wop var yfirleitt sungið af karl- mönnum var fyrirbærið skírt „Girl Groups“ um leið og stúlk- urnar hófu upp raustina. The Shirelles Fyrstar – og einna bestar – stúlknasöngsveitanna til að slá al- mennilega í gegn voru the Shirelles. Með hina silkimjúkrödduðu Shirley Owens í broddi fylkingar þóttu Shirelles undir áhrifum frá Doo Wop-sveitum eins og Little Anthony & the Imperials og auðvitað áðurnefndum stúlknasöngsveitum frumkvöðla og brautryðjenda eins og the Chantels – þótt Shirelles þættu nú alla tíð öllu mýkri. Eftir að hafa notið einungis mátulegra vinsælda með lög á borð við slagarann „Dedicated To The One I Love“ (1959 – síðar vinsælt með Mamas and the Papas, 1967) slógu Shirelles ræki- lega í gegn með hinu ljúfa „Will You Love Me Tomorrow“ (1961), sem skaust beina leið á toppinn vestra og verður að telj- ast einn af hápunktum stúlknasöngsveitatímabilsins og, hvorki meira né minna, eitt minnisstæðasta popplag fyrr og síðar. Goffin & King „Will You Love Me Tomorrow“ sömdu hjónin Gerry Goffin og Carole King, en King er nú ekki síður þekkt sem slarkfær söng- kona þó að á þessum árum og langt fram eftir sjöunda áratugn- um hafi Goffin/King-tvíeykið verið eitt það afkastamesta í laga- smíðum fyrir alla, frá stelpukornum á borð við the Shirelles, Little Eve (barnfóstra Goffin-hjónanna, sem söng svo „The Locomotion“ fyrst af mörgum árið 1962) og the Chiffons, til strákabanda á borð við apakettina the Monkees. The Byrds, Dusty Springfield, Aretha Franklin o.fl. nutu einn- ig góðs af ótrúlegri vinnugleði hjónanna og hefur vafalaust margur góður söngvarinn grátið söltum tárum þegar hjónin skildu seint á sjöunda áratugnum og slitu fljótlega þar á eftir þessu einu frjósamasta lagasmíðasamstarfi sögunnar. Líklega eru það nú einungis Lennon & McCartney og máske líka Gibb- bræðurnir blessuðu er hafa samið fleiri smelli. Brill-byggingin og „blikkpönnuportið“ Goffin og King hófu samstarf sitt í Brill-byggingunni frægu í New York, er hýsti víst nokkrar hæðir af tónlistarfyrirtækjum ýmiss konar er öll höfðu á sínum snærum lagasmiði hverra hlut- verk það var að semja sem flest lög á sem skemmstum tíma – nokkurs konar popplagaverksmiðja. Þess konar vinnubrögð þótti mörgum auðvitað eiga lítið skylt við tónlist og voru þau oft og einatt fyrirlitin. Orðatiltækið „Tin Pan Alley“ (blikkpönnuportið) festist í mál- inu og þar þótti ekki fínt að vinna. Þrátt fyrir það sleit barns- skónum í Brill-byggingunni ekki ómerkara hæfileikafólk en Neil Diamond, Burt Bacharach (Bacharach samdi „Baby It’s You“ með the Shirelles árið ’62 – eitt af mörgum stúlknasöngsveita- lögum í miklu uppáhaldi hjá Bítlunum, sem breiddu yfir það í einni af sínum frægu BBC-upptökum), Harry Nilsson, Paul Sim- on og Neil Sedaka – engir fúskarar það; auk auðvitað Goffin og King svo og Ellie Greenwich og Jeff Barry og Barry Mann og Cynthiu Weil, sem voru tvenn önnur hjón sem bæði sömdu heil- mikið af lögum fyrir stúlknasöngsveitirnar og unnu síðar einnig mikið með og fyrir hinn óviðjafnanlega Phil Spector. Phil Spector Spector sá hafði fyrst sem átján ára gamall pjakkur og þá með- limur í tríóinu Teddy Bears náð toppnum með hinu undurljúfa „To Know Him Is To Love Him“ (1958). Þrátt fyrir velgengnina sem flytjandi beindist áhugi hins unga sveins fyrst og fremst að upptökutækni sem hann