NT - 27.04.1985, Blaðsíða 6

IU
Laugardagur 27. apríl 1985
6
Mullova hjá T ónlistarfélaginu
■ Vikan 15.-21. apríl vargóð
fyrir unnendur klassískrar
tónlistar því á sinfóníutón-
leikunum 18. apríl voru flutt
verk eftir Mendelssohn, Pag-
anini og Beethoven en hjá
Tónlistarfélaginu 20. april
fiðlusónötur eftir Mósart, Bar-
tók og Brahms, auk „La Cam-
panella" eftir Paganini. Auk
þess flutti Laufey Sigurðar-
dóttir fiðluverk eftir Nardini
og Jón Nordal á Háskólatón-
leikum 17. apríl.
Það var fiðluleikarinn Vikt-
oria Mullova, sovéskur flótta-
maður í New York, og Charles
Abramovic frá Pittsburgh, sem
léku í Austurbæjarbíói 20.
apríl fyrir félaga Tónlistarfé-
lagsins. Húsfyllir var, sefn er
sjaldgæft á tónleikum sem
þessum, þótt þeirséu alla jafna
vel sóttir. og olli því frægð hins
unga fiðlusnillings, cn Mullova
er 25 ára. Fyrst léku þau
B-dúr sónölu Mózarts, K.378
Ijómandi vcrk scm „geislar af
gáska og lcttlcika svo hvcrgi
bcr skugga á“. Mózart hefur
ckki átt sérlcga auðvelt upp-
dráttar hjá tónlistarmönnum
vorum hér á landi - mörgum
finnst hann of auðveldur - en
nú hlýtur þetta að breytast, því
bíómyndin „Amadeus“, sem
fékk marga Óskara um daginn,
hefur valdið Mózart-æði í
Bandaríkjunum. Og það gerir
hún vonandi þegar hún kem-
ur hingað.
Næst lék Mullova sónötu fyr-
ir cinleiksfiðlu eftir Bartók.
Sónötu þessa skrifaði skáldið
árið 1944 að beiðni Yehudi
Menuhin, scm ætlaði aö nota
hana til að skemmta amerísk-
um hermönnum í styrjöldinni.
Ekki er að efa að sónatan
hefur örvað incð þeim löngun
til að hverfa aftur til vígstöðv-
a'nna, því luin cr, þrátt fyrir
það að tcljast í tónleikaskrá
vcrðugur arftaki einleikssón-
ata Bachs, æði tyrfin við fyrstu
heyrn. En um andlcgt atgervi
bandarískra hcrmanna cr
meira vitað en um flest annað
af því tagi, þökk sé braut-
ryðjcndum í greindarmæling-
um á þessari öld. Sálfræðingur-
inn R.M. Yerkes fékk því
nefnilega framgengt í fyrra
stríðinu að allir þeir sem kall-
aðir voru í bandaríska herinn
voru látnir gangast undir
greindarpróf, 1,75 milljón
menn, og gaf út 1000 síðna
skýrslu um niðurstöðurnar árið
1921. Áður höfðu bandarískir
greindarsálfræðingar komist
að þeirri niðurstöðu að „and-
legur aldur" meðalmanna væri
16 ár. Mælingar Yerkes og
manna hans sýndu hins vegar,
að andlegur aldur hermann-
anna var að meðaltali 13 ár,
rétt ofan viö andlegan aldur
„mórmons", en svo nefnast;
þcir í fræðum þessum sem hafa
andlegan aldur 8-12 ár. Skv.
Yerkes reyndist andlegur aldur
hermannaafbreskum, þýskum
og norrænum stofni að meðal-
tali 13,08 ár, rússneskra inn-
flytjenda 11,34 ár, ítalskra inn-
flytjcnda, 11,01 ár. Pólverja
10,74 ár og svertingja 10,41 ár.
Og fyrir þessa menn spiiaði
Menuhin semsagt einleiks-
sónötu Bartóks þegar þeir
fengu l'rí frá vígstöðvunum til
að létta sér upp. Maður getur
ekki annað en dáðst að mönn-
um sem veita svona lítinn af-
slátt í menningarlegum efnum.
