NT - 13.03.1985, Page 11

fallist er á að lækka. Það kostar ríkissjóð ekkert,
en er kostnaður fyrir útgerðina.
Þarna var málið leyst, eða boðið upp á lausn,
sem vissulega kostar ríkissjóð 160-170 milljónir,
án þess að auka verulega útgjöld útgerðarinnar,
sem hefur ekki efni á miklum útgjöldum. Og án
þess að þurfa að leiða til kollsteypu í verðlags-
málum og efnahagsmálum.
- Nú hafa undirmenn fellt samningana. Eig-
um við von á frekari aðgerðum ríkisstjórnarinn-
ar?
- Sjávarútvegsráðherra hefur rætt þessi mál.
Hann er núna þessa stundina að ræða við
fulltrúa sjómanna og útvegsmanna. Við skulum
sjá hvort eitthvað kemur út úr því, þannig að
endurtaka megi atkvæðagreiðsluna - ég veit það
ekki.
Hins vegar hef ég lagt á það áherslu að það
er ekki meira að vænta frá ríkisvaldinu, ekki
meiri útgjöld, hvorki til sjómanna né útgerðar-
manna. Éf þeir geta samið eitthvað sín á milli
þá er það vitanlega betra.
- Þannig að ríkisstjórnin mun ekki skipta sér
af deilunni?
- Það er vitanlega allt annað mál hvort hún
reynir að leiða menn saman og miðla málum.
Auðvitað er það ríkissáttasemjara fyrst og
fremst, en við áttum fulltrúa þar síðustu dagana.
- Aftur að samráði?
- Þið vitið að ég skrifaði ASÍ og VSÍ bréf fyrir
nokkru þar sem ég gerði grein fyrir þeim vilja
ríkisstjórnarinnar, að hafa samráð á breiðum
grundvelli. Það er enn til meðferðar hjá þeim,
en ég er nokkuð viss um það að slíkir fundir
munu bráðlega hefjast.
Þannig að samráðið er í gangi en okkur hefur
tekist að halda því utan fjölmiðla. Það er
ákaflega mikilvægt. Það er ekki hægt að hafa
samráð í gegnum fjölmiðla.
Ég held að það hafi ekki verið nema einu sinni
að einhver ljósmyndari komst að því að Óskar
og Guðjón voru að koma til mín.
Þó að ég sé mjög hlynntur fjölmiðlunum, þá
er þetta nú svo að ef þetta á að ganga þá geta
þeir ekki verið horfandi yfir öxlina á okkur.
Kennaradeilan
- Önnur launamál. Nú virðist sem kennara-
deilan endi í kjaradómi. Er ekki launastefna
ríkisstjórnarinnar hrunin ef um einhverjar veru-
legar launahækkanir verður að ræða?
- Út af kennurunum og BHM mönnum þá í
Miðvikudagur 13. mars 1985 11
Vidtal
leiki vafi á að kennarar hafi dregist aftur úr.
Hitt má mönnum alveg verða ljóst að ef ætti
að verða við kröfum þeirra, svo ég tali nú ekki
um vini mína í verkfræðingastétt sem tala um
80%, þá mun enginn hafa gott af því.
Það kemur aldrei til mála að ASÍ sætti sig við
slíkt, eða verkafólk með lægstu launin. Það bara
kemur ekki til mála í þessum þrengingum núna.
Það væri kannski hægt að hugsa sér það ef allir
hefðu það sæmilega gott. Ég er hins vegar
þeirrar skoðunar, eins og fram kom í einhverj-
um sjónvarpsþætti nýlega að svona viðurkennd-
an mun mætti leiðrétta á einhverjum árafjölda
með samkomulagi. Á þetta legg ég áherslu.
Svo er líka annað. Hér á landi hafa ýmsir
menn, sem betur fer, af miklum dugnaði haslað
sér völl á ýmsum nýjum sviðum, tölvum og
hugbúnaði og því sem kallað er hátækni.
Það er enginn vafi á að á þeim sviðum er mikil
yfirborgun í dag. Það er alveg tilgangslaust að
elta slíkt, elta þá sem tímabundið komast í hærri
laun, þá verður ekkert nema ein kollsteypan
eftir aðra.
Málið er alls ekki ein-
falt. Það er mjög góð
hugmynd sem félags-
málaráðherra er að
vinna að núna, sem
er svokölluð bið-
reikningahugmy nd...
fyrirtæki. Og þeir segjast hve'tja til þess. Þannig
flytjist þekking út í atvinnulífið.
Silicon Valley, sem er þarna í nágrenninu, er
meira eða minna byggður upp af vísindamönn-
um og prófessorum frá þessum háskóla.
