NT - 10.03.1985, Blaðsíða 7

rt

.VA' .•

Ef ekki eru fyrir hendi raunveruleg
lög sem banna mismunun af þessu
tagi, þá er það samviska hans sem
ræður á endanum. Samviskuna má
svo friða með því að skilgreina þá
hópa fólks sem mismunað er á ein-
hvern hátt sem manngildisminni eða
siðferilega takmarkaðri og því hafi
þeir ekki sama rétt og aðrir. í þessu
samhengi öðlast hin fleygu orð Bent-
hams um eintak siðferðilegs réttar
eða náttúruréttar mikinn þunga, því
svo lengi sem jöfnuður eða jafn réttur
er ekki “afurð laganna" má toga og
teygja hugtakið að geðþótta. Það er
því engin spurning hvort ríkisvaldið
eigi að hafa afskipti af samskiptum
einstaklinganna, það verður að gera
það til þess að tryggja jákvætt frelsi,
þó svo að það sé á kostnað neikvæðs
frelsis. Þegar svo ákveðnum þrösk-
uldi er náð þar sem sérhver ■ einstakl-
ingur getur þroskast og þróast í
virðing og mannleika má segja að
jákvæðu frelsi hafi verið náð. Ná-
kvæmlega hvar þessi þröskuldur er
séttur er og verður pólitískt ágrein-
ingsefni. Ágreiningurinn stendur þá
um hvaða svið frelsis eða hvaða flokk
réttinda mést áhersla er lögð á, en
ekki hvort einhver sé frelsissinni eða
ekki. Slíkt er allt önnur umræða og
snertir þá sem hafna grundvallar
forsendum lýðræðis, en ekki félags-
hyggjufólk á Islandi.
Heimatrúboð
samtímans
í umfjölluninni hér að ofan hefur
verið leitast við að undirstrika það,
að samkvæmt alntennri lýðræðis-
kenningu eins og húh hefur þróast,
eru frelsi eða réttindi fjarri því að
vera einskorðuð við markaðsfrelsi
eða efnahagslegt frelsi. Ef eitthvað
er, hefur hugmyndin um mikilvægi
óskerts efnahagslegs frelsis verið á
undanhaldi frá því um aldamót og
athyglin beinst í auknunt ntæli að því
hvernig það er notað og hvernig það
tengist öðrum flokkum frelsis.
A allra síðustu árum hefur til-
hneigingin hjá frjálshyggjumönnum
verið sú að leggja frelsishugtakið að
jöfnu við markaðsfrelsið og tala ein-
göngu um frelsi þegar átt er við
markaðsfrelsi. Það skal ósagt látið
hvort hér er um að ræða kæruleysis-
lega ónákvæmni eða lævísan áróður
fyrir stjórnmálastefnu frjáls-
hyggjunnar, enda skiptir það í sjálfu
sér ekki höfuð máli. Það sem skiptir
máli er að í hugum íslendinga, eins
og margra annarra þjóða, tengist hug-
takið frelsi siðferðiíegri réttarvitund
og öllum hugmyndum um lýðræðis-
legt samfélagsform, sem er eðlileg og
skynsamleg ályktun. Það er hins veg-
ar hvorki skynsamlegt né eðlilegt að
tengja ma'rkaðsfrelsi eða markaðs-
hyggju á sama hátt við siðferðilega
réttarvitund og lýðræðislegt samfél-
agsform. Þegar frelsis hugtakið al-
mennt er samsamað markaðsfrelsinu
á þennan veg, færist siðferðilegur
réttur þess og gildi yfir á markaðs-
frelsið og gerir það eftirleikinn greið-
an fyrir markaðshyggjumennina. Úr
því markaðsfrelsi er frelsi og frelsi er
gott þá er meira markaðsfrelsi meira
frelsi og því enn betra. Markaðsfrels-
ið verður því enn betra. Markaðs-
frelsið verður því að hinu góða í
málaflutningi af þessu tagi en allt
annað af hinu illa og er það ekki
skylda hvers manns að berjast með
öllum tiltækum ráðum gegn hinu illa?
Þannig er frelsið „skilgreint" á hátt
sem gefur markaðshyggjunni sið-
ferðilegt gildi; gerir hana að fagnaðar-
erindi - heimatrúboði samtímans.
Vitaskuld er þetta einfaldur leikur en
áhrifamikill sem elur á úlfúð, óbilgirni
og síðast en ekki síst þröngsýni.
Krossferðir frjálshyggjunnar í nafni
frelsisins bera sjálfumglöðu eðli
hennar einna best vitni og er því
ágætlega lýst í orðum Bob Dylans um
réttlætingu styrjalda: „You dont co-
unt the dead, when God is on your
side“.
Þegar upp er staðið er frelsishug-
takið því fjarri því að vera einkamál
frjálshyggjumanna þó þeir flaggi því
hvað mest. Það myndar ekki síður -
og jafnvel frekar - grundvöllinn að
öðrum lýðræðislegum stjórnmála-
stefnum, þrátt fyrir það að þær efist
urn gildi óhefts markaðsfrelsis.
B.G.
f í*.| 'tit'athtuwiíZ 1 V *
Sunnudagur 10. mars 1985 7
Þér líður betur
með skattframtalið-og samviskuna - í lagi
Að telja rétt fram er leið til að komast hjá óþarfa áhyggjum og streitu sem
jafnan fylgir óheilindum og óreiðu í fjármálum.
Auk fjölmargra breytinga og leiðréttinga
sem skattstjórar landsins gera á skattfram-
tölum, tekur skattrannsóknarstjóri fjölda
félaga og einstaklinga til sérstakrar
rannsóknar á ári hverju. Árið 1984 voru 360
mál í athugun.
Dæmi eru um að skattaðilar hafi verið
rannsakaðir sex ár aftur í tímann og fengið
skattahækkanir svo milljónum skiptir.
FJÁRMÁLARÁÐUNEYUÐ
I
|
■I
I
Fimmtudagsábótin:
Auglýsingas í m í
Askriftars í m i