í þriðja stað léku þau Mull-
ova og Ábramovic G-dúr són-
ötu Brahms op. 78. Hér á að
ríkja fullkomið jafnræði fiðlu
og píanós, en mikið vantaði á
að Ábramovic stæðist Mullovu
snúning. Líklega vantaði
þrennt eða fernt á: Mullova er
miklu kraftmeiri tónlistarmað-
ur, flygillinn í Austurbæjarbíói
er orðin þreyttur, og ástæða
hefði verið til að opna hann. Og
kannski Abramovic hafi ekki
viljað trana sér fram í „undir-
leiknum".
Síðast léku þau La Campan-
ella eftir Paganini, ekta tækni-
leg fyrir fiðluleikarann, og
ljómandi fallega gert.
í hléinu hitti ég mann sem
veit allt um Sovétríkin, og
spurði hann hvernig á því stæði
að tónlistarskólar séu svona af-
buröagóðir þar cystra, að við
■ Á sinfóníutónleikum 18.
apríl vartroðfullt hús í Háskóla-
bíói, og kunna ástæðurnar að
hafa verið tvær jafngildar:
Fimmta sinfónía Beethovens
var á efnisskránni, og Viktoria
Mullova lék einleik á fiölu.
Fáir hötðu að vísu heyrt Mull-
ovu getið fyrr cn nú, enda hún
ung að árunt, en þeim mun
rækilegra frétti þjóðin af henni
þegar hún kom. Mullova er
semsagt einn af þeim tónlist-
armönnum sem flúið hafa
Sovétríkin á undanförnum
árum og „slegiö í gegn“ í
Vestrinu. I tónleikaskránni
segir m.a. svo um fiöluleikara
þennan: „Hcnni hefur verið
fagnað mjög í stórborgum
Bandaríkjanna og raunar um
allan heim, og er hún án efa
einn frægasti fiðluleikari sinnar
kynsloðar. Breska sjónvarpið
BBC og bandaríska sjónvarps-
samsteypan ABC hafa látið
gera heimildarmynd um ævi
hennar og störf og mun hún
verða sýnd á næstunni í ís-
lenska sjónvarpinu. Frá því
var sagt í fjölmiölum fyrir
skömmu að ónefnd bandarísk
samtök hefðu keypt handa
henni Stradivaríus-fiðlu fyrir
348.920 dollara, eða sem svar-
ar 14.300.000 krónur. Á þetta
hljóðfæri leikur Viktoría
Mullova á þcssurn tónleikum."
Svona eru söluaðilarnir bún-
ir að fara nieð þessa ágætu
listakonu: númer eitt er það að
hún er pólitískur flóttamaður,
númer tvö að „ónefnd banda-
rísk samtök“ kaupa handa
henni fokdýra fiðlu, og númer
þrjú að hún er mjög fltnkur
fiðlari. Og kannski þetta sé
nauðsynlegt til að undirstrika
sérstöðu hennar í heimi sam-
keppninnar, þar sem til er
fjöldi fiðlara á öllum aldri sem
varla má á milli sjá hver er
beztur. Næsta haust munum
við fá að heyra aðra fiðlu-
stúlku, Anne-Marie Mutter frá
Þýzkalandi, sem líklega er
engu ómerkari fiðlari en Vikt-
oría Mullova.
Örlagaríkast á tónleikunum
kann það hins vegar að vera.