Hátækni og nýsköpun
- í stefnuræðu þinni í haust og efnahags-
plagginu núna er talað um hátækniiðnað og
nýsköpun. Slíkt byggir hins vegar á menntun en
nú segja skólamenn að kjör kennara séu slík að
skólunum haldist ekki á bestu mönnunum.
Hvað er til ráða?
- Það er vitanlega mikið áhyggjuefni. Og
m.a. af þeirri ástæðu er ég þeirrar skoðunar að
Það er enginn vafi á
að á þeim sviðum er
mikil yfirborgun í
dag. Pað er alveg til-
gangslaust að elta
slíkt, elta þá sem
tímabundið komast i
hærri laun þá verður
ekkert nema ein
kollsteypan eftir aðra.
Hvað er framundan?
- Nú standa yfir vinnudeilur. Síðastliðið
haust voru þessir 22% samningar og síðan
gengisfelling. Hvað er framundan núna?
- Það er kannski ég sem ætti að spyria. Hvað
'er framundan í sjómannadeilunni? Ég sagði
áðan að ég tel að þar hefði tekist að finna lausn
sem er mjög viðráðanleg og er ekki til vanda í
efnahagsmálum. Og í raun og veru í ætt við það
sem við vorum að tala um í fyrra, að ríkið spilaði
út sköttum eða einhverju slíku.
En vitanlega eru takmörk fyrir því sem hægt
er. Við erum að færa frá samneyslu yfir á
einkaneyslu í raun og veru.
Ef sjómannadeilan leysist ekki á næstu dögum
eftir þessum leiðum, þá væri það mikið áfall
fyrir samráðsleiðina - mjög mikið áfall.
- Geir Hallgrímsson segir í viðtali tímaritsins
Mannlíf að ríkisstjórnin geti nagað sig í handa-
bökin fyrir að draga ekki úr spennu á vinnu-
markaðnum - sem síðan hafi valdið háum
launakröfum. Hvað gerist í haust, þegar samn-
ingar stóru félaganna eru lausir?
- Út af þessu sem Geir segir, þá hefur
margoft verið sagt að eitt af því sem mistókst á
síðasta ári var að draga úr spennu á peninga-
markaðnum. Við höfum lagt á það mikla áherslu
Auk þess verður breytt þeim reglum sem
hingað til hafa gilt um erlendar lántökur, þannig
að ríkisábyrgð verður miklu takmarkaðri. Að
vísu opnar það fyrir að fyrirtæki geti tekið lán
beint, en það verður að okkar mati mjög lítið
um slíkt; það verða fáir sem hafa möguleika til
þess.
Það er ekki vafi á því að þessi eini milljarður,
mun ef okkur tekst að standa á því, sem við
verðum að gera, mun hafa keðjuverkandi áhrif
og draga úr viðskiptahallanum. Við vonum
niður í svona 3%. Við vildum ná honum lengra
niður, en þá teljum við að við séum komnir að
hættumörkum.
- Þannig að þið stefnið að því að ná viðskipta-
hallanum niður í 3%?
- Já það er það sem við erum með á blaði.
Laun á Íslandí
með þeim lægstu?
- Nú stöndum við frammi fyrir því að laun á
íslandi eru með því lægsta sem gerist í Evrópu,
en þjóðarframleiðsla jafnframt með því sem
hæst gerist?
- Ja, ætli við séum ekki númer 12 miðað við
þjóðarframleiðsluna, og ætli launin séu ekki
eitthvað svipað.
En nú verðum við að athuga svolítið annað ef
við ætlum að tala um laun.
Okkar þjóðarframleiðsla hér byggir sannan-
lega miklu meira á vinnu en víðast hvar annars
staðar. Við erum ekki með framleiðslu sem er
mjög verðmætaskapandi. Hér vinna fleiri konur
úti. Hér eru miklu fleiri vinnustundir á bak við
hverja einingu í þjóðarframleiðslu. Fiskvinnslan
er vinnuaflsfrek.
Með öðrum orðum okkur hefurekki tekist að
komast inn í þetta sem kallað er „verðmæta-
skapandi framieiösla".
Ég er sannfærður um það að við erum neðar
en númer 12 ef miðað er við 8 stunda vinnudag.
Þá erum við miklu neðar. Það er svo mikil vinna
að baki okkar þjóðarframleiðslu.
- Þú telur sem sagt að við breytum þessu ekki
nema að breyta eðli...?
- Ég tel að við þurfum að breyta eðli
framleiðslunnar. Við gerum þaö ekki í einu
vetfangi. Við gerum það ekki strax, það hlýtur
að verða hægfara þróun.
