NT - 15.01.1985, Blaðsíða 10

Þriðjudagur 15. janúar 1985 10
LlL nad heilla Innsýn
HJÁLMAR
FINNSSON
Afmæliskveðja
■ Sjötugur er í dag merkis-'
maöurinn, Hjálmar Finnsson,
forstjóri Áburðarverksmiðju
ríkisins.
Hjálmar er fæddur að Hvilft í i
Önundarfirði 15. janúar 1915
Hann var einn af mörgum börn-
um hjónanna Finns Finnssonar
og Guðlaugar Sveinsdóttur,
sem þar bjuggu lengi.
Hjálmar fór eins og mörg
systkini hans til náms í Mennta-
skólanum á Akureyri og lauk
þar stúdentsprófi vorið 1938.
Strax að því loknu hóf hann
nám í nýstofnaðri viðskipta-
fræðideild í Háskóla íslands og
var í hópi fyrstu nemenda, sem
útskrifuðust úr henni árið 1941.
Að því búnu fór hann í fram-
haldsnám í reksturhagfræði við
University of Southern Cali-
fornia í Los Angeles í Banda-
ríkjunuin árið 1941-1942.
Eftir að námi lauk vann hann
í sex ár í Bandaríkjunum við
verslunarstörf. M.a. var hann
framkvæmdastjóri útflutnings-
fyrirtækis í þrjú ár. Hann varð
þá einnig umboðsmaður liins
nýstofnaða félags Loftleiða h.f.
í eitt ár og vann þá m.a. að því
að fá varanlegt lendingarleyfi
fyrir vélar fyrirtækisins í U.S. A.
og vann einnig að kaupum á
flugvélum fyrir félagið.
Arið 1949 flutti hann heim og
tók þá við framkvæmdastjórn
Loftleiða, sem hann hafði á
hendi um tvö til þrjú ár.
Árið 1952 var hann ráðinn
fyrir forgöngu Vilhjálms Þórs
þáv. stjórnarformanns Áburð-
arvcrksmiöjunnar, fram-
kvæmdastjóri að hinni nýstofn-
uðu Áburöarverksmiðju h.f. í
Gufunesi sem seinnii varð
Áburðarverksmiðja ríkisins og
hefur hann haft það starf á
hendi alla tíð síðan eða í nær 33
ár.
Hjálmar tók ungur þátt í
margvtslegum störfum bæði til
lands og sjávar á heimili
foreldra sinna í Hvilft. Þegar
hann var í skóla varð hann
einnig að vinna hvað sem til féll
til að kosta nám sitt. Þá voru
kreppuár og ekki auðvelt að fá
fé til námsins nema að leggja
hart að sér. Þannig kynntist
hann undirstöðuatvinnuvegum
þjóðarinnar um aldir, landbún-
aði og sjávarútvegi, mjög vel.
í námi sínu og starfi eftir að
nánti lauk kynntist hann nýjum
atvinnugreinum, svo sem fíug-
málum og ýmsu í iðnrekstri í
Bandaríkjunum. Þannig fékk
hann þá alhliða undirstöðu-
þekkingu sem reynst hefur hon-
um vel í forstjórastarfi Áburð-
arverksmiðjunnar, sem segja má
að hafi verið hans ævistarf.
Stjórn verksmiðjureksturs
var nýjung á Islandi, þegar
Áburðarverksmiðjan tók til
starfa. Það þurfi bæði áræði og
festu til að móta þann rekstur
og sigrast á þeim erfiðleikum,
sem slíkur rekstur hefur þurft
að mæta.
Hjálmar hafði þann kjark og
þá festu og líka þá þekkingu og
reynslu sem til þurfti.
Hann hefur alla tíð verið
vakinn og sofinn í að sinna
málefnum fyrirtækisins rétt eins
og hann ætti fyrirtækið sjálfur.
Hann hefur ekki sóst eítir
nefndabitlingum eða öðrum
störfum til hliðar við aðalstarf
sitt svo sem margir menn gera.
Hjálmar hefur skapaö sér
traust hjá þeim mönnum sem
setið hafa í stjórn fyrirtækisins
fyrir nákvæmni í störfum, reglu-
semi í öllu, sem lýtur að
rekstrinum og fyrir árvaka og
góða yfirsýn yfir það seni gera
þurfti á hverjum tíma til umbóta
í málefnum verksmiðjunnar.
Sama hefur verið gagnvart
helstu viðskiptaðilum verk-
smiðjunnar heima og erlendis.
Þar hefur hann einnig unnið
sér fullt, óumdeilt traust.
Hjálmar mun hverfa frá æfi-
starfi sínu á þessu nýbyrjaða ári
samkvæmt þeirri almennu reglu
að sjötugur skuli liver hætta
starfi.
Ég hefi notið þess að starfa
með Hjálmari í stjórn fyrir-
tækisins um mörg ár og kynnast
því hvað hann hefur örugga
yfirsýn um allt er fyrirtækið
varðar. Vandi verður því að fá
mann, sem fyllir sæti hans, þeg-
ar hann hættir.
