NT - 14.03.1985, Blaðsíða 10

Fimmtudagur 14. mars 1985 10
■ Er litli maðurinn að fara á
tauginni? Dvergurinn að koxa
á þessu? hvað segir Flokkur-
inn? Setja þeir hann útaf sakra-
mentinu? Til Síberíu? í Gúlag-
ið? Heimsmeistari með skák-
blindu gerir ekki mikið
gagn....
Spurðu menn, og ekki nema.
von, þegar uppvíst varð að sá
ólseigi Anatólí Karpov var að
missa tökin á heimsmeistara-
einvíginu endalausa gegn
þeim uppivöðslusama Kaspar-
ov, öðru nafni Weinstein. En
þetta var heldur ekki í fyrsta
sinn í sögu skáklistarinnar,
langt í frá.
Skákin tekur sinn toll, ekki
síst þegar maður tapar. Þegar
sá slóttugi Campomanes loks
stöðvaði einvígishringavit-
■ Morphy; barðist við
smádjöila
Texti: Egill Helgason
m iiciiíiivi renum
leysuna segja fréttir að heims-
meistarinn hafi verið kominn
ískyggilega nálægt hættumörk-
um, eftir fimm mánaða slímu-
setu við skákborðið hafi streng-
irnir í hörpu þessa líttelskaða
skákmeistara verið á mörkum
þess að bresta: Það er barist
upp á líf óg dauða, állt lagt
undir, við skákborðið kvelja
meistararnir hverjir aðra og
sjálfa sig ekki síður - Spasskí
segir að hann hafi verið í mörg
ár að jafna sig eftir ófarirnar
gegn Fischer hér í Reykjavík.
Þess eru mörg dæmi að sumir
jafna sig aldrei.
Það er kannski erfitt fyrir
leikmanninn, sem gutlar sér
við skákborð og horfir agndofa
á fléttur og flækjur meistar-
anna, að ímynda sér að skákin
geti verið hættuleg heilsu
manna; árátta, ástríða, hel-
tekning, sem stundum stappar
nærri sinnisveiki. Reitirnir eru
sextíu og fjórir, á þeim ganga
þrjátíu og tveir trékubbar í
manntaflsins:
ÁRÁTTA
ýmsar áttir - svona horfir þetta
við þeim óinnvígðu sem fussa
og sveia yfir fánýti leiksins, en
fyrir þá sem hafa tekið sýkina
að einhverju marki er þetta
alheimsorrusta sem aldrei
verður til lykta leidd; án afláts
sitja duttlungafullir riddarar,
sporléttir biskupar, digrir hrók-
ar og sú drápsglaða drottning
á svikráðum við varnarlausan
kóng. Mannfallið er óskaplegt
og engin furða að skáktaflið
skuli löngum hafa verið síbrúk-
að tákn glímunnar við mann-
inn með Ijáinn. í Ijóðum,
sögum, kviicmyndum. Mögu-
leikarnir eru líka hérumbil
ótæmandi, það er sagt að í
fyrstu fjórum leikjum hvíts og
svarts geti komið upp
318.979.584.000 mismunandi
stöður. Að því leytinu er skák-
in sumsé hreint ómæli og til-
brigði hennar örugglega ekki
tæmd í fyrirsjáanlegri framtíð.
Um uppruna skáklistarinnar
er lítið vitað. Þetta er ævaforn
leikur og dularmagn hans eftir
því. Það er til dæmis enginn
hægðarleikur að skýra það út
hvers vegna skákin er eitt af þrem-
ur viðfangsefhum mannsandans
þar sem vitað er að menn hafi
náð framúrskarandi árangri
strax á barnsaldri. Hinargrein-
arnar tvær eru tónlist og stærð-
fræði. Átta ára gamall gat
Mozart státað sig af tónsmíð-
um sem seint falla í gleymsku.
Um stærðfræðinginn mikla
Karl Friedrich Gauss er sagt að
hann hafi leyst reikningsdæmi
áður en hann fór að tala. Þeir
voru engir viðvaningar skák-
mennirnir sem tefldu í New
Orleans fyrir 150 árum, samt
lék liinn tólf ára gamli Paul
Morphy sér að þeim eins og
köttur að mús. Þetta eru hálar
brautir þroska og sálarfræða
og ekki líklegt að í bráð fáist
svör við því hví þessi taum-
lausa, mjög svo afmarkaða
sköpunargáfa kemur fram í
barni, sem að öðru leyti er
kannski rétt einsog önnur
börn, óþekkt og gráðugt. Oft
eiga undrabörn líka erfitt upp-
dráttar þegar þau komast til
vits og ára - Morphy og Mozart
eyddu báðir síðari hluta
skammrar ævi í baráttu við
djöfla og smádjöfla.
í einni af bókum Jules
Vernes, Geimferð Hektors
Servadacs kapteins, sitja tveir
breskir liðsforingjar á kletti
við Gíbraltar og tefla. Þeir
sitja eins og Búddalíkneski við
skáktaflið og leika asalaust
eins og sæmir breskum offísér-
um og alvarlega þenkjandi
skákmönnum, án allra tíma-
takmarkana, þetta fjóra leiki á
viku. Um hermennskuna sér
undirforingi, sem einnig hefur
þann starfa að skenkja skák-
mönnunum viskí með reglu-
legu millibili. Á meðan þeir
tefla kemur ýmislegt uppá. Á
jörðina rekst halastjarna og
allt endasteypist. Kletturinn
rifnar frá jörðinni ásamt með
skákmönnum, undirforingja
og fjórtán óbreyttum her-
mönnum og tekur að snúast
ásamt halastjörnunni í spor-
baugkringumjörðu. Undirfor-
inginn tilkynnir að sólarhring-
urinn hafi styst um helming,
þyngdaraflið minnkað niður í
einn áttunda og ýmis vand-
kvæði fylgja í kjölfarið á þeim
breytingum. En skákmennirn-
ir koma sér og taflmönnunum
í réttar skorður, gæta þess að
fáni heimsveldisins sé á sínuni