Íslendingaþættir Tímans - 18.05.1983, Page 9

bændaskólann á Hvanneyri á haustnóttum 1942
voru þessar systur í hópi nýráðinna þjónustu-
stúlkna. Kynni okkar urðu góð og leiddu til þess
að Sigrún fór með mér vestur að ísafj arðardjúpi
þar sem við gengum í hjónaband og bjuggum um
tveggja ára skeið. Þessi atburður átti eftir að valda
straumhvörfum í lífi Hölmfríðar og þar með varð
ég einskonar örlagavaldur í lífshlaupi hennar.
Sumarið 1945 ræðst hún vestur að Djúpi,
sumpart til systur sinnar og sumpart í kaupavinnu
á nágrannabæ.
Þá var yngsti bróðir minn enn í föðurgarði. Þarf
ekki að orðlengja það að með þeim Hólmfríði og
Ólafi urðu þau kynni er leiddu til hjónabands
þeirra og samfylgdar, uns yfir lauk.
Þegar Hólmfríður kom vestur bar hún undir
belti v.ísi að nýju lífi. Jafnframt var það ljóst þá
þegar, að væntanlegur einstaklingur myndi ekki
binda foreldrana í sambúð. En skilningur Hólm-
fríðar og síðan ákvörðun í því máli varpar skýru
ljósi á kjark hennar og mannkosti.
Eldri systir hennar, Aðalheiður, hafði um skeið
búið með eiginmanni sínum, Ottó Oddssyni, á
Nesi í Loðmundarfirði án þess að þeim yrði barna
auðið. Nú verður það niðurstaða hinnar ungu
móður að þessi systir hennar taki barnið nýfætt og
fóstri það upp. Með þessari ákvörðun var hún
ekki einasta að tryggja sem best framtíð þessarar
nýfæddu dóttur sinnar, heldur að færa ljós og
hamingju inn á barnlaust heimili systur sinnar.
Gunnhildur Gunnarsdóttir varð augasteinn fóst-
urforeldra sinna og hlaut ástúðlegt og heilbrigt
uppeldi, jafnframt því að halda órofa sambandi
við móður sína og hálfsystkini.
Það sem um tíma gat litið út fyrir að skapað gæti
vandamál, varð þvert á móti gleði og hamingjuleið
fýrir alla, enda þótt engum dyldist að móðirin
unga færði stóra fórn. Manndómur hennar og
góðvild var hetjuleg og ósjálfrátt verður manni
hugsað til æskuheimilis hennar og þeirrar mótunar
sem það veitti. Gunnhildur hefur reynst hinn
nýtasti borgari og kippir greinilega í kynið. Hún
er snyrtifræðingur, gift Magnúsi Gunnarssyni og
eiga þau tvö börn.
Ólafur og Hólmfríður settu saman bú á
Seyðisfirði og bjuggu þar um skeið. Þau gengu í
hjónaband 1947. Hólmfríður hafði einn vetur
dvalist á húsmæðraskólanum á Staðarfelli og varð
sú skólaganga henni sérlega dýrmæt og notadrjúg.
Er mér kunnugt um að skólasystur hennar mátu
hana mikils.
Það kom líka vel í ljós að hún hafði marga góða
kosti til að bera sem móðir og húsfreyja, þegar
bún síðar á lífsleiðinni þurfti að standa fyrir
mannmörgu heimili.
Þeim Ólafi varð 6 barna auðið. Eru þau öll
manndómsfólk og hafa hvert á sínu sviði reynst
traustir einstaklingar. Elstur þeirra er Eyþór.
Hann er húsasmiður, giftur Aðalbjörgu Sigurðar-
dóttur frá Húsey. Þau eiga eina dóttur. Næstur er
Sigurður, húsasmiður og bóndi á Aðalbóli í
Hrafnkelsdal, giftur Kristrúnu Pálsdóttur frá
Aðalbóli. Þau eiga fjögur börn. Baldur Snær er
hinn þriðji, kennari í Reykjavík, giftur Þóru
Kristínu Jónsdóttur kennara. Þau eiga eitt barn.