Að mínu mati er það mikilvægasta í dag að
koma miklu meiri tæknivæðingu inn í fiskvinnsl-
una. Spara þar vinnuafl, stytta vinnutímann og
■ ...svo ég tali ekki um vini mína í verkfræðingastétt sem tala
um 80% þá mun enginn hafa gott af því.
■ ...hitt má mönnum alveg verða Ijóst að ef ætti að verða við
kröfum þeirra...
■ Ég er persónulega þeirrar skoðunar, að ekki leiki vafi á að
kennarar hafi dregist afturúr...
fyrsta lagi hafa þeir fengið hækkun sem er svona
svipuð og BSRB menn hafa fengið.
- Þeir hafa fengið 13%?
- Þeir hafa fengið 13% og loforð fyrir því sem
' á vantar, sem eru 7% eða nálægt því.
Svo ég taki kennarana út, þá hefur verið gerð
mjög athyglisverð skýrsla og úttekt á því
misgengi sem sannanlega virðist hafa orðið hjá
þeim miðað við aðrar stéttir.
í þeirri skýrslu, í samanburði við iðnaðar-
menn, segir að fyrir nokkrum árum hafi kennar-
ar verið með um 15% hærri tímalaun en
iðnaðarmenn en eru nú með lægri tímalaun.
Því hefur verið Iýst yfir af hálfu ríkisvaldsins
að það er tilbúið að leiðrétta þann mun. í þeirri
skýrslu kemur einnig fram að aðrar kröfur eru
nú gerðar til kennara en áður.
Við erum einnig tilbúnir til að skoða þessa
hluti.
Ég er persónulega þeirrar skoðunar, að ekki
það eigi að bæta stöðu kennara en gera það
þannig að ekki verði kollsteypa í þjóðfélaginu.
Hitt er svo annað mál, að það getur enginn
bannað góðum stærðfræðikennara að fara út í
eitthvað tölvufyrirtæki, ef hann vill, og hækka
þannig laun sín.
Hann fórnar þá einhverju öðru.
í Bandaríkjunum er áætlað að 70% þessara
fyrirtækja fari á hausinn. Hann fórnar þá
örygginu.
Og þó það verði að leggja mikla áherslu á að
hafa hæfa menn í kennarastétt, þá held ég að
svona skipti á milli séu afskaplega þörf.
Ég heimsótti í sumar verkfræði- og vísinda-
deild Stanford háskóla í Bandaríkjunum, sem
er nú einn sá allra fremsti í heimi í hátækni, og
reyndar á sviðum sem eru langtum ofar en það
sem við erum að tala um.
Þeir sögðu þar að stór hluti prófessora þeirra
yfirgefi starfið eftir 4-6 ár og stofni sín eigin
að hafa fulla atvinnu og það er oft mjótt bilið á
milli fullrar atvinnu og of mikillar spennu.
En ég held að langstærsti erfiðleiki þessarar
þjóðar sé erlendar skuldir sem sníða okkur
alveg gífurlega þröngan stakk. Ég legg að vísu
mikla áherslu á að halda fullri atvinnu og að
forðast atvinnuleysi, en það kann að vera að við
verðum að taka vissa áhættu þar. Við getum
ekki dælt inn erlendu fjármagni - við getum það
ekki.
Verðum að draga úr
viðskiptahalla
- Erlendar skuldir. Þjóðhagsstofnun spáði
því í des. sl. að viðskiptahallinn verði 5,6%.
- Við teljum að þær aðgerðir sem gripið var
til núna munu hafa umtalsverð áhrif til að lækka
þetta. Við ætlum að draga úr erlendum lántök-
um um 1 milljarð beint, þ.e.a.s. á lánsfjáráætl-
un.
greiða hærri laun. Og að koma af stað alls konar
framleiðslu sem felur í sér mikla verðmætasköp-
un.
Er velgengni sjávarútvegs
hættuleg fyrir iðnaðinn?
- Fyrir stuttu sagði Magnús Gunnarsson,
framkvæmdastjóri VSÍ, að eitt það hættulegasta
fyrir iðnaðinn væri velgengni sjávarútvegs,
vegna áhrifa á gengisþróun. Er mögulegt að
tempra áhrif sjávarútvegs á gengisskráningu,
þannig að velgengni í sjávarútvegi hafi ekki
neikvæð áhrif á samkeppnishæfni iðnaðarfyrir-
tækja?
- Ég held að það sé ekki óeðlilegt að meðan
sjávarútvegur er 70-75% af útflutningi þjóðar-
innar, að mikið tillit sé tekið til hans.
Eitt vil ég þó segja, að á síðasta ári telur
fiskvinnslan að gengið hafi verið óhagstætt fyrir
sig, að það hafi þurft að felia gengið meira en
Sja næstu siðu