Ég tel að það hafi verið gæfa
fyrir verksmiðjuna að fá hann í
upphafi til að móta rekstur
hennar.
Hjálmar er kvæntur
amerískri konu Doris Hamilton
Walkers hjúkrunarfræðingi og
eiga þau fallegt heimili á Vest-
urbrún 38 í Reykjavík.
Ég sendi Hjálmari vini mín-
um bestu hamingjuóskir á þess-
um afmælisdegi og vænti þess
að hann eigi eftir að njóta
áhyggjulítið ólifaðra æviára.
Gunnar Guðbjartsson
Norðurlönd og heims-
styrjöldin síðari ir,
Scandinavia during the Second
World War. ICdited by llenrik S.
Nisscn. Iranslated by Thomas
Munch-I’ctcrscn.
Univcrsitetsrorlaget 1983.
407 bls.
■ Norðurlöndin fjögur,
Danmörk, Finnland, Noregur og
Svíþjóð, uröu öll fyrir mikluni
áhrifum af átökum í seinni heims-
styrjöldinni. Danir og Norðmenn
voru hernumdir af Þjóðverjum og
Finnar áttu í höggi við bæði Þjóð-
verja og Rússa og uröu fyrir
þyngstum búsifjum allra Norður-
landaþjóðanna af völdum styrjald-
arinnar. Svíar voru einir Noröur-
landabúa hlutlausir en urðu þó að
ciga ýmislegsamskipti viðstyrjald-
arþjóðirnar og tókst aðcins naum-
lega að verja hlutleysi sitt.
Höfundar þessarar bókar cru
sjö, allir kennarar í sagnfræði við
norræna háskóla. Þeir skrifa hér
greinar um ýmsa þætti heimsstyrj-
aldarinnar á Norðurlöndum, en
gera enga tilraun til að segja neins
konar allsherjarsögu þjóðanna
fjögurra á styrjaldarárunum.
Fyrsta greinin er eftir ritstjór-
ann, Henrik S. Nissen. en hann er
lektor í samtímasögu við Hafnarh;
skóla. Hann skrifar grein, sem
nefnist „Thc Nordic Societies" og
er lýsing á norrænu samfélagi,
yfirlit um sögu þesssíðustu áratug-
ina og um það. hvað greini það
einkum frá öðrum þjóðfélögum.
Önnur grein cr cftir Nissen í
bókinni. Hún nefnist „Adjusting
to German Domination" og fjallar
um það, hvernig Norðurlanda-
þjóðirnar reyndu að aðlaga sig að
hernámi Þjóðverja.
Finnar eiga tvær ritgeröir í bók-
inni. Hin fyrri er cftir Martti
Háikiö prófessor við Hclsinkihá-
skóla og fjallar um kapphlaup
Þjóðverja og Breta um að tryggja
aðstöðu sína á Norðurlöndum, en
þar uröu Þjóðverjar á undan cins
og flcstum mun kunnugt. Hin er
eftir Ohto Manninen finnskan
sagnfræðing og kcnnara viö Hels-
inkiháskóla, og grcinir frá því á
hvern hátt innrás Þjóðverja í So-
vétríkin og undirbúningur hennar
snerti Norðurlönd.
Ole Kristian Grimnes lektor í
Osló ritar um upphaf andspyrnu-
hreyfingarinnar gegn Þjóðverjum
og Áage Trommer, rcktor háskól-
ans í Óðinsvéum ritar grein um
þátt Norðurlanda í því að gangi
styrjaldarinnar var snúið við og
bandamenn náðu undirtökunum.
Norski sagnfræðingurinn Berit
Nókleby á ritgerö í bókinni, sem
nefnist „Adjusting to Allied Vic-
tory" og greinir frá því hvernig
Norðurlandabúar aðlöguðust sigri
bandamanna, en það hafði ýmis

vandamál í för með sér eftir fimm
ára hersctu Þjóðverja. Loks er
ritgerð cftir Karl Molin. prófessor
við Uppsalaháskóla, um hug-
myndir og hugsjónir norrænna
stjórnmálamanna að stríðslokum
og um þau vonbrigði, sem margir
þeirra urðu fyrir vcgna afstöðu
stórveldanna.
Norðurlandanna er sjaldan get-
ið nema að litlu í almennum
sögum styrjaldarinnar, enda urðu
hernaðarátök í löndunum fremur
lítil. Engu að síður hafði styrjöldin
mikil áhrif á Norðurlöndum og
mótaði örlög norrænna þjóða ckki
síður en annarra. Þessi bók veitir
góða yfirsýn yfir áhrif styrjaldar-
innar á Norðurlönd og sýnir að
áhrif hennar má alls ekki vanmeta
þegar saga Norðurlandaþjóðanna
á styrjaldarárunum er skoðuð.