sótti villt í að nema hjá þeim bestu í bransanum, samhliða því að semja lög fyr- ir stórsöngvara eins og Gene Pitney og Ben E. King, er jók orð- spor hans til muna. Fyrstu stúlknasöngsveitina sína, hinar mjög svo settlegu Paris Sisters, og hið aldeilis ágæta „I Love How You Love Me“ hljóð- ritaði Spector – þá aðeins tvítugur – árið 1961. Síðar það sama ár stofnaði hann svo, ásamt Lester nokkrum Still, óháða hljóm- plötuútgáfufyrirtækið Philles og uppgötvaði og hljóðritaði fyrst Crystals, eina af sínum frægustu stúlknasöngsveitum. Þó að í fyrstu þættu vinnubrögð Spectors tiltölulega hefð- bundin og hljómurinn bara svona eins og gekk og gerðist á þess- um árum fór honum fljótlega að leiðast þófið og tók með hjálp úsetjarans snjalla Jacks Nitzsches til við að gera alls kyns til- raunir í upptökutækni og útsetningum. Útkoman óviðjafnanlega hlaut fljótlega viðurnefnið „Wall of Sound“. Þessi „hljóðmúr“ Spectors var hvorki ódýr né einfaldur í upp- byggingu og virtist einna helst ganga út á að notfæra sér tak- markaða möguleika upptökuhljóðversins til hins ýtrasta. Allar hljóðrásir áttu að nýtast til hlítar og oftar en ekki voru fleiri en eitt hljóðfæri (stundum af sömu tegund: tvö píanó, tvö trommu- sett) tekin upp á sömu rásina. Þetta myndaði sánd, alveg ólýs- anlegt með orðum öðrum en einfaldlega „hljóðmúr“ („Wall of Sound“). Einnig brúkaði Spector óhræddur einföld ásláttarhljóðfæri, s.s. kastaníettur, tambúrínur og hrossabresti, sem gerir það að verkum að yngra fólki í dag finnst hljómurinn oft örlítið „jóla- legur“, en það gerir sér þá heldur ekki grein fyrir því að það var akkúrat Spector sjálfur sem skapaði hefðina fyrir því mikið stælda sándi með sinni einstöku „A Christmas Gift For You“- plötu (1963). Spector lagði alltaf ríka áherslu á veglega útfærslu strengja- hljóðfæra, sem hafði ekki tíðkast mikið í dægurtónlist fram að þessu. Á árunum 1962 til 1966 átti Spector engan sinn líka og vann með fjölda listamanna og gaf út mikið af eftirminnilegustu popp- lögum þessara – ef ekki allra – tíma á Philles-merkinu sínu: „Be My Baby“ og „Baby I Love You“ (the Ronettes); „You’ve Lost That Loving Feeling“ og „Unchained Melody“ (the Righteous Brothers); „River Deep – Mountain High“ (Ike & Tina Turner); „Then He Kissed Me“ og „Da Do Ron Ron“(the Crystals) o.fl. Þrátt fyrir að margir þessara listamanna væru vel þekktir áð- Frá Andrew-systrum t Sjötti og sjöundi áratugur síðustu aldar voru gullaldartímabil stúlknasöngsveitanna sem urðu fyrirmyndir syngjandi stúlkna nútímans, Spice Girls, Destiny’s Child og nú Nylons hér á landi. Í tveimur greinum er fjallað um gullöldina, tilurð og eðli þess- ara söngsveita nú um stundir og hvernig til hefur tekist með Nylon. Eftir Hannes Axel Jónsson hannes1909 @hotmail.com Erfitt er að ímynda sér dægurtónlistina án áhrifa stúlknasöngsveitafársins á hana Supremes, með Díönu Ross í broddi fylkingar, er líkleg stærsta og langlífasta stúlknasöngsveit allra tíma. Velvelettes voru á vegum Motown-fyrirtækisins. Shirelles „Fyrstar – og einna bestar – stúlknasöngsveitanna til að slá almennilega í gegn voru the Shirelles.“ Stelpubandið Nylon Eftirvæntingin eftir Nyloni byggðist jafnt og þétt upp unblaðinu þennan dag. Í fréttatilkynningu var talað um „fyrsta smellinn

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.