liggur upphlaupi í hvert sinn
sem nýr listamaður kemur
vestur yfir. Hann sagði þetta
rétt vera fyrst og fremst í fiðlu
og píanói (en gleymum ekki
knéfiðluni og Rostropovits),
og væri um Gyðingahefð að
ræða. Fiðlararnir koma flestir
frá Odessa, t.d. feðgarnir Ois-
trakh, og þaðan eru kennarar
í Moskvu. Sömuleiðis stafar
hefðin í píanóleik og kennslu
frá Gyðingunum Anton
Rubinstein og Heinrich Neu-
haus, en hinn síðarnefndi
kenndi öllum helstu píanistum
Rússa til skamms tíma, þeirra
á meðal bæði Gilels og
Richter. Og af þessum meiði
er Viktoria Mullova. Hún
kann dæmalaust mikið fyrir
sér, en hún á líka eftir að
þroskast mikið, því ennþá
finnst mér meira til hennar
koma sem tæknikonu en sem
Sinfóníuhljómleikar
að þeim stjórnaði grískættaði
Austurríkismaðurinn Karolos
Trikolidis, 38 ára, og eru uppi
grunsemdir að stjórn hljóm-
sveitarinnar hafi á honum
augastað sem eftirmanni Jacq-
uillat. Tónleikarnir, með
hefðbundinni efnisskrá sinni,
voru hinir ágætustu - t.d. var
5. sinfónían prýðilega spiluð,
en það var nú ekki sízt Beetho-
ven sjálfum að þakka - og
virtust bera stjórnandanum
gott vitni. Hins vegar var efn-
isskránni breytt á síðustu
stundu og Beethoven tekinn í
stað Carls Nielsen, líklega
vegna þess að Trikolidis hljóp
í skarðið fyrir Jacquillat með
skömmum fyrirvara. Trikolidis
stjórnaði hér í haust sem leið,
og mun hafa þótt takast allvel.
Hins vegar eiga „krítíkkerar“
ekki að vera að skipta sér af
því hver ræður hvern í stöðu
hljómsveitarstjóra: þeir eiga
bara að dæma eftir á.
Tónleikarnir 18. april hófust
með Fingalshelli Mendels-
sohns, en sá svokallaði
konsertforleikur er meðal
afrakstra ferðalags tónskálds-
ins til Bretlandseyja árið 1829.
Síðan lék Mullova fiðlukonsert
Paganinis nr. 1 ásamt hljóm-
sveitinni, af yfirburða tækni-
kunnáttu og fimi, og loks kom
5. sinfónía Beethovens. Maður
Viktoría Mullova
listakonu - mér þótti spila-
mennska hennar ekki sérlega
hrífandi tónlist. Um svona lag-
að eru víst deildar meiningar,
en stefnan í spilamennsku var
til skamms tíma a.m.k. í átt til
geislandi tækni en minna lagt
upp úr „innlifun", og öðruni
tor-skilgreinanlegum eigin-
leikuin, sem menn þá þóttust
finna með eldri hljóðfæra-
leikurum eins og t.d. Back-
haus, Serkin, Richter, og
Kreisler eða Fischer. En fróð-
legt verður að fylgjast með
frama og þroska Viktoríu
Mullovu.
Sigurður Steinþórsson
lét þau orð falla um Paganini
og Mullovu, að flutningur
hennar hefði verið „hátækni-
iðnaður“, sem er einmitt orð
sem á að bjarga öllu á landi hér
um þessar mundir. Aðrir telja
þetta merkilega músík. Óg
eflaust er Paganini undir sömu
sök og Franz Liszt seldur með
það, að vegna þess hve göldr-
óttur hann var á hljóðfæri sitt,
og hve „tæknileg" einieiksverk
hans eru, þá hafa menn hyllst
til að líta á þau sem tækni-
æfingar fyrst og fremst. Nú
orðið er álit manna á Liszt
orðið breytt, og hann talinn
meðal heldri tónskálda. Mullo-
va spilaði Paganini samt
þannig, að athygli manna
hlaut að beinast að tækni henn-
ar og afburðakunnáttu. Og
auðvitað var Beethoven lang-
beztur - það á að vera skylda
Sinfóníuhljómsveitarinnar að
flytja a.m.k. eina, og helst
fleiri, af höfuðsinfóníum
skáldsins á hverju ári.
Sigurður Steinþórsson.