Jón Þ. Þór.
mynd sem stuðaði engan held-
ur dró til sín þorra lands-
manna. Þrjár hljómplötur sem
allar hafa sungið sig inn á
ljósvaka samlandanna. Þríveg-
is hafa þeir fagnað sjálfum sér
á sigurhátíðum austur í Atla-
vík og síðan í bullandi spileríi
út um allar víkur og voga.
Undir merkjum þeirra kom
elskaó poppgoð til íslands,
sjálfur Richard Starkey, alias
Hririgur. Undir sömu merkj-
um gerðist það að bandarískur
og sovéskur sendiherra sungu
saman um unaðsnætur í Moskvu.
Þeir hafa gert einu íslensku
vídeóklippuna sem stendur
undir nafni. Þeir hafa gert
auglýsingar, sem eru með
sannkölluðu Stuömanna-
bragði, hvort sem átti að selja
ísskápa, íspinna eða flugfélag.
Annað stórævintýri kvað vera
í uppsiglingu, ný hreyfimynd,
Kaldur djass og kókoshnetur.
Kraftar þeirra Stuðmanna
flæða sumsé í allar áttir og
næstum eins og þeim sé fyrir-
munað að mistakast - nema
kannski í það eina skipti þegar
þeir gerðust full sjálfshælnir og
astfangnir af eigin nafla og
gáfu út bókina Draumurokkar
beggja. Og samt var hún
einstök.
■ Ég færi heljarstökk aftur á bak af litlu bretti fyrir
frægðina, syngur Egill Ólafsson af miklum móð í
góðkunnu lagi Stuðmanna - og, bætir hann við, gera allt
nema að koma nakinn fram... Reyndar eru þeir
Stuðmennirnir löngu búnir að stökkva fram af brettinu
og í staðinn fyrir að kremjast í grágrýtinu ineð hörðum
dynk hafa gefið öllum kennisetningum Newtons langt
nef, heldur flogið hátt, flogið hærra.
Upprunalega voru þeir
bítlahljómsveit, ekki satt.
Skemmtilegri en flestir aörir
bítlar, en bítlar samt. Þeir
helltu saman í eina kekkjótta
súpu ýmsum efnum og andefn-
um, útvatnaðar tónklisjur
kviknuðu til lífs á nýjan leik í
höndum þeirra, . djassaðar,
rokkaðar, poppaðar, mussu-
poppaðar og endrum og eins
mátti jafnvel glitta í þá félag-
ana Sínatra og Svavar Gests í
tónaflóðinu. 1 sjálfu sér hefur
músík Stuðmannanna aldrei
verið frumleg í .venjulegri
merkingu þess orðs, það er
bara blandan, sem er einstök.
hrærigrauturinn.
bindindismönnum - og meira
að segja stundum að sjálfum
sér.
Hvað eru Stuðmenn núna?
Tíu árum eldri en þegar þeir
gáfu út fyrstu grammófón-
plötuna, búnir að leggja gjörva
hönd á sitthvað og löngu búnir
að sprengja utan af sér ramma
bítlahljómsveitarinnar. Þeir
eru orðnir stofnun, hugtak í
málinu rétt eins og Silli og
Valdi hér í eina tið, réttnefndir
„kóngar íslensku vitundar-
verksmiðjunnar ,. (og þar kom
annað Ijótt orð).
Það væri að æra óstöðugan
að rekja afrekaskrá síðustu
ára. Það var Stuðmannabíó-
puppsms. /\uur aiiseuuis upcKKium 3iuu-
mönnum skýtur upp á stjörnuhimininn.
Grímunum var stolið og síðan hafa þeir spil-
að grímulaust.
Eins og kjötkraftur í súpuna
eru hugarleiftrin kvik, sent
verðskulda sennilega orðið
það stóra nafn Stuðmanna-
húmor. „Við verðum einhvern
veginn miklu skemmtilegri
þegar við erum saman en sitt í
hvoru lagi,“ segir Valgeir
Guðjónsson. Téður húmor
(Ijótt orð yfir mikilfenglegt
fyrirbæri;) er til staðar í öllum
afurðum Stuðmanna, ekki
hálfklúr neðanbeltishúmor
Sumargleðinnar, ekki það and-
lausa og illkvittna aurkast sem
gengur undir nafninu „íslensk-
ur húmor," ekkert syndaregist-
ur þjóðarinnar heldur, - nei,
hann er undarlega græskulaus
og góðlátlegur. en samt
rammþjóðlegur og allsendis
tímabær.
Á meðan Bubbi á ýmislegt
ófagurt vantalað við landann
og Kuklarar eru að farast úr
alvöru gera Stuðmenn elsku-
legt grín að hamborgara- og
hrútspungaáti, að Mjólkur-
samsölunni, Svavari Gests, að
íslenskum stórmennsku-
draumum sem holdgervast í
sjálfum Birkiland. að hinum
kröppu hetjum hafsins,
brennivínsberserkjum og