Niaría Rebekka er næst í röðinni, heitin Þórarni
Þórhallssyni frá Kirkjubóli. Yngsteru Aðalheiður
°g Einar, sem bæði eru á skólaaldri og búa í
foreldrahúsum.
Eftir ársdvöl á Seyðisfirði fluttu þau Ólafur og
Hólmfríður tii Loðmundarfjarðar og hófu búskap
'slendingaþættir
á Klyppsstað, að nokkru í félagi við Einar og
Þóreyju. Þá var í uppsiglingu nýtt framfaraskeið
í íslenskum landbúnaði sem hlaut að ná til allra
þeirra sveita er bjuggu við sæmileg skilyrði.
Enda þótt Loðmundarfjörður sé í sjálfu sér
kostasveit á margan hátt, voru á þessum tíma
nokkur merki um þverrandi byggð. Því olli fyrst
og fremst einangrun. Ekkert vegasamband var við
sveitina og ekki sýnileg merki um úrbætur í bráð
og sama var að segja um aðstöðu til samgangna á
sjó. Reyndin varð líka sú að byggð grisjaðist á
ótrulega skömmum tfma.
Ólafur og Hólmfríður voru meðal þeirra fyrstu
sem áttuðu sig á því hvert stefndi. Þau fluttust upp
á Hérað árið 1951 ásamt börnum sínum og þeim
Einari og Þóreyju, sem eftir það voru hjá þeim
allt þar til Þórey lést.
'Þau tóku á leigu jörðina Miðhús þar sem þau
bjuggu til 1957, en þá keyptu þau samvinnubúið
Búbót í Egilsstaðakauptúni og ráku það um 10 ára
skeið. Þessi búskaparsaga öll var á ýmsan hátt
erfið. Húsakynni á Klyppsstað voru mjög slæm.
Gamalt illa byggt steinhús, kalt og án miðstöðvar.
Það varð höfuðviðfangsefni þeirra á Klyppsstað
að bæta úr þessu og kom sér vel að Ólafur var vel
verki farinn. Hann steypti utaná húsið, lagði í það
hitalögn og bætti það á ýmsan veg.
En árferði og ýmis óhöpp hjálpuðust að við að
binda enda á búskapinn í Loðmundarfirði. Ef til
vill hefur blundað með Einari og Þóreyju dulin
þrá eftir Héraðinu sínu og þau ekki latt þeirrar
ráðstöfunar að flytja uppyfir.
Á Miðhúsum voru einnig erfið skilyrði á ýmsan
hátt. íbúðarhús gamalt, gisið timburhús, óupphit-
að og aðrar byggingar mjög vanbúnar. En sama
sagan endurtók sig.. Ólafur lagði miðstöð í húsið
og bætti á annan hátt og fjölskyldunni leið vel.
Börnunum fjölgaði, en Hólmfríður var mjög léleg
til heilsu um nokkurt árabil. Búið var lítið og gaf
ekki nægilegt af sér. Þess vegna var sú niðurstaða
að kaupa Búbót og flytja reksturinn ofan í
kauptúnið. En þar var ekkert íbúðarhús handa
fjölskyldunni. Þórey lést 1956 á meðan þau voru
enn á Miðhúsum, en Einar var hjá þeim áfram og
vann heimilinu dyggilega meðan hann gat.
Á þessum sama tíma var ungur maður að
byggja sér íbúðarhús í Egilsstaðakauptúni. Hann
hafði nýlega misst konu sína og stóð uppi með tvö
ung börn 6 og 8 ára.
Þetta var Haraldur Gunnlaugsson frá Hreiðars-
stöðum í Fellum. Þá voru kostir færri á Egils-
stöðum en síðar varð og ekki fýsilegt fyrir mann
með tvö börn að koma sér fyrir í nýju umhverfi.