Nautn vannæringarinnar
■ Við á framarablaðinu
ættum auðvitað að vera skelf-
ingu lostnir á þcirri niðurstöðu
Helgarpóstsins að ungir kjós-
endur sæki til hægri. Sam-
kvæmt könnuninni ætla aðeins
4,4% aö eyða atkvæði sínu á
það mannval sem býður sig
fram fyrir Framsóknarflokkinn
í næstu kosningum. Hins vegar
segjasi tæp 50% ætla að kjósa
Sjálfstæðisflokkinn og um 20%
Alþýðuflokkinn. En þetta cr
ekkert nýtt. Ungt og óharðnað
fólk hefur alltaf fylkt sér
um flokk einstaklings-
hyggjunnar. Og það er afsama
toga að fólk hafnar iðulega
kristindómi á þessum aldri.
Ungu fólki finnst sér allir vcgir
færir, trúir því að það sjálft
hljóti að vcrða öfaná í lífinu.
það er hraust og heilbrigt. Er
enn undir verndarvæng
foreldrahúsa og þekkir ekki
knöpp kjör og erfiðleika. Sam-
vinna og félagshjálp er í augum
þess eitthvað fyrir þá sem ekki
geta komið sér áfram, hentar
þeim ekki. En þegar ungunum
er sparkað úr hreiðrinu þá
blasir við annar raunverulciki
sem kallar fljótt á aðrar
pólitískar skoðanir. Menn
komast fljótlega að því aö þeir
eru ekkert endilega bornir til
að tljóta ofaná ísjakanum,
heldur eiga sitt eins og aðrir
undir samhjálp og samvinnu.
Þess vegna koma niðurstöður
Helgarpóstsins ekkert á óvart,
Þær sýna fyrst og frcmst það að
ungviðinu líður vel, en það á
eftir að komast að því að
flokkur ránfuglanna getur ekki
búið þeim það þjóðfélag sent
það hafði vænst. Þannig hefur
þetta alltaf verið og þannig
mun það verða.
Eyrnafíkjur þaðan
sem síst skyldi
Viðbröð BHM ntanna við
Kjaradómi eru athyglisverð.
Þeir setja frani kröfuna um
verkfallsrétt. Það hafa þeir
ckki gert áður og eftir reynslu
BSRB í haust voru ntenn
reyndar farnir að halda að
verkfallsréttur væri ekki svo
sterkt vopn í nútíinasamfélagi.
Það sæmdi fólki bctur að veg-
ast á með rökunt t'yrir „hlut-
lausum" kjaradómi. En það
sýndi sig cins og vanalega að
Kjaradómur gefur óbreyttum
ekki neinar gjafir. Raunar var
dómurinn í erfiðri stöðu eins
og alltaf og nú hafa háskóla-
menntaðir fengið nokkrum
prósentustigum meira en fé-
lagsmenn BSRB fengu út úr
átökunum í haust og þá um
leið meira en ASI menn fengu.
Þetta kallar auðvitað á leiðrétt-
ingu þeim til handa í vor og
þannig heldur baráttan um
brauðið áfram, launþegar
skríða upp eftir bakinu á hver
öðrum, eins og psycopatar
gera í framapoti sínu á vinnu-
stöðum. Nýjasta dæmið urn
þessa innri baráttu er þegar
vinnuveitendur og ASÍ menn
sameinast unt það að senda
athugasemdir til Kjaradóms,
BHM mönnum óhagstæðar,
enda getur meira að segja
leiðarahöfundur Þjóðvilja ekki
leynt vanþóknun sinni er hann
segir: ...þessi ntisskilningur
hefur til að mynda valdið því
að í yfirstandandi kjarabaráttu
hafa þcim stundum borist
eyrnafíkjur þaðan sent síst
skyldi. Þetta er gjörsamlega
rangt viðhorf. Allir ríkisstarfs-
menn eiga samleið með okkur
og við með þeim."
En eftir stendur. Laun á
Islandi eru allt of lág. þ.e. laun
alls þorrans. Því þurfunt við
auðvitað að breyta, en nota
bene, án þess að rnissa tökin á
verðbólgunni.
■ Ungt fólk heldur eðlilega að lífið sé dans á rósum.