Íslendingaþættir Tímans - 28.02.1974, Qupperneq 16

Sjötugur:
Jóhann Skaptason
sýslumaður, Húsavík
Jóhann Skaptason, sýslumaður
Þingeyinga og bæjarfógeti á Húsavík,
varð sjötugur 6. febrúar sl.
Hann er fæddur i Litlagerði i Grýtu-
bakkahreppi i Suður-Þingeyjarsýslu,
sonur hjónanna, sem þar bjuggu,
Skapta Jóhannssonar og Bergljótar
Sigurðardóttier.
Jóhann Bessason faðir Skapta bjó á
Skarði i Dalsmynni. Hann var mikill
atgervismaður á alla lund og sagður
allra manna mikilfenglegastur i sjón
og á velli. Um karlmennsku hans lifa
enn sögur i héraðinu.
Jóhann Skaptason varð stúdent frá
Menntaskólanum i Reykjavik 1927,
lauk lögfræðiprófi frá Háskóla Islands
1932. Hann gengdi lögfræðistörfum i
Reykjavik árin 1932—1935.
Árið 1935 var hann við framhalds-
nám i þjóðarrétti i Danmörku og Eng-
landi. Seintá þvi ári var hann skipaður
sýslumaður i Barðastrandarsýslu. Þvi
starfi gengdi hann til ársins 1956, er
hann var skipaður sýslumaður i Þing-
eyjarsýslum og bæjarfógeti á Húsa-
vik. Árið 1930 gekk Jóhann að eiga Sig-
riði J. Viðis, ættaða frá Þverá i Laxár-
dal, þeim varð ekki barna auðið.
Þegar ég heyrði Jóhanns fyrst getið,
var hann sýslumaður Barðstrendinga
ogsatá Patreksfirði. Bróðir minn.sem
þangað kom sem kennari, kynntist Jó-
hanni og rómaði þá hollvild, sem hann
sýndi ungum sýslunga sinum. Hann
kynntist fljótt traustleika Jóhanns og
þvi áliti,sem hann hafði sem nákvæm-
ur og reglusamur embættismaður, og
þeirri almennu virðingu sem hann
naut fyrir störf sin.
Jóhann Skaptason hafði forgöngu
um mörg menningar- og framfaramál
i héraðinu. Hann beitti sér fyrir stofn-
un sýslubókasafns Vestur-Barða-
strandarsýslu, stofnun byggðasafns og
fyrir útgáfu Árbókar Barðastrandar-
sýslu, gekkst fyrir stofnun skóg-
ræktarfélags i Vestur-Barðastrandar-
sýslu, var i stjórn sjúkrahúss á Pat-
reksfirði og beitti sér fyrir byggingu
nýs sjúkrahúss. Hann stuðlaði að
stofnun hraðfrystihúss og var i stjórn
þess og fleiri stofnana. Starfssaga Jó-
hanns Skaptasonar sem sýslumanns
Barðstrendinga ber vott um áhuga
hans á hvers konar framförum i at-
vinnuiifi og menningarmálum.
Þegar Jóhann varð sýslumaður á
Húsavik 1956,jukust kynni min og mins
fólks af honum. Jafnframt þvi jókst
enn virðingin fyrir honum sem örugg-
um og traustum embættismanni, en þó
framar öðru sem heilsteyptum manni
og þjóðræknum. Þjóðrækni og héraðs-
rækni eru eigindir, sem við mættum
tileinka okkur meira af. Við þurfum
ekki þjóðarhroka,heldur einlæga rækt-
arsemi við landið, sögu þess og leifð
genginna kynslóða. Það er heilbrigt og
eðlilegt, að hver unni sinum átthögum
meira en öðrum stöðum. ekki vegna
þess að hann telji þá endilega öðrum
fremri, heldur af ræktarsemi við upp-
runa sinn og forfeður.
Jóhann Skaptason hefur einmitt
þessar eigindir, það sýna störf hans og
áhugamál. Eftir að hann kom til Húsa-
vfkur 1956, fór hann strax að vinna að
þeim auk umíangsmikilla embættis-
starfa. Hann beitti sér fyrir því, að
sýslurnar tvær og Húsavikurkaup-
staður bundust samtökum um útgáfu á
Árbók Þingeyinga. Sú fyrsta kom út
fyrir árið 1958. Árbókin hefur komið úr
óslitið siðan. Alla tið hefur Jóhann ver-
ið í útgáfustjórn. 1 þeim 15 árbókum,
sem þegar eru komnar, má finna
geysimargt um sögu héraðsins bæði
frá eldri timum og ekki siður í ársann-
álum úr héraðinu. Þar má margt finna
smátt og stórt, sem annars hefði ef til
vill hvergi verið skráð.
Eitt af því, sem lesa má af siðum Ár-
bókar Þingeyinga, er saga Safnahúss
Suður-Þingeyinga. Það hús er nú risið
áHúsavikog nýlega tekið i notkun,þeg-
ar þetta er skrifað. Það er ekki ófmælt
og á engan hallað, þó að fullyrt sé,að
þetta myndarlega hús, sem hugsað er
sem fyrst af fleiri samstæðum húsum i
menningarmiðstöð Þingeyinga, sé
fyrst og fremst verk Jóhanns Skapta-
sonar sýslumanns.
Fyrst er sagt frá hugmyndinni um
safnahús Suður-Þingeyinga i Arbók
Þingeyinga 1964. Þar kynnir Jóhann
Skaptason hugmyndina og lýsir þvi,
sem gert hefur verið. Þar segir:
„Hinn 18. april 1964 var að frum-
kvæði sýslumanns Þingeyjarsýslu
haldinn á Húsavik fundur stjórnar
Héraðsbókasafns Þingeyinga,
Byggðasafns Þingeyinga, Skjalasafns
Þingeyjarsýslu og Húsavikurkaup-
staðar og forseta bæjarstjórnar Húsa-
vikur, til að ræða um byggingu safna-
húss fyrir söfn héraðsins, þau sem nú
eru til og áhugi er á að stofna nú þeg-
ar eða i nánustu framtið”.
A þessum fundi var kjörin bygginga-
nefnd og Jóhann formaður hennar, og
hefur hann verið það siðan.
1 þessari sömu grein reifar Jóhann
einnig þá hugmynd, að á Húsavik risi
menningarmiðstöð Þingeyinga með
söfnum, fundasölum og hljómleikasal.
Hann getur þess, að fleiri söfn þurfi að
stofna, náttúrugripasafn, með grasa-
garði, málverkasafn, og minjasafn,
ekki hvað sizt sjóminjasafn.
Jóhann bendir á i greininni, að guð
hjálpi þeim, sem hjálpi sér sjálfir,
segir, að héraðsmenn eigi sjálfir að
hefja starfið með eigin framlögum,
áður en knúð sé á dyr rikisvaldsins
með beiðni um fjárframlög. Grein Jó-
hanns likur með þessum orðum:
„Við Suður-Þingeyingar verðum að
hefjast þegar handa. Við verðum að
stefna hátt. Það er skylda okkar að sjá
um það, að hérað okkar geti notið alls
þess sólskins, sem islenzk menning
hefur upp á að bjóða. En við verðum
að feta okkur stig af stigi og megum
ekki reisa okkur hurðarás um öxl.
Frh. á bls. 15
16
islendingaþættir