Niðurstaðan varð sú að Haraldur fékk aðhlynn-
ingu fyrir sig og börn sín hjá þeim Ólafi og
Hólmfrfði, en þau fengu aftur húsnæði í húsi því,
sem Haraldur var að byggja í þorpinu. Mátti segja
að þetta væri gagnkvæm hjálp og ekki skal gert
lítið, úr þætti Haraidar í því efni. En það var
augljóst að þetta var fyrst og fremst mál sem
reyndi á húsmóðurina. Til viðbótar sinni fjöl-
skyldu, sem var 6 manns, kom nú þriggja manna
fjölskylda. - Þar af tvö börn. Þarna kom mann-
dómur og fórnfýsi Hólmfríðar greinilega fram. Ég
fullyrði að börn Haraldar nutu góðrar umönnunar
hennar eftir því sem tilefni frekast gafst til og
skapaði þeim og föður þeirra öryggi, sem var þeim
öllum dýrmætt. Samkomulag og allur heimilis-
bragur var líka til sóma og enn get ég ekki varist
því að renna huga til þeirrar fyrirmyndar, sem
ávallt hlýtur að valda mestu þegar á reynir -
uppeldisáhrifanna. Þessi samvinna þeirra Harald-
ar og hjónanna í Þórsmörk var farsæl og stóð allt
þar til Haraldur kvæntist á ný. Þá voru þau
Hólmfríður og Ólafur farin að byggja sitt hús á
landi því, ser þau ráku búskap sinn á og fékk um
það leyti skráningu sem lögbýlið Útgarður. Þeim
rekstri var að vísu hætt laust fyrir 1970, enda
þandist byggðin þá óðfluga út og hefur nú teygt
sig yfir allt það land, sem áður voru tún. En húsið
þeirra stendur enn á sínum stað og ber nafn
býlisins og við það nafn hefur fjölskyldan verið
kennd síðan.
Þegar börnin voru öll komin yfir fermingaraldur
og sum að vísu komin með sín eigin heimili, fór
Hólmfríður út á vinnumarkaðinn og vann síðustu
fjögur árin í prjónastofunni Dyngju, þrátt fyrir
fremur erfitt heilsufar. Þar vann hún af sinni
meðfæddu skyldurækni og vandvirkni allt til
síðasta dags. Hún kenndi sjúkleika fimmtudaginn
14. apríl og var flutt til Reykjavíkur þann dag, en
að morgni laugardags var hún öll. Útför hennar
fór fram frá Egilsstaðakirkju laugardaginn 23.
sama mánaðar að viðstöddu fjölmenni.
Saga Hólmfríðar Einarsdóttur varð ekki sérlega
löng. Það er ekki sagan um konuna sem berst
mikið á, eða olnbogar sig í gegnum lífið. Hún
sóttist ekki eftir völdum né vegtyllum. Þvert á
móti er saga hennar gott dæmi um hina hógværu
hetju hversdagslífsins, sem í engu mátti vamm sitt
vita. Slíkra er Ijúft að minnast. Kjarninn í
kristinni trú er sú vissa að líf haldi áfram að loknu
því, sem við þekkjum. Margir eru sannfærðir um
að svo sé og hafa jafnvel á takteinum dæmi er
sanni það„
Þá hefur það ennfremur verið boðað, að
jarðvistin hér sé aðeins lítið brot af þeirri
framþróun, sem okkur sé öllum áskapað að ganga
í gegnum og stefni til aukins þroska á næsta
tilverustigi. Þar skipti engu völd eða vegtyllur.
Manngildið sé þar hin eina mælistika er gildi hafi.
-„embœtti þitt géta allir séð,
en ert þú sem ber það, maður?"
segir skáldið Einar Benediktsson.
Ég trúi því að þessar kenningar séu réttar, en
9